M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

Özünütərbiyə insanın məqsədyönlü və planlı şəkildə öz 
üzərində işləməsi, şəxsiyyətini təkmilləşdirməsi prosesidir. 
Özünütərbiyə tərbiyə ilə paralel getməli, tədricən onu əvəz 
etməlidir. 
Tərbiyə prosesi, bir qayda olaraq, yenidəntərbiyə ilə mü-
şayiət olunur. Yenidəntərbiyə insanın şüur, xarakter və davra-
nışında kök salmış mənfi halların, keyfiyyətlərin aradan qaldı-
rılması və müsbət keyfiyyətlərin aşılanması prosesidir. 
Tərbiyə bir çox yollarla, o cümlədən təhsil və təlim yolu 
ilə həyata keçirilir. 

---

8 
Təhsil insanın sistemləşdirilmiş bilik, bacarıq və vərdişlə-
rə yiyələnməsi, bu zəmində onun dünyagörüşünün formalaş-
ması, tərbiyə və inkişafı prosesi, habelə onun nəticəsidir. Təhsil 
müxtəlif yollarla – təlim və özünütəhsil yolu ilə (eləcə də on-
ların vəhdəti ilə) əldə edilir. 
Özünütəhsil insanın öz zehni inkişafı ilə müntəzəm məş-
ğul olması, idrak tələbatlarını ödəməsi prosesidir. Özünütəhsil 
təlimlə yanaşı getməli, bir-birini tamamlamalıdır. Bu halda tə-
limdə daha yaxşı nəticə əldə etmək mümkündür və əksinə. 
Tələbə yalnız müəllimin mühazirəsi ilə kifayətlənirsə, mövzu 
ilə bağlı əlavə mənbələrdən bilik almırsa, öz üzərində işləmirsə, 
təlimdə irəliləyə bilməz, bir mütəxəssis kimi yetişə bilməz.
Təlim müəllimin rəhbərliyi altında təhsilalanların sis-
temləşdirilmiş bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsi prose-
sidir. O, biliyin sadəcə müəllimdən tələbəyə (şagirdə) ötürül-
məsi prosesi olmayıb, təhsilalanın fəal idrak prosesidir: bilik-
sizlikdən biliyə doğru keçdiyi mürəkkəb yoldur. Burada ancaq 
müəllimin birtərəfli fəallığı kifayət deyildir; tələbənin qarşılıqlı 
fəallığı, səyi də vacibdir. Təlim iki fəaliyyət növünə – müəl-
limin öyrətmə (tədrisetmə) fəaliyyətinə və tələbənin öyrənmə 
(təhsilalma) fəaliyyətinə, onların vəhdətinə əsaslanır.