Money and banks

Hujjatli akkreditiv.
Bankning belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan hujjatlar bo‘yicha 
benefitsiar foydasiga to‘lovni amalga oshirish majburiyatini ifodalaydi.
«Akkeditiv 
– mijozning topshirigiga ko‗ra shartnoma bo‗yicha uning kontragenti 
foydasiga berilayotgan bankning shartli pul majburiyatidir»(Mardonova, 2021, b.29). 
Akkreditiv bo‘yicha to‘lovni amalga oshiruvchi bank taqdim etilgan hujjatlarning to‘liqligi va 
mazmunini akkreditiv shartlariga muvofiq tekshiradi. 
Hisobni ochish.
Eksport qiluvchi 
tovarni import qiluvchiga jo‘natganda va xaridorga 
hisobvaraq ochganda, hisobvaraqning debetiga qarz summasini kiritgan holda sheriklar 
o‘rtasidagi hisob-kitoblar shaklini ifodalaydi. Yetkazib berilgan tovarlar uchun to'lovni 
olgandan so'ng, qarz yopiladi. 
Kredit muomala va to'lov vositalaridan foydalanishni nazarda tutuvchi to'lovning kredit 
shakllari. Bularga 
veksellar va cheklar 
kiradi. Bundan tashqari, forfeyting va faktoring 
qo'llaniladi. 
«Hisob 
– kitob cheki – bu mijozning xizmat ko‗rsatuvchi bankka chek beruvchining 
hisob varag‘idan chek qabul qiluvchining hisob varag‘iga ma‘lum miqdordagi mablag‘larni 
utkazib 
berish 
uchun 
bankning 
maxsus 
blankasida 
bankka 
bergan 
topshirig‘idir»(Mardonova, 2021, b.31).
Xalqaro amaliyotda to'lov tizimlarining SWIFT, FedWire, CHIPS, CHAPS, TARGET kabi 
turlari ajralib turadi. SWIFT global banklararo moliyaviy telekommunikatsiyalar hamjamiyatidir; 
FedWire AQSh Federal zaxira tarmog'ini ifodalaydi; CHIPS - Nyu-York xalqaro axborot tizimi, 
Londonda CHAPS avtomatik axborot tizimi. Bundan tashqari, Evropa Ittifoqida Evropa Ittifoqiga 
a'zo davlatlarning ikkita mintaqaviy supertizimlari mavjud - TARGET2 va Evro I, ular real vaqt 
rejimida yalpi hisob-kitob tizimlarini birlashtiradi. 
Elektron tizimlarning asosiy farqi hisob-kitoblarda ishtirok etuvchi tomonlar sonidadir, 
masalan, SWIFT ikki tomonlama asosda bank xabarlarini uzatishni tashkil qiladi, FRS, CHIPS, 
CHAPS tizimlari to‘lov majburiyatlarini tartibga soladi. SWIFT (Society for Worldwide Interbank 
Financial Telecommunications) moliyaviy telekommunikatsiyalar sohasidagi yetakchi xalqaro 
tashkilot sifatida tan olingan.
SWIFT faoliyati ruxsatsiz kirishdan tez, yuqori sifatli, samarali, maxfiy va xavfsiz 
telekommunikatsiya xizmatlariga asoslangan. SWIFT banklar va moliyaviy ma'lumotlar 
almashinuvining shakllari va usullarini standartlashtirish uchun asosiy tizimdir. Tarmoq jismoniy, 
texnik va tashkiliy himoya usullarining ko'p darajali kombinatsiyasi bilan to'liq xavfsizlikni ta'minlaydi, 
taqdim etilgan ma'lumotlarning to'liq xavfsizligi va maxfiyligini kafolatlaydi. Xabarni yetkazib berish 
muddati 20 minutni tashkil qiladi, lekin agar siz shoshilinch xabarni yetkazayotgan bo‘lsangiz, 
uzatish vaqti 1-
5 daqiqagacha qisqaradi, bu alohida aloqa kanallarining o‘tkazish qobiliyatini 
qoplaydi. Pul mablag'larini o'tkazish va bank hisobvaraqlari qoldig'i to'g'risidagi ma'lumotlarni 
yuborishdan tashqari, valyuta operatsiyalari SWIFT tomonidan tasdiqlanadi va bank hisob-kitoblari 

---

O'zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi 
inkasso, akkreditiv va qimmatli qog'ozlar savdosi orqali amalga oshiriladi. SWIFT tizimi hisob-kitob 
funktsiyalarini ta'minlamaydi, chunki faqat bankning aloqa tarmog'i yanada takomillashtirish uchun 
mo'ljallangan. Barcha zarur toʻlov topshiriqlari “loro” va “nostro” tegishli hisobvaraqlariga oʻtkazma 
sh
aklida toʻlanadi, bu amalda anʼanaviy toʻlov hujjatlaridan foydalanishdan farq qilmaydi.