«мл т*'1шн» «* иа Alisher Navoiy

T o y
ziyofati tugagach, kuyovni kelin bilan 
qovushtirishdi; taxt yasab, uning ustiga ko‘rpa- 
to‘shak solingan uyga ikkala yoshni olib kirishdi. 
Nafval uy yaqinidan odamlarni chetlashtirdi, 
atrofda hech kim qolmadi. Barcha uyquga yot­
gan mahal Nafvalning o‘zi uzoqroqda o‘tirib may 
icharkan, bir payt xayoliga turli fikrlar kelib, uy 
yonigayaqinlashib, kigizini astagina kesib, qarab 
tursa, qizi o‘rnidan turib, Majnun oldiga keldi-da, 
uning qoshida yer o'pib so‘z boshladi: «Ishq ichra 
yagonayi zamona bolgan yigit, yuzingda mehri 
safo, egningda nuri vafo ko'rinib turibdi. Layli ish- 
qida notavonliging, uning ishqida jahonga doston 
bolganligingni el ham biladi, menga ham ravshan, 
ko'nglingdan u qizning g'ami mustahkam joy ol- 
gani, bu ishq dilingdan o'chmasligi ayon. Uning 
borligida boshqa yorga, menga uylanayotganing 
ko‘ngling o'tini sovutmoqchi bolganingdandir.

---

Otalarimizning roziligini olish uchun sen bu 
nikohga yo‘1 berding. Sen ishq mamlakatining 
shohi, ishq ahli o‘tining ogohisan. Mening ham 
bir dardmand oshig‘im bor, u ham dardim o‘ti bi­
lan kuyib yuribdi, men ham uni sevaman. Lekin 
qalblarimizdagi ishq o‘ti yashirin bolib, mening 
ham, uning ham shaydoligimizdan el bexabar. 
О‘zing о“у
1
аЬ ko‘r: u yigit men bilan sening birga 
ekanligimizni eshitsa, bu kecha ahvoli qanday 
boladi? Uning halok bolishi aniq-ku! Senga o‘z 
sirlarimni ochdim, endi sen mening ham, be- 
chora о‘sha yigitning ham holimizga rahm qilib, 
xalq ichida meni sharmanda qilmay, bu yerdan 
chiqib ketsang. Bu voqeadan xabardor bolganlar 
ham sirimizdan ogoh bolishmasa,. men xalq til- 
iga tushmasam, el menga ta’na qilmaSa. Menga 
shunday yaxshilik qilsang, pok Tangrim Laylini 
ham pok saqlab, vaslini senga nasib etadi, deb 
umid qilaman».
Majnun diliga bu so'zlardan ozor yetib, oshiq-u 
ma’shuqalar ahvoliga zor yiglab shunday dedi: «Ey 
pokiza ishq sohibasi! Ishq-u mahabbatingga xur­
sand bolaver. Yoringga vafo shioring bolsin, Tangri 
hamisha yoring bolsin. Mening ichimga g‘am-alam 
tushib, vodiy-u toglami kezib yurardim. Men ham 
bolayotgan bu ishlardan xursand emasdim. Sen 
menga yaxshilik qilding, ketish mening niyatim edi, 
ketsam ham senga minnatim yo‘q», - dedi-yu, qiz 
bilan og‘a-singil bolishni va’dalashib, singlisidan 
uzr tilab duolar qilgach, o‘midan turdi, eshikdan 
chiqdi-da, g‘am dashtiga qarab yol oldi.
Nafval bu ajoyib holatni ko'rgach, may ichib 
mast bolgan kishilardek u yon-bu yon tebranib,

