Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Valideynl ərin v ə ya dig ər qanuni nümay ənd əl ərin hüquq v ə v əzif əl əri
- T əhsilver ənl ərin sosial müdafi əsi
- Dövl ət v ə b əl ədiyy ə t əhsil mü əssis əl ərinin maliyy əl əşdirilm əsi
- Keyfiyy ətsiz t əhsil ə gör ə vurulan z ər ərin öd
|
hüquq və vəzifələri
Təhsilverənlərin hüquq və vəzifələri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Təhsil haqqında Qanun və digər normativ hüquqi aktlar, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr, təhsil müəssisəsinin nizamnaməsi və daxili intizam qaydaları, eləcə də işəgötürənlərlə təhsilverənlər arasında bağlanılan əmək müqavilələri ilə tənzimlənir. Təhsilverənlərin
aşağıdakılardır: -normal əmək, elmi-pedaqoji iş və təhsil şəraiti, müasir standartlara cavab verən texnologiyalarla təmin olunmaq; -təhsil müəssisəsinin nizamnaməsinə uyğun olaraq təhsil prosesinin təşkilində və idarə olunmasında fəal iştirak
etmək; -tədrisin formasını, metodlarını və vasitələrini sərbəst seçmək;
-şərəf və
ləyaqətinə hörmətlə yanaşılmasını tələb
etmək; -təhsil müəssisəsində vəzifə tutmaq və müvafiq hallarda seçkili vəzifələrə seçmək və seçilmək; -ixtisasını artırmaq, yeni ixtisas almaq, staj keçmək, ixtisas və elmi dərəcəsini yüksəltmək; -müəyyən edilmiş hallarda və qaydada mükafatlandırılmaq və təltif olunmaq; -təhsil müəssisəsində uzun müddət qüsursuz çalışan və onun elmi-pedaqoji həyatında mühüm xidmətləri olan professorlara aylıq əmək haqqı və əlavələr, digər güzəştlər və imtiyazlar saxlanılmaqla, akademik və inzibati vəzifədən azad olunmaq şərti ilə məsləhətçi- professor vəzifəsini tutmaq;
-qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmuş digər
hüquqları həyata
keçirmək.
Təhsilverənlərin
aşağıdakılardır: -təhsil sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak etmək; -təhsil proqramlarının mənimsənilməsini təmin etmək;
427
-təhsilalanlarda fəal vətəndaş mövqeyi formalaşdırmaq, onları vətənpərvərlik və azərbaycançılıq ruhunda tərbiyə etmək, müstəqil həyata və əmək fəaliyyətinə hazırlamaq; -şəxsi nümunəsi ilə təhsilalanlarda Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinə, Konstitusiyasına və qanunlarına, dövlət rəmzlərinə, Azərbaycan xalqının tarixinə, mədəniyyətinə, dilinə, adət və ənənələrinə, milli və ümumbəşəri dəyərlərə, cəmiyyətə, ətraf mühitə hörmət
və qayğı
hissləri aşılamaq; -pedaqoji etika və əxlaq normalarına riayət etmək, müəllim nüfuzunu yüksək tutmaq, ziyalılıq nümunəsi göstərmək; -təhsilalanların şə rəf və ləyaqətinə hörmət etmək;
-uşaq və gəncləri fiziki və psixi zorakılığın bütün formalarından qorumaq, onları zərərli vərdişlərdən çəkindirmək; -ixtisas və elmi-pedaqoji səviyyəsini yüksəltmək, elmi araşdırmalar aparmaq, əlavə məşğələlər, sinifdənkənar və məktəbdənkənar tədbirlər keçirmək; -qanunvericiliklə müəyyən
edilmiş qaydada
attestasiyadan keçmək;
-qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmuş digər
vəzifələri yerinə
yetirmək.
