Mövzu Firmanın (müəssisənin) inkişafı: məqsəd, mühit və təsir amilləri. Kursun predmeti və vəzifələri

Bençmarkinq firmanın başlıca uğur amillərinin rəqib firmaların müvafiq parametrləri ilə müqayisəli təhlilidir.

Bençmarkinq – qabaqcıl şirkətlərin (rəqiblərin) bazardakı fəaliyyətlərini öyrənməyə və yaxşı təcrübələrdən faydalanmağa xidmət edir; rəqib firmaların müvafiq parametrləri ilə müqayisəli təhlil əsasında firmanın mühüm uğur amillərini və zəif yerlərini müəyyənləşdirməyə imkan verir;

sahədəki başqa firmalara yalnız rəqib kimi yox, həm də qabağcıl və faydalı təcrübə mənbəyi kimi yanaşmağı tələb edir; həm bütövlükdə firmanın, həm də onun ayrı-ayrı fəaliyyət istiqamətlərinin və ya struktur bölmələrinin işinin effektivliyinin müqayisəli təhlili zamanı tətbiq edilə bilər.

Bençmarkinq aşağıdakı parametrlər üzrə aparılır:

• 
  firmanın bazar payı,
  
• 
  məhsulun maya dəyəri, qiyməti və rentabelliyi;
  
• 
  istehsal texnologiyası,
  
• 
  innovasiya potensialı,
  
• 
  firmanın imici,
  
• 
  məhsuldarlıq;
  
• 
  məhsulun keyfiyyəti, çeşidi, satış həcmi və kanalları,
  
• 
  satışdan sonrakı xidmət;
  
• 
  işçilərin bilik və bacarıqları,
  
• 
  menecerlər komandasının qabiliyyəti,
  
• 
  müəssisədə sosial münasibətlərin xarakteri və s.
  

Mövzu 7. Firmanın (müəssisənin) missiyasının və strateji məqsədlərinin müəyyən edilməsi

Plan:

1. 
   Strateji baxış anlayışı və firma üçün onun əhəmiyyəti
   
2. 
   Firmanın missiyası: tərkibi, formalaşdırılması xüsusiyyətləri və ona qarşı qoyulan tələblər.
   
3. 
   Firmanın strateji məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsi xüsusiyyətləri və məqsədlərin prioritetləşdirilməsi.
   
4. 
   Strateji məqsəd və vəzifələrə qarşı qoyulan təlkəblər
   

Strateji planlaşdırmanın birinci mərhələsində aparılan analizlər firmaya “Biz haradayıq?” sualına cavab tapmağa imkan verir. Həmin analiz həm də firmaya “Gələcəkdə sahədə vəziyyət necə dəyişəcək? Bu dəyişikliklər firmanın durumuna necə təsir göstərə bilər?” sualları ilə bağlı müəyyənliklər gətirməyə yardımçı olur. Bunun əsasında firmanın qarşısında gələcəyə yönəlik mühüm sual meydana çıxır: firma haraya yön almalıdır?

Strateji planlaşdırmanın ikinci mərhələsində məhz həmin sualın cavabı axtarılır: firma özünün gələcəkdə olacağı (nail olmaq istədiyi) yeri müəyyənləşdirir, yəni “Biz nəyə nail olmaq (harada olmağı) istəyirik?” sualının cavabını dəqiqləşdirir.

Bu mərhələdə də firma 3 spesifik sualı cavablandırmalı olur: 1) “Biz kimik?” 2) “Biz kimin üçün və nə üçün mövcuduq?” 3) “Biz nəyə nail olmalıyıq?”

