Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
glomerulyar hujayralar renin ishlab chiqarishdan tashqari cho’zilish resteptorlari xossalariga ham ega. Renin sekresiyasini quyidagi omillar boshqarib turadi: 1) keltiruvchi orterioladagi qon bosimi kattaligi, aniqrog’i arteriolaning cho’zilish darajasi. Cho’zilishning pasayishi sekresiyani faollashtiradi, kuchayishi sekresiyani kamaytiradi; 2) distal kanalchalardagi siydikda natriy miqdorining o’zgarishi maxsus natrioresteptorlar tomonidan seziladi va gumoral yo’l bilan yukstaglomerulyar hujayralarga yetkaziladi. Kanalchalardagi siydikda natriy qancha ko’p bo’lsa, renin sekresiyasi shunchalik jadallashadi; 3) simpatik nervlar noradrenalin mediatori ajratadi, bu mediator esa yuksta- glomerulyar hujayralardagi beta-adrenoresteptorlar orqali renin sekresiyasini kuchaytirad: 4) renin sekresiyasi manfiy qayta bog’lanish mexanizmi orqali boshqariladi, mazkur bog’lanish o’z ichiga angiotenzin va aldosteronni hamda ular ta’siri ostida o’zgaradigan arterial bosim balandligini, qonda natriy, kaliy miqdorini oladi. Buyraklardan tashqari renin ko’pchilik to’qimalardagi qon tomirlar devorida, bosh miyada va so’lak bezlarida ham hosil bo’ladi. Renin fermenti jigarda sintezlanadigan va qon plazmasi tarkibida bo’lgan alfa-globulin-angiotenzinogenni parchalab, angiotenzin I ga aylantiradi. Angiotenzin I nofaol bo’lib, buyraklar, o’pkalar va boshqa to’qimalar tomirlarida maxsus ferment ta’siri ostida o’zidan ikkita aminokislotani ajratib, angiotenzin II ni hosil qiladi. Angiotenzin II yuksak fiziologik faollika ega bo’lib, buyrak usti bezining koptokchali zonasida aldosteron sekresiyasini rag’batlantiradi, mana shularga asoslanib bu moddalar renin-angiotenzin-aldosteron tizimiga birlashtirilgan. Angiotenzin II aldosteron sekresiyasini kuchaytirishdan tashqari quyidagi samaralarga ega: 1) arterial tomirlarning kuchli qisqarishiga sabab bo’ladi; 2) simpatik nerv markazlari va sinapslariga ta’sir etib, noradrenalin mediatori ajratilishini jadallashtirish orqali simpatik nerv tizimini faollashtiradi; 3) miokard qisqaruvchanligini oshiradi; 4) buyraklarda natriy reabsorbsiyasini kuchaytirib, koptokchalardagi filtrasiyani kamaytiradi, 5) chanqoqlikni keltirib chiqaradi va suyuqlik iste’mol qilishga qaratilgan hulq- atvorni shakllantiradi. Shunday qilib, renin-angiotenzin-aldesteron tizimi tizimli va buyrakdagi qon aylanishini, harakatdagi qon hajmini, suv-tuz almashinuvini va hulq-atvorni bosh- qarishda ishtirok etadi. Patologiyaning ba’zi turlarida, masalan, o’sma shishlar rivojlanganda buyrak arteriyasi qisiladi, buyrakka kelayotgan qon oqimi kamayishi va bosimning pasayishi renin sekresiyasining uzluksiz davom etishi va umumiy qon |