Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
gonad-tropin ta’sirida sodir bo’ladi. Ona organizmida tuzlar va suv yig’ilishini ta’minlaydi, immunitetni kuchaytiradi. Plastentar laktogen gormon sut bezlarini rivojlantiradi, homilaning rivojlani- shini jadallashtiradi va progesteron sekresiyasini kuchaytiradi. Plastentada hosil bo’ladigan progesteron asosan mahalliy ta’sirga ega. Ekizaklar tug’ilishi ora-li’idagi vaqt aynan shu gormonga bog’liq. Ona siydiki bilan ajratiladigan estriol homila hayotchanligini aniqlashga yordam beradi. Yo’ldoshning yana bir gor-moni relaksin qov suyaklari simfizini yumshatib, kichik tos suyaklari bog’lama-larini bo’shashtirib, tug’ruq yo’llarining kengayishiga imkoniyat tug’diradi. Jinsiy gormonlar jinsiy faoliyatdan tashqari boshqa jarayonlarga ham ta’sir ko’rsatadi. Androgenlar oqsil sintezini tezlashtiradi, shuning uchun erkaklarda maskullar yaxshiroq rivojlangan. Progesteron ta’sirida asosiy almashinuv ortadi. Boshqa gormonlar bilan hamkorlikda jinsiy gormonlar suyaklar o’sishini boshqaradi, suyakka aylanish jarayonini tezlashtiradi. Epifiz. Epifiz bosh miya markazida to’rt tepalik ustida joylashgan, uning diametri 3- 4mm. XX asrning 50 yillarida epifiz melatonin nomli gormon ishlab chiqarishi aniqlandi. Melatonin ko’p qirrali samaraga ega bo’lib, seratonindan hosil bo’ladi. U pigment almashinuvini, jinsiy faoliyatni, kecha-kunduzlik va fasllik ritmlarni, hujayralar bo’linishi va rivojlanishini boshqarishda ishtirok etadi. Epifizdan tashqari, melatonin hazm a’zolari shilliq qavatida, tomirlar endoteliysida, buyrak usti bezi po’stloq qismida, miyachaning Purkine hujayra- larida, simpatik tugunlarda sintezlanadi. So’ngi yillarda melatoninning jigarda, buyraklarda, ayrisimon va meda osti bezlarida ham hosil bo’lishi aniqlangan. Umuman, organizmda qaysi hujayralarda seratonin hosil bo’lsa, o’sha hujayralar melatonin sintezlaydi, degan xulosa qilingan. Melatonin ko’z to’r pardasida ham bor, uning miqdori kamayib ketsa, odamning rang ajratish qobiliyati buziladi. Melatonin gipofizdan gonadotrop gormonlarning qonga o’tishini kamaytiradi. Uning qondagi miqdori ko’payib ketsa balog’atga yetish kechikadi. Gormonning yetishmovchiligida esa jinsiy rivojlanish tezlashadi. Odam organizmiga melatonin yuborilganda odam bo’sha-shib uyquga ketadi. Melatonin sekresiyasi muhitning yoritilganligiga bog’liq – yorug’da melatonin sintezi tormozlanadi. Odamda bir kecha-kunduzda ajratiladigan melatoninning 70% kechki soatlarda sekresiyalanadi. Tajribada hayvon organizmiga yuborilgan epifiz ekstrakti qonda qand miqdorini kamaytiradi, kalstiyni ko’paytiradi va diurezni kuchaytiradi. Tadqiqotchilar fikricha, mazkur samaralar nafaqat melatonin bilan, balki epifiz-ning boshqa biologik faol moddalari bilan bog’liq. |