Valideynlərin və ya digər qanuni nümayəndələrin təhsil sahəsində hüquqları aşağıdakılardır: -yetkinlik yaşına çatmayan övladları (qəyyumluğunda və ya himayəsində olan şəxslər) üçün təlim-tərbiyə müəssisəsini seçmək;
-təhsil prosesinin təşkili, tədrisin keyfiyyəti, övladlarının (qəyyumluğunda və ya himayəsində olan şəxslərin) dərsə davamiyyəti, təhsilə marağı və davranışı haqqında məlumat almaq;
-təhsilalanların hüquqlarını müdafiə etmək, təhsil müəssisəsinin idarə olunmasında iştirak
etmək; -təhsil müəssisəsi ilə əməkdaşlıq etmək, tədris prosesinin təkmilləşdirilməsi və maddi- texniki bazasının yaxşılaşdırılması üçün təkliflər irəli sürmək və könüllü yardımlar etmək; -qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. Valideynlərin və ya digər qanuni nümayəndələrin təhsil sahəsində vəzifələri aşağıdakılardır: -övladlarının (qəyyumluğunda və ya himayəsində olan şəxslərin) erkən yaşlarından fiziki, əxlaqi və intellektual inkişafına şərait yaratmaq, onların icbari ümumi orta təhsil almasının təmin olunması və mənəvi yetkinliyi üçün məsuliyyət daşımaq; -övladlarını (qəyyumluğunda və ya himayəsində olan şəxsləri) humanistlik, vətənpərvərlik, azərbaycançılıq, əməksevərlik, öz dilinə, ədəbiyyatına və tarixinə, milli- mənəvi
və ümumbəşəri dəyərlərə hörmət
ruhunda tərbiyə
etmək; -qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək.
Təhsilalanların sosial müdafiəsi
Dövlət ümumi təhsil müəssisələrində təhsilalanlar dərsliklərlə müəyyən edilmiş qaydada dövlət
hesabına təmin
olunurlar. Dövlət ilk peşə-ixtisas, orta ixtisas və ali təhsil müəssisələrində təhsilalanların 428
fəaliyyətini stimullaşdırmaq məqsədi ilə onlara qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təqaüdlər, o cümlədən adlı təqaüdlər verilir və
yardımlar göstərilir. Təhsilalanlar üçün qanunvericiliyə uyğun olaraq digər sosial müdafiə tədbirləri də tətbiq
edilə bilər.
Özəl təhsil müəssisələrində təhsilalanların sosial müdafiəsi müəssisənin nizamnaməsi ilə
tənzimlənir.
sosial müdafiəsi
Dövlət təhsilverənlərin sosial müdafiəsinə təminat verir. Təhsil işçilərinin əmək haqqı və vəzifə (tarif) maaşları işçilərin funksional öhdəlikləri, peşə xüsusiyyətləri, ixtisas dərəcəsi və
iş stajı
nəzərə alınaraq təyin edilir.
Dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisəsi öz sərəncamında olan büdcədənkənar vəsaitlər hesabına işçilərin əmək haqqına əlavələr və digər stimullaşdırıcı ödənişlər təyin edə bilər. Dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisələrində işləyən elmi-pedaqoji kadrların vəzifə maaşlarına elmi dərəcələrə və elmi adlara görə əlavələrin həcmi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
Sağlamlıq imkanları məhdud, valideynlərini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum, ciddi tərbiyə şəraitinə ehtiyacı olan uşaqlar üçün xüsusi təhsil müəssisələrinin, istedadlı uşaqlar üçün təhsil müəssisələrinin, eləcə də yüksək dağlıq və sərhədyanı ə razilərdə, ucqar yaşayış məntəqələrində çalışan təhsil işçilərinin əmək haqlarına və vəzifə maaşlarına qanunvericiliklə müəyyən edilmiş
qaydada ə lavələr olunur. Pedaqoji profilli ixtisaslar üzrə ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrini bitirmiş və ümumi təhsil müəssisələrində işə başlamış gənc mütəxəssislər üçün əlavə güzəştlər və stimullaşdırıcı tədbirlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. Təhsilverənlərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təhsil və yaradıcılıq məzuniyyətləri verilir.
