|
- inzibati həbs və ya Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara
ə
cnəbiləri və vətəndaşlığı olmayan şəxsləri inzibati qaydada çıxartma nəzərdə tutan
inzibati xətalar haqqında işlərə baxılarkən barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə
icraat aparılan şəxsin iştirakı məcburidir;
- barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılarkən işin hallarının
müzakirəsi yetkinlik yaşına çatmayanlara mənfi təsir göstərə biləcəyi hallarda, onlar
müvəqqəti olaraq işdə iştirakdan kənarlaşdırıla bilərlər.
Zərərçəkmiş şəxs. XM-nin 372-ci maddəsinə əsasən, inzibati xəta nəticəsində
mənəvi, fiziki və ya maddi zərər dəymiş şəxs zərər çəkmiş şəxs sayılır.
Zərər çəkmiş şəxsin aşağıdakı huquqları vardır:
- inzibati xəta haqqında iş üzrə bütün materiallarla tanış olmaq;
- izahat vermək;
- sübutlar təqdim etmək;
- vəsatət və etirazlar vermək;
- hüquqi yardımdan istifadə etmək;
- iş üzrə qəbul edilmiş qərardan şikayət vermək.
Zərər çəkmiş şəxs XM ilə müəyyən edilmiş digər hüquqlardan da itstifadə edə
bilər.
Zərər çəkmiş şəxs barəsində icraat aşağıdakı qaydada aparılır:
- inzibati xətalar haqqında işlərə zərər çəkmiş şəxsin iştirakı ilə baxılır. Həmin
şə
xsin iştirakı olmadan işə o hallarda baxıla bilər ki, işə baxılmasının yeri və müddəti
ona vaxtında bildirilsin və ya işə baxılmasını təxirə salmaq haqqında ondan vəsatət
daxil olmasın, yaxud belə vəsatət rədd edilmiş olsun;
304
- zə rə r çə kmiş şə xs XM ilə nə zə rdə tutulmuş qaydada ş ahid kimi sorğ u-sual edilə
bilə r.
Fiziki şə xsin qanuni nümayə ndə lə ri. Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə
icraat aparılan fiziki şə xs və ya zə rə r çə kmiş şə xs yetkinlik yaş ına çatmadıqda və ya öz
fiziki, yaxud psixi qüsurlarına görə müstə qil olaraq hüquqlarını özlə ri hə yata keçirmə k
imkanına malik olmadıqda, hə min şə xslə rin mə nafeyini tə msil etmə yə onların qanuni
nümayə ndə lə rinin hüququ vardır.
Valideynlə r, övladlığ a götürə nlə r, qə yyumlar və himayə çilə r fiziki şə xsin
mə nafeyinin qanuni nümayə ndə lə ri hesab olunurlar.
Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan fiziki şə xsin və ya zə rə r
çə kmiş şə xsin qanuni nümayə ndə si olmadıqda, inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat
aparan sə lahiyyə tli və zifə li şə xs qə yyumluq və himayə oraqanlarını qanuni nümayə ndə
hesab edir.
Fiziki şə xsin qanuni nümayə ndə si olan şə xslə rin qohumluq ə laqə lə ri və ya
müvafiq sə lahiyyə tlə ri Azə rbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müə yyə n edilmiş
qaydada müvafiq sə nə dlə rlə tə sdiq olunur.
Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan fiziki şə xsin və ya zə rə r
çə kmiş şə xsin qanuni nümayə ndə si tə msil etdiyi şə xs barə sində Azə rbaycan
Respublikasının XM ilə nə zə rdə tutulmuş hüquqlara malikdir və və zifə lə ri daş ıyır.
On sə kkiz yaş ına çatmayan şə xslə r barə sində inzibati xə talar haqqında iş lə rə
baxarkə n hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs) hə min şə xsin qanuni nümayə ndə sinin
iş tirakını mə cburi hesab edə bilə r.
