Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
2) kapilyarlar o’tkazuvchanligining oshishi suyuqlikning tomirlardan chiqishi, aylanib yurgan qon hajmining kamayishi va arterial bosimning pasayishiga sabab bo’ladi; 3) gistamin so’lak va me’da sekresiyasini rag’batlantiruvchi kuchli omildir, uning bu xususiyatidan me’da bezlari funksional holatini tekshirishda foydalaniladi; 4) gistamin allergik reaksiyalarning faol ishtirokchisidir. Kininlar kininogendan kallikrein fermenti ishtirokida hosil bo’ladi. Bradikinin qon tomirlarni kengaytiradi va kapillyarlar o’tkazuvchanligini oshiradi. Bradikinin issiq sharoitda tomirlarni kengaytirib, ter ajratilishini ko’paytiradi. Prostaglandinlar (PG) araxidon kislotadan sintezlanadi, ular ilk bor uruq suyuqligida topilgan, ammo ularni deyarli hamma hujayralar ishlab chiqarishi mumkin. PG turli jarayonlarga ta’sir etadi. Tomirlarni kengaytirib, qon bosimini pasaytiradi. Ajratiladigan siydik hajmi va undagi natriy miqdorini ko’paytiradi, bronxlarni kengay-tiradi, hazm a’zolari va bachadon mushaklarini qisqartiradi, me’da shirasida HCl miqdorini kamaytiradi. PG qalqonsimon bezda va buyrak usti bezi po’stloq qavatida gormonlar sekresiyasini tezlashtiradi. PG lardan bo’lgan tromboksan tomirlarni toraytirib, trombositlar agregastiyasini tezlashtiradi, tana haroratini oshirish qobiliyatiga ega. Hozirgi kunda 20 ga yaqin prostaglandinlar aniqlangan. Prostaglandinlar sintezi fosfolipaza A2 fermenti ishtirokida sodir bo’ladi, bu jarayon hujayralar membranasi fosfolipidlaridan to’yinmagan yog’ kislotasi araxidon kislota ajratilishidan boshlanadi. Fosfolipaza A2 fermenti yetarli darajada faol bo’lishi uchun kalstiy ionlari va sAMF kerak. Estrogenlar mazkur fermentni faol-lashtiradi. Araxidon kislotadan prostaglandinlarning to’rt guruhi hosil bo’ladi: leykotrienlar, prosta- glandinlarning o’zi, tromboksanlar va prostasiklinlar. Prostaglandinlarning yarim parchalanish davri 1 dan 20 sekundgacha. Ularni parchalovchi fermentlar barcha to’qimalarda mavjud, ammo o’pkalarda bunday fermentlar eng ko’p. Prostaglandinlar fakat mahalliy ta’sir ko’rsata oladi, qonda ular bir necha sekund saqlanadi, shu sababli bu moddalarni gormonsimon moddalar deyiladi. Prostaglandinlarning fiziologik mohiyati hali to’la o’rganilmagan. Tomirlar endoteliy qatlamida aksariyat sintezlanadigan prosta-siklinlar trombositlar agregastiyasi va adgeziyasiga qarshilik ko’rsatadi, degan ma’lumotlar mavjud. Ular koronar tomirlarda qon oqimini yaxshilaydi, demak prostosiklinlardan miokard infarktini oldini olish maqsadida foydalanish mumkin. Prostasiklin-larning yurak ritmining buzilishlarini bartaraf etish qobiliyati va yurak muskuli qisqaruvchanligini oshirishi ham aniqlangan. E1 va E2 guruhidagi prostaglandinlar yallig’lanish jarayonlari va allergik reaksiyalarning rivojlanishiga sharoit yaratadi, og’riq resteptorlarining ta’sirotga sezuvchanligini oshiradi, tana haroratini ko’tarishda ishtirok etadi. Kortizol ko’pchilik to’qimalarda membrana fosfolipidlaridan araxidon kislata ajralib chi- |