Təhsil sistemində mülkiyyət münasibətləri
Təhsil müəssisəsinin əmlakı dövlət, bələdiyyə, təsisçilər, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən onun mülkiyyətinə və ya istifadəsinə verilən, eləcə də qanunvericiliklə qadağan olunmayan fəaliyyəti nəticəsində əldə etdiyi əmlakdan, o cümlədən ona məxsus əqli mülkiyyət məhsullarından ibarətdir. Təhsil müəssisəsi təsisçi tərəfindən torpaq sahəsi, bina və qurğular, avadanlıq, təhsil, istehsal, sosial, mədəni, tibb, iaşə və idman obyektləri, maddi-texniki baza və digər əmlakla təmin
edilir. Təhsil müəssisəsi mülkiyyətində və istifadəsində olan əmlakın saxlanılması, qorunması və ondan səmərəli istifadə edilməsi üçün məsuliyyət daşıyır. Təhsil müəssisəsinin əmlakının idarə olunması ilə bağlı fəaliyyətinə nəzarəti təsisçi və ya onun səlahiyyət verdiyi şəxs həyata keçirir. Dövlət təhsil müəssisəsinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi və genişləndirilməsi dövlət büdcəsinin vəsaitləri və büdcədənkənar vəsaitlər hesabına həyata keçirilir. Təhsil müəssisəsi göstərdiyi xidmətlər (tədris, elmi tədqiqat, məsləhət-konsaltinq, 429
müalicə-profilaktik və digər xidmətlər) nəticəsində daşınar və daşınmaz əmlak, o cümlədən bina, avadanlıq, yeni texnologiya, nəqliyyat vasitələri və s. əldə edə bilər. Dövlət mülkiyyətində olan təhsil müəssisəsinin (məktəbəqədər təhsil müəssisələri istisna olunmaqla) özəlləşdirilməsi qadağandır. Dövlət təhsil müəssisəsinin büdcədənkənar mənbələrdən daxil olan vəsaitlər hesabına ə ldə etdiyi əmlak qanunvericiliyə uyğun olaraq onun mülkiyyətinə daxil edilir. Dövlət təhsil müəssisəsinin istifadəsinə verilmiş əmlakın geri qaytarılması qanunvericiliklə tənzimlənir. Təhsil müəssisəsinin müflis elan edilməsi müvafiq qanunvericiliyə uyğun həyata keçirilir.
Təhsil müəssisəsinin maliyyələşdirilməsi
Dövlət təhsilin inkişafına dövlət büdcəsindən və digər mənbələrdən vəsaitlər ayırır. Təhsil müəssisəsi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada fiziki və hüquqi şəxslərə müxtəlif ödənişli təhsil xidmətləri göstərmək, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq, hüquqi və fiziki şəxslərdən ianələr və könüllü yardımlar almaq hüququna malikdir. Bu mənbələrdən əldə olunan vəsait və digər əmlak dövlət təhsil müəssisəsinə büdcədən ayrılan vəsaitlərin miqdarına təsir göstərmir və onun nizamnaməsinə uyğun olaraq sərbəst istifadə edilir.