Bu spesifik suallardan birincisinin (“Biz kimik?”) cavabı strateji baxışda, ikincisinin (“Biz kimin üçün və nə üçün mövcuduq?”) cavabı firmanın missiyasında, üçüncüsünün (“Biz nəyə nail olmalıyıq?”) cavabı isə strateji məqsəd və vəzifələrdə ifadə olunur.
Dəqiq formalaşdırılmış strateji baxış – davamlı strateji liderliyin mühüm zəminidir. Baxış effektiv idarəetmə və məsul qərarların qəbulu üçün vacibdir; o, firmanı gələcəyə yönəldir, alıcıların prioritet tələbatlarını və prioritet fəaliyyət növlərini, habelə firmanın uzunmüddətli rəqabət mövqeyini müəyyən edir. Strateji baxışın formalaşdırılması firmanın fəaliyyət sferasının və inkişaf yolunun seçilməsi deməkdir.

Strateji baxış firmanın kimliyini müəyyən edir, “Biz kimik?” sualına cavab kimi firmanın cəmiyyətə mesajıdır.

Strateji baxış - arzu edilən gələcəyin obrazıdır; yaxın-uzaq perspektivdə arzu olunan vəziyyətin keyfiyyət təsviridir. Burada xronoloji zaman sosial zamanla əvəzlənir, zaman vahidi isə il, ay və ya günlə deyil, iki vəziyyət arasındakı məsafə ilə ölçülür. Onun formalaşdırılması üçün arzu olunan gələcəyin obrazını ifadə edən başlıca ideyadan istifadə etmək məqsədəuyğundur.
Missiya – firmanın biznesinin (işinin) təyinatı, onun cəmiyyətdəki rolunun ifadəsidir. Missiya firmanın fəaliyyətinin mahiyyətini, işin xüsusiyyətini və firmanın inkişaf yolunu izah edir. Başqa sözlə, missiya firmanın onu bütün digər şirkətlərdən fərqləndirən xarakteristikasıdır.

Missiya - firmanın mövcudluq zərurətinin (gərəkçəsinin) konseptual ifadəsidir. Missiyada müəssisənin statusu, onun fəaliyyətinin əsas prinsipləri əks olunur, firmanın ən vacib təsərrüfat xarakteristikalarının müəyyənliyi verilir. Missiya gələcək inkişaf meylini ifadə edir, firmanın cəhdlərinin nəyə yönəldiləcəyini və bu zaman hansı dəyərlərə üstünlük veriləcəyini göstərir. Missiya fərdi xarakter daşıyır və hər bir firmanın özünəməxsus missiyası olur.

Missiyada müəssisənin maliyyə problemləri ifadə edilməməlidir. Mənfəətin əldə edilməsi firmanın missiyası ola bilməz. Missiya əslində firmanın mənfəəti necə əldə edəcəyini cəmiyyətə ifadə etməsidir.

Missiyanın formalaşdırılması 3 elementin təcvirini nəzərdə tutur:

1. 
   Alıcıların tələbatları, yəni hansı tələbatlar ödəniləcək (nə?);
   
2. 
   Alıcılar qrupu, yəni kimlərin tələbatları ödəniləcək (kim üçün?);
   
3. 
   Hərəkətlər, texnologiya və biliklər, yəni firma məhsulu necə yaradır, istehlakçılara necə çatdırır və tələbatları necə ödəyir (necə?).
   

Missiya qısa formada (bir cümlədə) və bir neçə səhifəlik proqram bəyənatı formatında ifadə edilə bilər. Bir çox hallarda firmalar missiyanın hər iki ifadə formatından istifadə edirlər.

Missiyanın əhəmiyyəti aşağıdakılarla ifadə edilir:

Missiya xarici mühit subyektlərində firmanın aşağıdakı xüsusiyyətləri barədə ümumi təsəvvür yaradır: firma özündə nəyi ifadə edir? O nəyə can atır? Öz fəaliyyətində hansı vasitələrdən istifadə edir? Onun fəlsəfəsi necədir? Və s. Missiya xarici mühit subyektlərində firmanın müəyyən imicinin formalaşmasına və ya möhkəmlənməsinə yardımçı olur;