Hüquqi şə xsin nümayə ndə si. Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat
aparılan və ya zə rə r çə kmiş olan hüquqi şə xsin hüquqlarının və qanuni mə nafelə rinin
müdafiə si onların nümayə ndə lə ri tə rə fində n hə yata keçirilir.
Hüquqi şə xsin rə hbə ri, habelə qanunvericiliklə müə yyə n edilmiş qaydada hüquqi
şə
xsin mənafelərinin təmsil edilməsi etibar edilmiş digər şəxslər hüquqi şəxslərin
nümayə ndə lə ri hesab edilirlə r, hüquqi şə xsin nümayə ndə sinin sə lahiyyə ti onun qulluq
mövqeyini tə sdiq edə n sə nə dlə rlə müə yyə n edilir.
Hüquqi şə xs tə rə fində n törə dilmiş inzibati xə talar haqqında iş lə rə hüquqi şə xsin
nümayə ndə sinin və ya və kilinin iş tirakı ilə baxılır. Hə min şə xslə rin iş tirakı olmadan
inzibati xə ta haqqında işə yalnız o hallarda baxıla bilə r ki, işə baxılmasının yeri və
müddə tinin ona vaxtında bildirilmə si barə də mə lumat olsun və ya işə baxılmasını tə xirə
salmaq haqqında ondan və satə t daxil olmasın, yaxud belə və satə t rə dd edilsin.
nzibati xə talar haqqında iş lə rə baxarkə n hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs)
hüquqi şə xsin nümayə ndə sinin iş tirakını mə cburi hesab edə bilə r.
Müdafiə çi və nümayə ndə . Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat
aparılan şə xsə hüquqi yardım göstə rmə k üçün inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraata
müdafiə çi, zə rə r çə kmiş şə xsə hüquqi yardım göstə rmə k üçün isə nümayə ndə buraxılır.
Müdafiə çi qismində və nümayə ndə kimi inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraatda və kil və
ya digə r şə xslə r iş tirak edə bilə rlə r.
nzibati xə ta haqqında protokol tə rtib edildiyi vaxtdan müdafiə çi və nümayə ndə
inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatda iş tirak etmə yə buraxılırlar. Törə dilmiş
inzibati xə taya görə fiziki şə xs barə sində inzibati qaydada tutma tə tbiq edildiyi
305
hallarda müdafiə çi hə min şə xs inzibati qaydada tutulduğ u vaxtdan inzibati xə ta
haqqında iş üzrə icraatda iş tirak etmə yə buraxılır.
Müdafiə çinin və nümayə ndə nin aş ağ ıdakı huquqları vardır:
- iş in bütün materialları ilə tanış olmaq;
- sübutlar tə qdim etmə k;
- və satə t və etirazlar vermə k;
- iş in baxılmasında iş tirak etmə k;
- inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın tə min edilmə si tə dbirlə rinin
tə tbiqində n və iş üzrə qə bul edilmiş qə rardan ş ikayə t vermə k.
Müdafiə çi və nümayə ndə XM ilə müə yyə n edilmiş digə r hüquqlardan da istifadə
edə bilə r.
Və kilin sə lahiyyə ti hüquq mə slə hə txanası və ya Azə rbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə müə yyə n edilmiş qaydada hüquqi yardımın göstə rilmə si fə aliyyə ti ilə
məşğ ul olan digə r təş kilat tə rə fində n verilə n orderlə tə sdiq edilir. Nümayə ndə nin
sə lahiyyə ti qanunvericiliklə müə yyə n edilmiş qaydada verilə n etibarnamə ilə tə sdiq
edilir.
nzibati qaydada tutulan yetkinlik yaş ına çatmayanların, icraatın aparıldığ ı dili
bilmə yə nlə rin, lal, kar, kor, fiziki və ya psixi qüsurları üzündə n özlə rinin müdafiə
hüququnu hə yata keçirə bilmə yə n digə r şə xslə rin iş lə rində və kilin iş tirakı mə cburidir.
(AR XM-nin 376.1-ci maddə si)
Göstə rilə n hallarda barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan
şə
xsin müdafiəçidən imtinası qəbul olunmur.
Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə xs tə rə fində n seçilmiş
və kilin gə liş i qeyri-mümkün olduqda hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs)
Azə rbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müə yyə n edilmiş qaydada hə min şə xsi
və kil ilə tə min edir.
Maddi və ziyyə tinə görə öz hesabına və kil tutmaq imkanı olmadıqda, inzibati
qaydada tutulmuş şə xsə hüquqi yardım dövlə tin və saiti hesabına göstə rilir. Belə halda
və kil öz və zifə lə rini yerinə yetirmə kdə n imtina edə bilmə z.
craatın həyata keçirilməsinə köməklik göstərən şəxslər və orqanlar
nzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın hə yata keçirilmə sinə kömə klik
göstə rə n şə xslə r və orqanlar aş ağ ıdakılardır:
- ş ahidlə r (m.377 XM);
- hal ş ahidlə ri (m.379 XM);
- mütə xə ssislə r (m.380 XM);
- ekspertlə r (m.381 XM);
- tə rcümə çilə r (m.382 XM).
Ş ahidlə r. nzibati xə talar haqqında iş lə rdə ş ahid qismində iş üzrə müə yyə n
edilmə li olan hallar barə də mə lumatı olan şə xslə r çağ ırıla bilə rlə r.
Ş
ahid hakimin, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) çağırışı ilə göstərilən vaxtda
gə lmə yə , doğ ru izahatlar vermə yə , protokola daxil edilmiş izahatını imzası ilə tə sdiq
etmə yə , iş üzrə ona mə lum olan mə lumatları bildirmə yə və suallara cavab vermə yə
borcludur.
306
Ş
ahidin özünə və yaxın qohumlarına qarşı izahat verməmək, tərcüməçinin
kömə yində n pulsuz istifadə etmə k, izahatının doğ ru yazılması barə də protokola
müvafiq qeydlə r etmə k hüququ vardır.
″
″
″
″
Yaxın qohumlar″″″″ dedikdə valideynlər, uşaqlar, övladlığa götürənlər, övladlığa
götürülə nlə r, doğ ma qardaş və bacılar, babalar, nə nə lə r, nə və lə r, habelə ə r-arvad baş a
düş ülür. (AR XM-nin 377-ci maddə si)
Yetkinlik yaş ına çatmayan on dörd yaş ında olan şə xslə r pedaqoci iş çinin və ya
psixoloqun iş tirakı ilə sorğ u-sual edilirlə r. Zə ruri olduqda yetkinlik yaş ına çatmayan
şə
xs onun qanuni nümayəndəsinin iştirakı ilə də sorğu-sual edilə bilər.
Bilə -bilə yalan izahat vermə yə görə inzibati mə suliyyə t haqqında ş ahidə
xə bə rdarlıq edilir. Ş ahid öz və zifə lə rini yerinə yetirmə kdə n imtina etdikdə və ya çağ ırış
üzrə gə lmə yə qə sdə n boyun qaçırdıqda o, Azə rbaycan Respublikası XM-nin 314-cü
maddə sinə ə sasə n (Bilə -bilə yalan izahat və ya rə y vermə ) inzibati mə suliyyə tə cə lb
edilir.
Ş
ahid kimi sorğu-sual edilə bilməyən şəxslər aşağıdakılardır:
- fiziki və ya psixi qüsurlarına görə inzibati xə ta haqqında iş üçün ə hə miyyə ti
olan hadisə lə ri də rk edə bilmə yə n və onlar haqqında düzgün izahat verə bilmə yə n şə xs;
- müdafiə çi və zifə sinin yerinə yetirilmə si ilə ə laqə dar olaraq inzibati xə ta törə tmiş
şə
xsin ona bildirdiyi hallar haqqında inzibati xəta törətmiş şəxsin vəkili;
- öz nümayə ndə (qanuni nümayə ndə ) və zifə lə rini icra etmə si ilə ə laqə dar onlara
mə lum olmuş hallar haqqında fiziki şə xsin qanuni nümayə ndə si və ya hüquqi şə xsin
nümayə ndə si.