Dövlət ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin əldə etdiyi mənfəət yalnız təhsilin inkişafına, təhsilalanların və təhsilverənlərin sosial müdafiəsinə yönəldilə bilər. Dövlət təhsil müəssisəsinin maliyyələşdirilməsi təhsilin hər pilləsi üzrə müəyyən edilmiş maliyyə normativlərinə əsasən həyata keçirilir. Bu normativlər təhsil müəssisəsinin tipinə, növünə və kateqoriyasına uyğun olaraq hər bir təhsilalana düşən məsrəf məbləği nəzərə
alınmaqla müəyyən
edilir. Zəruri hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə azkomplektli dövlət ümumi təhsil müəssisələri mövcud normativlərdən üstün maliyyələşdirilə bilər. Dövlət təhsil müəssisəsi nizamnaməsinə uyğun olaraq, ödənişli təhsildən əldə olunan və diğər büdcədənkənar vəsaitlərin xərclənməsi istiqamətlərini və işçilərin maddi həvəsləndirilməsinə ayırmaların xüsusi çəkisini sərbəst müəyyən edir, təhsilverənlərə və təhsilalanlara maddi
yardımlar göstərir. Dövlət təhsil müəssisəsinin inkişafına, təhsilalanların təhsil haqlarının və təhsillə bağlı xərclərinin ödənilməsinə uzunmüddətli və fərdi kreditlər verilməsini, elmi tədqiqat işlərinin aparılması, doktorantura proqramlarının maliyyələşdirilməsi, beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və digər məqsədlər üçün müvafiq qaydada qrantlar ayrılmasını təmin edir. Kreditlərin və qrantların verilməsi qaydaları və şərtləri müvafiq qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. Dövlət təhsil və elmi tədqiqat qrantları təhsil müəssisəsinin digər fəaliyyət sahələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilə bilməz. Dövlət təhsil sahəsinə investisiyaların, o cümlədən xarici investisiyaların cəlb edilməsi məqsədi ilə əlverişli investisiya mühitinin yaradılmasını təmin edir və bu məqsədlə sərmayəçilərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş
qaydada güzəştlər verilir. Təhsil sisteminə xarici investisiya qoyuluşu qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. 430
maliyyələşdirilməsi mənbələri
Dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisələri aşağıdakı mənbələrdən maliyyələşdirilir: -qanunvericiliyə uyğun olaraq dövlət büdcəsinin və yerli büdcənin vəsaitləri; -ödənişli təhsildən daxil
olan vəsaitlər; -hüquqi və fiziki şəxslərin, o cümlədən əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin, xarici hüquqi şəxslərin qanunvericiliyə uyğun olaraq verilən qrantları, vəsiyyət olunan vəsaitləri, ianələri və yardımları; -müsabiqə ə sasında dövlət tərəfindən ayrılan elmi
tədqiqat qrantları; -təhsil müəssisəsinin təhsil, elm, istehsal, məsləhət (konsaltinq) və qanunvericiliklə müəyyən
edilmiş digər
xidmətlərdən ə ldə etdiyi vəsaitlər; -hüquqi və fiziki şəxslərin müqavilə əsasında mütəxəssis hazırlığı, ixtisasartırma və kadrların yenidən hazırlanması üçün ayırdıqları vəsait; -dövlət orqanları tərəfindən maliyyələşdirilən məqsədli proqramlar və layihələr üzrə ə ldə
olunan vəsaitlər; -təhsil müəssisəsinin mülkiyyətində olan fiziki və mənəvi cəhətdən köhnəlmiş avadanlığın, nəqliyyat vasitələrinin və təhsil məqsədləri üçün yararsız olan digər əmlakın satışından qanunvericiliyə uyğun olaraq
ə ldə
edilən vəsaitlər; -təhsil müəssisəsinin beynəxalq əməkdaşlıq nəticəsində qanunvericiliyə uyğun olaraq ə ldə etdiyi qrantlar və vəsaitlər; -qanunvericiliklə qadağan edilməyən digər mənbələrdən əldə olunan vəsaitlər.
Özəl təhsil müəssisəsinin maliyyələşdirilməsi Özəl təhsil müəssisəsi aşağıdakı mənbələrdən maliyyələşdirilir: -təhsil xidmətlərinə görə
ə ldə
etdiyi vəsaitlər; -təsisçilərin (himayəçilərin) vəsaitləri; -qanunvericiliyə uyğun olaraq aldıqları qrantların və kreditlərin məbləğləri; -hüquqi və fiziki şəxslərin ianələri, yardımları, vəsiyyət etdikləri əmlak və bağışladıqları hədiyyələr; -təhsil, elm, istehsal, məsləhət (konsaltinq) və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər xidmətlərdən ə ldə
etdikləri vəsaitlər; -qanunvericiliklə qadağan edilməyən digər mənbələr hesabına əldə olunan vəsaitlər. Özəl təhsil müəssisəsi öz maliyyə
vəsaitlərini sərbəst
idarə edir.