---

uyga qarab yurdi, ko'rganlarini yodiga keltirar 
ekan, uyalib, voqif bolgan ishlarni ko'nglida 
asrashga ham, aytishga ham ilojsiz bolib, g‘am 
chekardi. Uyning narigi tomonida esa qizning 
oshigl bekinib, qoliga o‘tkir xanjar tutganicha, 
kuyov bilan kelin qovushadigan bolsa, ikkalasini 
oldirib, o‘z kolcsini ham chok etishni poylab tu­
rardi. Uning ishqi ham pok bolib, ishq unga otni 
gulzor qildi. U Majnunning himmatiga ofarinlar 
aytdi, dilbarining vafodorligini ko‘rgan oshiq yigit 
shodligiga chiday olmay, kelin turgan uyga kir- 
di-da yori bilan qovushdi. Ikki yor tongga qadar vi- 
sol oglishida bolishdi. Tong qushi nola qilib, kun 
yorisha boshlaganda, yigit yori bilan xayrlashib 
chiqib ketdi. Nikohga kelganlar shodlik bilan qiz-u 
kuyov qoshiga qadam qoyganlarida uyda faqat qiz 
yolglz otirganini ko'rdilar - kuyov yo‘q edi. Majnun 
qabilasidan bolgan kishilar uyalganlaridan olim- 
ga ham rozi edilar. Bor ahvoldan xabardor bolgan 
Nafval esa gapirishga tili lol bolib, Majnun eliga 
uzr aytib: «Bu Tangrining taqdiri, taqdirga esa 
tadbir qilib bolmaydi, hech kim taqdimi o‘zgartira 
olmaydi. Bu ish bizdan ham, sizlardan ham emas, 
o'glldan ham, qizdan ham emas», - deb barchani 
uzatdi-yu, o‘zi yotib qoldi.
Hiylakor falak hazil qilgandek, hazil ham emas, 
behayolik qilib Majnunga kuyov bolishni buyur- 
ganida, Ibni Salom ham uylanishni niyat qilib, 
kerakli barcha narsalarni muhayyo aylab, Layli 
qabilasiga ot surgan edi. U yerdagilar Ibni Salom- 
ni uyda orom olishga taklif qilib, u bilan kelgan 
odamlarning ham hurmatlarini bajo keltirishdi: 
bazm tuzib, ichkiliklar keltirib ziyofat qilishdi.

---

Mehmonlar bir necha kun aysh-u ishrat qilishib, 
kuni bilan, hatto, tunlarda ham mayxo'rlik bilan 
band bolishdi. Nikohni boshlash muddati yetib 
kelgach, qabilaning barcha ahli jam bolishib, 
imom xatib kuyov bilan kelinni nikohlab qo'ydi. 
So‘ng barchalari Layli uyi tomon y ol olishdi va 
oyni ajdahoga topshirmoqchi bolishdi. Ibni Salom 
Layli qolini tutgan zahoti ajoyib bir ish yuz berdi
- kuyov yurak o'ynogi kasaliga mubtalo bolgan 
ekan, ichkilikni ko‘p ichgan paytlarda jismiga iz­
tirob tushib, nafas olishi qiyinlashib qolarkan. To^ 
chogl haddan tashqari ko‘p may ichgani tufayli 
shu dardi yana qo‘zg‘ab qolib, hushidan ketdi-yu, 
olik kabi yiqildi. U xuddi hayot bilan vidolashayot- 
gan ahvolda yotar ekan, to^ motamga aylangan- 
dek boldi. Odamlar uni olgan deb o'ylashib, bir 
uyga olib kirdilar. Hamma kuyov boshiga yigllib, 
kelin bilan hech kimning ishi yo‘q edi. Bechora 
kelin lol bolib o'tirar ekan, xayoli yuz xil fikr bi­
lan band edi. 
0
‘zini oldirishga ahd qilib, zaharli 
xanjami qolida yashirib turardi. Raqib o‘z mud- 
daosiga yetishmoqchi bolsa, so'zsiz o‘ziga xanjar 
urishga tayyor edi u. Ammo bu kechada falak 
hayratlanarli ish qildi: ikki sevishganni ajratib, har 
birini birov bilan juft qilmoqchi boldi-yu, hech bir 
durni teshmadi. Yana bir hayratli ish shu boldi- 
ki, bu ikki hodisa bir kechada yuz berdi. Alqissa, 
kuyov behol bolib yiqilgach, Layli balodan ozod 
bolib ko'ngli shodlikka toldi va oldida hech kim 
qolmaganidan xursand bolib, tashqariga chiq- 
di-da, qumlar ustidan yurib ketdi. U asta qadam 
tashlab, lekin dam olmasdan borarkan, og‘zidan 
Tangriga shukrona so'zlari tushmasdi. Anchayol 
bosib, qabila ko'rinmaydigan joyga yetdi.

---

Bu chog‘ Majnun ham shu tomon kelardi. 
Bir-birlariga yaqinlashishgach, ikkalasining 
ko'ngliga iztirob tushdi. Layli o‘z sevgilisini uning 
nolasidan anglab tanigan bolsa, Majnunga dilbari 
nasimi esib, firoq xafvidan qutuldi. Bir-birlari 
tomon yugurishib yetishdilar. Hayhot, bunday 
visolni kim ko‘rdi ekan? Bir-birlarini tanigan 
chog'danoq ruhlari badan uyidan joy oldi, ya’ni 
badanlari zor-u majruh (yaralangan) bolsa, 
malumki, o‘sha badanga ruh boladi.