Hal ş ahidlə ri. ş in nə ticə sində maraqlı olmayan və yetkinlik yaş ına çatmış şə xslə r
inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın aparılmasında iş tirak etmə k üçün
icraatında inzibati xə ta haqqında iş olan və zifə li şə xs tə rə fində n hal ş ahidi kimi də və t
olunurlar, hal ş ahidlə rinin sayı iki nə fə rdə n az ola bilmə z.
Şə
xsi axtarış, şeyləri yoxlama, nəqliyyat vasitəsinə baxış, şeyləri və sənədləri
götürmə , elə cə də sə rxoş luq və ziyyə tinin müayinə si aparılarkə n hal ş ahidlə rinin iş tirakı
mə cburidir. Hal ş ahidlə ri onların iş tirakı ilə hə yata keçirilə n prosessual hə rə kə tlə ri,
onların mə zmununu və nə ticə sini protokolda öz imzası ilə tə sdiq edirlə r.
Hal ş ahidlə rinin inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraatda iş tirak etmə lə ri
protokolda qeyd edilir. nzibati xə ta haqqında iş üzrə prosessual hə rə kə tlə r barə sində
hal ş ahidlə rinin qeydlə ri protokolda göstə rilir.
Zə ruri hallarda inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraatda hal ş ahidlə ri ş ahid kimi
sorğ u-sual edilə bilə rlə r.
Mütə xə ssislə r. nzibati xə talar haqqında iş lə rin nə ticə sində şə xsə n maraqlı
olmayan, sübutların aş kar edilmə sində , götürülmə sində və rə smiləş dirilmə sində , habelə
texniki vasitə lə rin tə tbiq edilmə sində kömə k göstə rilmə si üçün xüsusi biliyə malik olan
hə r hansı bir şə xs icraatında inzibati xə ta haqqında iş lə r üzrə icraatda iş tirak etmə k
üçün mütə xə ssis kimi də və t oluna bilə r.
Mütə xə ssisin aş ağ ıdakı və zifə lə ri vardır:
- icraatında inzibati xə ta haqqında iş olan hakimin, sə lahiyyə tli orqanın (və zifə li
şə
xsin) çağırışı üzrə gəlmək;
- sübutların aş kar edilmə sində , götürülmə sində , rə smiləş dirilmə sində iş tirak
etmə k;
307
- yerinə yetirdiyi hə rə kə tlə r barə də izahatlar vermə k;
- bu hə rə kə tlə rin mə zmununu və nə ticə sini protokolda öz imzası ilə tə sdiq etmə k;
- inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatda iş tirakı rə dd edə n hallardan biri
olduqda, mütə xə ssisi də və t etmiş sə lahiyyə tli və zifə li şə xsə özü-özünə etirazetmə
haqqında mə lumat vermə k.
Mütə xə ssisin aş ağ ıdakı hüquqları vardır:
- iş tirak etdiyi və onun predmetinə aid olan inzibati xə ta haqqında iş in
materialları ilə tanış olmaq;
- icraatında inzibati xə ta haqqında iş olan hakimin, sə lahiyyə tli orqanın (və zifə li
şə
xsin) icazəsi ilə barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılan şəxsə, zərər
çə kmiş şə xsə , ş ahidlə rə mütə xə ssisin apardığ ı iş in predmetinə aid olan suallar vermə k;
- aparılan hə rə kə tlə rə dair qeydlə r və izahatlar vermə k.
Bilə -bilə yalan izahat vermə sinə görə inzibati mə suliyyə t haqqında mütə xə ssisə
xə bə rdarlıq edilir. Mütə xə ssis öz və zifə lə rini yerinə yetirmə kdə n imtina etdikdə və ya
çağ ırış üzrə gə lmə yə qə sdə n boyun qaçırdıqda o, nzibati Xə talar Mə cə llə sinin 315-ci
Dostları ilə paylaş: |
|
|