Özəl təhsil müəssisəsi təhsil haqqının məbləğini hər bir təhsil pilləsi üzrə təhsil proqramlarına uyğun olaraq
sərbəst müəyyən
edir. Özəl təhsil müəssisəsi ilə təhsilalanlar, valideynlər və ya digər qanuni nümayəndələr arasında münasibətlər müqavilə ilə tənzimlənir.
Təhsil müəssisəsinin sahibkarlıq fəaliyyəti
Təhsil müəssisəsi əlavə gəlir əldə etmək məqsədi ilə nizamnaməsində nəzərdə tutulmuş 431
qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi sahibkarlıq fəaliyyəti növləri ilə məşğul ola
bilər. Təhsil müəssisəsi sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlirlərdən sərbəst istifadə etmək hüququna malikdir. Dövlət təhsil müəssisəsinin sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlirlər bilavasitə təhsilin inkişafına və işçilərin sosial müdafiəsinə yönəldilir. Təhsil müəssisəsi sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədi ilə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada hüquqi şəxslər yarada bilər və ya başqa hüquqi şəxslərin fəaliyyətində iştirak
edə bilər.
Keyfiyyətsiz təhsilə görə vurulan zərərin ödənilməsi
Təhsil müəssisəsində təhsilin dövlət təhsil standartlarına uyğun təşkil olunmaması nəticəsində təhsilalanların keyfiyyətsiz hazırlığı müəyyən edildiyi halda vurulmuş zərərin, o cümlədən təhsilalanların başqa təhsil müəssisələrində yenidən hazırlanması üçün zəruri olan xərclərin həmin təhsil müəssisəsi tərəfindən ödənilməsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən məhkəmədə iddia qaldırıla bilər. Bu iddia yalnız akkreditasiya olunmuş təhsil müəssisəsi barədə akkreditasiya xidməti tərəfindən verilən mənfi rəyə əsasən qaldırıla bilər.
Təhsil sahəsində
ə
Təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilələr ə sasında
həyata keçirilir. Təhsil müəssisəsi qanunvericiliyə və özünün fəaliyyət xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq xarici ölkələrin elm və təhsil müəssisələri, təşkilatları, beynəlxalq qurumlar və fondlarla birbaşa əlaqələr yarada, əməkdaşlıq haqqında ikitərəfli və çoxtərəfli müqavilələr bağlaya, təhsil sahəsində fəaliyyət göstərən dövlət və qeyri-hökumət qurumlarına (ittifaqlar, birliklər, assosiasiyalar və s.) daxil ola və əməkdaşlığın digər formalarını həyata keçirə bilər. Təhsil müəssisəsi beynəlxalq səviyyəli birgə elm və təhsil layihələrinin hazırlanması, fundamental elmi tədqiqat və layihə-konstruktor işlərinin, elmi-praktik konfransların, simpoziumların keçirilməsi, tələbələrin, magistrlərin, doktorantların, müəllimlərin və elmi işçilərin mübadiləsi, iddia sənədi, patent və ya onlarla bağlı hüquqların özgəninkiləşdirilməsi və bu qəbildən olan digər fəaliyyətlə müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş qaydada müstəqil məşğul olmaq
hüququna malikdir. Təhsil müəssisəsinin (xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələri istisna olmaqla) fəaliyyətinin keyfiyyətini yüksəltmək və beynəlxalq əlaqələrini genişləndirmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının mövcud normativ hüquqi aktlarının tələblərini gözləməklə müstəqil olaraq xarici tərəfdaşlarla birlikdə ölkə daxilində və xarici dövlətlərdə müştərək struktur bölmələri (mərkəzlər, filiallar, laboratoriyalar, texnoparklar və s.) yaratmaq hüququ vardır. Təhsil müəssisəsinin birbaşa beynəlxalq əməkdaşlıq müqavilələrinə dövlət tərəfindən zəmanət verilmir.
