Mövzu 1 Marketinqin sosial-iqtisadi mahiyyəti və nəzəri-metodoloji əsaslari Plan

İstehlak məhsulları bazarının seqmentləşdirilməsinin obyektiv meyar­ları. Bu bazarın seqmentləşdirilməsinin obyektiv meyarı kimi ən çox coğ­rafi, demoqrafik və sosial-iqtisadi meyar­lardan istifadə edilir.

Coğrafi seqmentləşdirmə bazarların ayrı-ayrı ölkələrə, regionlara, zo­nalara, rayonlara, şəhərlərə, kəndlərə və mikrorayonlara bölünməsini nə­zərdə tutur. Bu seqmentləşdirmə müəssisənin bazar fəaliyyətinin sərhədlə­rini müəyyən etməyə və həmin coğrafi ərazinin böyüklüyünü, əhalinin sıx­lığını, iqlim şəraitini, istehlakçıların müəssisədən uzaqlığını, orada yaşayan millətlərin və xalqların milli, mədəni və tarixi adətlərini nəzərə almağa im­kan verir.

Demoqrafik əlamətə görə seqmentləşdirmə istehlakçıların cinsi və yaş tərkibinə, ailələrin sayına ailənin həyat tsiklinin mərhələlərinə, ailədə uşaq­ların sayına və bu kimi digər demoqrafik əlamətlərə görə qruplara bölün­mə­sini nəzərdə tutur. Məsələn, ailənin həyat tsiklinin mərhələsinə görə isteh­lak­çıları subaylara, uşağı olmayan gənc ailələrə, məktəbyaşlı uşağı olan ailələrə və qocalmış ər-arvad olan ailələr kimi seqmentləşdirmək olar. Demoq­­rafik əlamətə görə seqmentləşdirmə ən çox istifadə olunan seqmentləşdirmədir. Bu hər şeydən əvvəl, bu əlamətlərin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi imkanlarının olması ilə yanaşı, həm də bu əlamətlərlə tələbat və tələb arasında korrelyasiya asılılığının olması ilə izah edilir. Məsələn, əhalinin sayı artdıqca ərzaq və gündəlik tələbat məhsullarına, ailələrin sayı artdıqca isə məişət məhsullarına tələbat artır.

Sosial-iqtisadi əlamətə görə seqmentləşdirmədə bazar istehlakçıların təhsili­nə, gəlirlərinə, peşəsinə, hər hansı bir sosial qrupa aid olmasına, ailə büdcəsi­nin bölüşdürülməsinə, hər nəfərə düşən gəlirlərin məbləğinə və digər sosial-iqtisadi göstəricilərə görə seqmentlərə bölünür. Məsələn, ABŞ marketşünasları istehlakçıları bu və ya digər sosial qrupa aid olmasına görə onları aşağıdakı 6 qrupa bölürlər.

1. 
   Ən yüksək sosial qrup. Bu qrup özündə ən varlı ailələri, elitanı bir­­ləş­dirir və əhalinin 0,5%-ini təşkil edir.
   
2. 
   Yüksək sosial qrup. Bura təmin olunmuş, lakin birinci qrupa düşmək şansı olmayan ailələr daxildir və əhalinin 1,5%-ini təşkil edir.
   
3. 
   Yuxarı sosial qrup. Bura fəaliyyətində vaxtaşırı müvəffəqiyyət qaza­nan biznesmenlər, hüquqşünaslar, alimlər, peşəkar menecerlər, orta firmaların rəhbərləri aiddir və əhalinin 20 faizini təşkil edir.
   
4. 
   Orta sosial qrup. Şəhərin təmin edilmiş ailələrinin yaşadığı rayon­larda yaşayan qulluqçular, kiçik firmaların rəhbərləri, yüksək əmək haqqı alan fəhlələr bu sosial qrupa aiddir. Onlar varlılar üçün olan mağazadan mal ala bilərlər və böyük həcmdə vəsait xərcləyə bilərlər. Əhalinin 45 fai­zini təşkil edirlər.
   
5. 
   Aşağı sosial qrup. Bu qrupu daima işlə təmin olunmuş fəhlələr təm­sil edir və əhalinin 25 faizini təşkil edir. Bu qrup özlərini müasir adam­lar hesab edirlər, rahat yaşamağa çalışırlar.
   
6. 
   Ən aşağı sosial qrup. Bura vaxtaşırı iş tapanlar və əhalinin qalan his­səsi aiddir və əhalinin 10 faizinə qədərini təşkil edir. Bu sosial qrupun alıcılıq qabiliyyəti bütün əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin cəmi 7-8 faizini təş­kil edir.