M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

Təlim metodlarının təsnifatı. Təlim metodları çoxdur 
(100-dək). Onların təsnifatında alimlər arasında vahidlik yox-
dur. Pedaqoji ədəbiyyatda təlim metodlarının müxtəlif təsnifatı 
irəli sürülmüşdür. Onların bir qismini nəzərdən keçirək:
- bilik mənbələrinə görə: söz, əyani və praktik metodlar; 
- didaktik vəzifəyə görə: yeni biliyin verilməsi, bilik və 
bacarıqların möhkəmləndirilməsi, yoxlanması metodları; 
- tələbələrin dərketmə fəaliyyətinə görə: izahlı-illüstrativ, 
reproduktiv, problemli şərh, qismən axtarış və ya evristik, 
tədqiqatçılıq metodları; 
- təlimin mərhələlərinə görə: yeni tədris materialının, 
əsasən, qavranmasına xidmət edən metodlar; bilik, bacarıq və 
vərdişlərin, əsasən, formalaşmasına xidmət edən metodlar; bi-
lik, bacarıq və vərdişlərin, əsasən, tətbiqinə xidmət edən me-
todlar; təlimdə müvəffəqiyyətə nəzarət metodları. 
Təlim metodlarının təsnifatı məsələsinin düzgün həlli 
onların təlim prosesindəki mövqeyi və rolunu, digər kompo-
nentlərlə əlaqəsini müəyyənləşdirməklə sıx bağlıdır. Təlimdə 
məqsədin bütün komponentləri şərtləndirməsi barədə qanundan 
göründüyü kimi, metod ilk növbədə məqsədə xidmət edir və 
onunla müəyyənləşir: “məqsəd, qanun kimi, fəaliyyətin metod 
və vasitələrini müəyyən edir” (K.Marks). 
Təlimin başlıca məqsədi tələbələrin şüurunda dünyanın 

---

107 
düzgün, dolğun mənzərəsini yaratmaqdan, onların intellektual 
inkişafını və tərbiyəsini təmin etməkdən ibarətdir. Dünyanın 
şüurda əks etdirilməsi isə özünəməxsus formalarda - təsəv-
vürlər, anlayışlar və qanunlar formasında həyata keçirilir. Təlim 
metodları məhz bu məqsədə xidmət etməlidir. Təlimdə bu 
məqsədlə yanaşı, bilikləri möhkəmlətmək, bacarıq və vərdişlər 
yaratmaq, habelə nəzarət məqsədləri də həyata keçirilir. 
Əsas didaktik məqsədlərə müvafiq olaraq təlim metod-
larını aşağıdakı kimi təsnif etmək olar.