432
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının xarici ölkələrdə, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikasında təhsil almaq hüququ
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının xarici ölkələrdə, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikasında təhsilin hər hansı pilləsində təhsil alması və ya ixtisas artırması Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq, dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş kvota və təhsil müəssisəsinin, hüquqi və fiziki
şə xslərin
birbaşa bağladıqları müqavilələr ə sasında həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının xarici ölkələrdə, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikasında təhsil alması qaydaları, xarici ölkələrin ali təhsil sahəsində ixtisaslarının tanınması və ekvivalentliyinin müəyyən edilməsi (nostrifikasiyası) qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş normativ hüquqi
aktlarla tənzimlənir. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikasında xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrində təhsil almaq hüququ yoxdur. Yeni qəbul edilmiş Tıhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu qüvvəyə minənədək verilmiş elmlər namizədi alimlik dərəcəsi müvafiq sahə üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsinə bərabər tutulur və aspiranturada təhsil alan şəxs doktorant statusu əldə edir. Azərbaycan Respublikası hökuməti, Təhsil Nazirliyi, habelə yerli təhsil orqanları təhsil sistemini idarə edən başlıca subyektlərdir. Nazirlər Kabineti təhsilin strategiyasını müəyyənləşdirir. Bu məqsədlə Nazirlər Kabineti aşağıdakı kimi tədbirləri həyata keçirir: - Təhsil Qanununun, bu barədə müvafiq qanunvericilik aktlarının və sənədlərin icrasına nəzarət edir; - təhsil sisteminin idarə olunmasının təşkilat strukturunu müəyyən edir; - təhsilin mərkəzi dövlət idarə strukturlarını yaradır və onlara rəhbərlik edir; - dövlət idarəçiliyində olan peşə-ixtisas təhsil müəssisələrini yaradır, yenidən təşkil edir və ləğv edir; - peşə-ixtisas təhsili müəssisələri üçün ixtisasların siyahısını təsdiq edir, sosial sifarişdən asılı olaraq belə ixtisasları açır və bağlayır; -dövlət təhsil standartlarını təsdiq edir, təhsil barədə qəbul olunan sənədlərin həmin standartlara müvafiq olmasına nəzarət edir; -təhsil müəssisələri, onların attestasiyası, akkreditasiyası və lisenziyalaşdırılması barədə dünya standartına müvafiq olan əsasnamələri təsdiq edir; -təhsilin inkişafına dair dövlət, həmçinin beynəlxalq proqramlar hazırlayıb həyata keçirir; -təhsilin maliyyələşdirirlməsi üçün milli gəlirdən pay ayrılması, təhsillə bağlı respublika büdcəsinin, təhsilin inkişaf fondlarının formalaşdırılması barədə təkliflər verir; təhsilin maliyyələşdirilməsinin dövlət normativlərini, təhsil sistemi işçilərinin əmək haqqının ödənilməsi qaydasını, əmək haqqı minimumunu, güzəşt və imtiyazları, tələbələrin təqaüdlə təmin olunmasının, digər kateqoriyalardan olan pedaqoci işçilərin, təhsil və tərbiyə alanların sosial müdafiəsinin norma və qaydalarını müəyyən edir; - təhsilin inkişafını stimullaşdıran vergi siyasəti yeridir; -yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin attestasiyasının təşkil olunmasına rəhbərlik edir; 433
