Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan

Qar uçqununun 3 növü müəyyən edilir:  
-  Qarlı  uçqunları  -  onun  müəyyən  düşmə  kanalı  olmur.  Çox  zaman  bir  neçə  yüz 
metr  ölçüsü olan qarlı yamac qopub, aşağıya sürüşür.  
-  Novlu  qar  uçqunları  -  meşəsiz  oyuqlar,  çökəkliklərlə  mütləq  bir  məcra  ilə  
hərəkət  edir.  
- Atlanan qar uçqunları - qayaların, buzluqların çıxıntılarından sərbəst sürətdə 

---

dərənin dibinə düşür.  
Qar uçqunu təhlükəsinin əlamətləri: 
Dağlara gedən istənilən insan qar uçqunu təhlükəsinin əsas əlamətlərini bilməlidir:  
- köhnə qarın hündürlüyü, köhnə qar süxurlardakı  əyrilikləri  doldurur, kolluqları 
yerə    yatırdıb  hamar,  sürüşkən  səth  əmələ  gətirir.    Köhnə  qarın    hündürlüyü  nə 
qədər çoxdursa, qar uçqunu ehtimalı da bir o qədər  çoxdur.  
-  dağın    üst  örtük  səthinin  vəziyyəti:  dağ  meşələri,  sıx  kolluqlar,  iri  qayaların 
saxlayıcı  təsiri  hamıya  məlumdur,  kiçik  qayalar  qarın  aşağı  qatlarının 
yumşalmasına və onun  süxurlara yapışmasına səbəb olur;  
- yeni yağan qarın hündürlüyü, yəni bərk qar yağan zaman onun sorulmaz %;  
- yeni yağan qarın görünüşü;  
-  qar  yağmanın  intensivliyi,  müəyyən  bir  vaxt  ərzində  yağan  qarın  miqdarı  ilə 
müəyyən    edilir,  qarın  10-12  saat  müddətdə  50  sm  artması  qar  uçqununa  səbəb 
olur;  
- qarın çökməsi qar örtüyünün stabilizasiyasına səbəb olur. Bu prosesin sürəti 0
0 
C 
selsidə
 
 daha çox olur; 
 
- sürəti saniyədə 7-8 metrə çatan külək qar "lövhələrindən" uçqunlara səbəb olur;  
- havanın temperature - qışın soyuq dövründə qar örtüyünün temperaturu  mənfi  
qalır, havalar isindikdə günəş radiasiyası qarın üst qatını  əridir, qar suyu qar  
qatının    daxilinə  nüfuz  edir  və  onu  ərimə  nöqtəsinə  qədər  qızdırır,  belə  olduqda 
sərbəst  su    qar  örtüyündə  "sürtgü  yağı"  rolunu  oynayır,  islanmış  qardan  qar 
uçqununun yaranmasını   asanlaşdırır.  
Bundan başqa qar uçqununa heyvanlar, yüksək səs, silah səsi və insan da səbəb ola  
bilər.