- təhsil sistemi işçiləri üçün fəxri adlar və mükafatların təsis olunması barədə məsələ qaldırır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 sentyabr 1993-cü il tarixli 747 №-li Fərmanı ilə Təhsil Nazirliyi yaradılmışdır. Təhsil Nazirliyi təhsil sisteminin mərkəzi idarə orqanı olmaqla təhsil sahəsində vahid dövlət siyasəti hazırlanmasında iştirak edir və onun həyata keçirilməsini təmin edir; təhsil qanunvericiliyinin icrasına və təhsilin dövlət standartlarına riayət edilməsinə nəzarət edir; təhsil sistemi üçün informasiya xidməti təşkil edir; təhsil müəssisələrinin və orqanlarının normal fəaliyyətini təmin etməyə qadir olan sadə tənzimləmə, əlaqələndirmə, elmi-metodiki informasiya təminatı yaradır; təhsil sisteminə elmi rəhbərliyi və bu sahədə proqnozlaşdırmanı təmin edir; mülkiyyət formasından asılı olmayaraq təhsil qanunvericiliyinin icrasına nəzarət edir; - təhsil müəssisələri, maarif orqanları haqqında nümunəvi əsasnamələrin və digər sənədlərin hazırlanmasını təmin edir, elmi-pedaqoci kadrların attestasiyasının keçirilməsi və nizamnamələrin qeydiyyata alınması qaydalarını təsdiqləyir; mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, təhsil müəssisələri üçün nümunəvi əsasnamələrin, baza təhsil planının, proqramların, dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin və tədris metodiki materialların hazırlanmasını və nəşrini təşkil edir, təlim-tərbiyə müəssisələrinə tədris-metodiki və informasiya köməkliyi göstərir; təhsil müəssisələri və idarələrinin maliyyələşdirilməsini və maddi-texniki təchizatının müvafiq normalarını müəyyən edir; səlahiyyətinə müvafiq olaraq təhsil müəssisələrini yaradır, yenidən təşkil və ləğv edir; tabeliyindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq təhsil müəssisələrinin yaradılması, yenidən təşkil və ləğv edilməsi barədə rəy və ya təkliflər verir; qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada yaradılan bütün təhsil müəssisələrinə lisenziya verir. Təhsil Nazirliyi mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı olub təhsil sahəsində vahid dövlət siyasətini həyata keçirir. Nazirliyin əsas vəzifələrinə aşağıda göstərilənlər aiddir: - ali təhsilin inkişaf strategiyasının formalaşdırılması və həyata keçirilməsi; - təhsil müəssisələrinin vahid sisteminin yaradılması; - ali təhsil sisteminin fəaliyyətinin iqtisadi mexanizminin təkmilləşdirilməsi; - tədris prosesinin və elmi tədqiqatların, maddi-texniki və eksperimental istehsalat bazasının inkişaf etdirilməsi; - ali təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın təşkili və inkişaf etdirilməsi və s. Təhsil Nazirliyinin ali təhsil sahəsində məqsədi dövlət və beynəlxalq proqramlar işləyib hazırlamaq və həyata keçirməkdən; orta və ali peşə təhsili sistemində kadr hazırlığına müvafiq ixtisasların (peşələrin) və
istiqamətlərin siyahısını müəyyənləşdirməkdən; müvafiq
dövlət standartlarının komponentlərini işləyib
hazırlamaqdan və müxtəlif səviyyəli peşə təhsili proqramlarının məzmununu və mütəxəssislərin hazırlığının keyfiyyəti üçün tələbləri müəyyənləşdirməkdən ibarətdir. Yerli təhsil müəssisələrini idarə etmək üçün Təhsil Nazirliyinin yerli orqanları-təhsil ş öbələri yaradılır. Yerli təhsil şöbələrinin fəaliyyəti aşağıdakı istiqamətlərə yönəldilir: - səlahiyyətləri daxilində dövlətin təhsil siyasətini həyata keçirmək; - təhsil qanunvericiliyinin pozulmasına yol verməmək; - tədris-tərbiyə müəssisələrinin elmi-metodiki təminatının təşkili; - təhsil işçilərinin peşə hazırlığının təkmilləşdirilməsi və onların yenidən hazırlanması; 434
- pedaqoci kollektivlər, istehsal müəssisələri, ailə və ictimaiyyətin uşaqların təlim- tərbiyəsi sahəsində fəaliyyətini əlaqələndirmək; - yerli tələbatı müəyyənləşdirmək əsasında pedaqoci kadrlar, həmçinin müxtəlif kateqoriyalardan olan mütəxəssislər yetişdirmək barədə dövlətə sifarişlər hazırlamaq, bu barədə müvafiq müqavilələr bağlamaq; təhsilin səviyyəsinə, təhsil işçilərinin peşə hazırlığına və yerli əhəmiyyətə malik olan tədris-tərbiyə müəssisələrinin attestasiyasına olan dövlət tələblərinin yerinə yetirilməsinə nəzarət. Yerli təhsil orqanları Təhsil Nazirliyinə tabedirlər. Yerli dövlət idarə orqanları öz səlahiyyətləri çərçivəsində dövlətin təhsil siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak edirlər. Yerli dövlət idarə orqanlarının səlahiyyətinə daxildir: - yerli büdcə hesabına maliyyələşdirmə normativlərini müəyyən etmək; - ərazilərində yerləşən tədris-tərbiyə müəssisələrini maliyyələşdirmək; - bölgənin xüsusiyyətləri, perspektivləri və sosial-iqtisadi inkişafını nəzərə almaqla təhsilin inkişafı qayğısına qalmaq, maddi bazasını möhkəmləndirmək, təsərrüfat təchizatını təmin etmək; - təhsil işçiləri və təhsil alanların sosial müdafiəsini təmin etmək; - könüllü ayırmalar hesabına təhsil fondu yaratmaq; - məktəb-yaşlı uşaqların qeydiyyatını və təhsil almasını təmin etmək; valideyn himayəsindən məhrum olmuş və yetim qalmış yetkinlik yaşına çatmamış uşaqların himayəyə götürülməsini təmin etmək; - yaşayış yerlərində uşaqların tərbiyəsi, qabiliyyətlərinin inkişafı və maraqlarının təmin olunması üçün zəruri şərait yaratmaq; - kənd yerlərində, zəruri hallarda uşaqların təhsil müəssisəsinə nəqliyyata pulsuz aparılıb-gətirilməsini təmin etmək; - müvafiq tədris-tərbiyə müəssisələrinin açılması, ləğv olunması və yenidən təşkil edilməsi barədə məsələ qaldırmaq. Yerli dövlət idarə orqanları təhsil müəssisələrinin idarə olunması ilə əlaqədar məsələlərə müdaxilə etmirlər. Təhsil sistemində ictimai özünüidarə orqanları aşağıdakılardır: - təlim-tərbiyə müəssisəsinin ümumi yığıncağı (konfransı); - təlim-tərbiyə müəssisəsinin şurası; - təhsil işçilərinin rayon, şəhər təhsil şuraları; - təhsil işçilərinin respublika qurultayı; - Azərbaycan Respublikasının Təhsil Şurası. ctimai özünüidarə orqanları təhsil müəssisələrinin təlim-tərbiyə, elmi-tədqiqat, metodika, maliyyə-təsərrüfat, kommersiya-iqtisadi, kadr
fəaliyyətinin müxtəlif məsələlərinin həllinə yönəlmiş səmərəli təkliflər verir, bununla idarəçilikdə iştirak edirlər. Təhsil müəssisələrinin professor-müəllim heyətinin ümumi dərs stavkası 450-500 saatdır və onların 1,5 stavka həcmində dərs aparmasına müstəsna hallarda yol verilir. Beləliklə, birinci suala yekun olaraq göstərmək olar ki, təhsil hər bir dövlətin, ölkənin, cəmiyyətin fəaliyyətinin mühüm bir sahəsidir. Digər tərəfdən isə təhsil sahəsində idarəetməyə ümumi və bilavasitə həyata keçirən müvafiq orqanlar və onların fəaliyyətində rəhbər tutulan normativ-hüquqi aktlar barədə hüquqi biliklər əldə etmiş oldunuz.
435
Ə n nəhayət bu sualın açıqlanmasında təlim-tərbiyə prosesinin iştirakçıları, onların vəzifələri və hüquqları, təhsil müəssisələrinin və təşkilatlarının beynəlxalq əməkdaşları barədə hüquqi biliklər əldə etmiş oldunuz.
Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|