Missiya firmanın daxilində vəhdəti təmin etməyə və korporativ ruhun formalaşmasına yardımçı olur;

Missiya təşkilatın daha təsirli və məqsədyönlü idarə edilməsinə imkanlar yaradır: firmanın məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün baza rolunu oynayır; firmanın resurslarının bölünməsinə ümumi yanaşmanı təmin edir və onların istifadəsinin qiymətləndirilməsi üçün baza yaradır; işçi üçün onun fəaliyyətinin mahiyyət və məzmununu genişləndirir və bununla da onun motivasiyası üçün daha geniş üsullar tətbiq etməyə imkan verir.

Strateji məqsədlər – müəyyən (strategiyada göstərilən) müddət ərzində nail olunmalı konkret nəticə və yekunlardır. Məqsədlərin qoyuluşu - strategiyanın işlənilməsi prosesini nəzəri müstəvidən (firmanın strateji baxışının və missiyanın işlənilməsindən) praktiki müstəviyə keçirir.

Məqsədlər – firmanın dəyərləri və strateji baxışı ilə sıx bağlıdır. Məqsəd – strategiyanın reallaşdırılmasının son nəticəsi, vəzifələr isə son nəticəyə nail olmaq üçün zəruri olan ayrı-ayrı mərhələlərin (qısamüddətli) nəticə göstəriciləridir.

Məqsədlərin işlənilməsi zamanı kəmiyyət hədləri və zaman çərçivələri dəqiq bəlli olmayan “maksimim mənfəətə nail olmaq”, “xərcləri minimumlaşdırmaq”, “satış həcmlərini artırmaq” kimi ifadələrdən istifadə etmək məqsədəuyğun deyil.

Müəyyən nəticənin əldə edilməsi zəruri olan hər bir sahədə məqsəd qoyula bilər. Firmanın strateji məqsədləri əsasən bu elementlərə yönəlik müəyyən edilir: bazar mövqeyi, innovasiyalar, məhsuldarlıq, mənfəətlilik, resurslar, idarəetmə aspektləri, işçi heyəti, sosial məsuliyyət.

Lakin, bunlar, bir qayda olaraq, 2 əsas qrupda bölünür: maliyyə fəaliyyəti ilə bağlı məqsədlər və strateji fəaliyyətlə bağlı məqsədlər. Məyyən edilmiş maliyyə göstəricilərinə nail olmaq müəssisə üçün son dərəcə vacibdir, əks təqdirdə firmanın maliyyə durumu kreditorlarda və səhmdarlarda narahatlıq yarada bilər, yeni təşəbbüslərin maliyyələşdirilməsinə şabhələr yaradar və firmanın mövcudluğuna təhlükə yaradar.

Strateji məqsədlərə nail olmaq uzunmüddətli dövrdə firmanın rəqabətqabiliyyətinin artırılması və onun bazar mövqeyinin gücləndirilməsi üçün vacibdir.

Maliyyə fəaliyyəti ilə bağlı məqsədlər: gəlirlərin (mənfəətin), rentabelliyin artırılması, dividentlərin yüksəldilməsi, investisiyanın gəlirliyinin artırılması, səhmlərin və ya istiqrazların etibarlılığının yüksəldilməsi, firmanın kredit tarixçəsinin yaxşılaşdırılması, səhmlərin bazar qiymətinin artırılması, gəlir mənbələrinin diversifikasiyasına nail olunması və s. ola bilər.

Strateji fəaliyyətlə bağlı məqsədlər aşağıdakılarla bağlı ola bilər: firmanın bazar payının artırılması, yeni məhsulun işlənilməsindən onun istehsalının mənimsənilməsinə qədər olan dövrün qısaldılması, məhsulun keyfiyyətinə, çeşidinə və xərclərinin səviyyəsinə görə rəqibləri üstələmək, istehlakçılara xidmətə görə rəqibləri üstələmək, dəqiq vaxtında çatdırmaq, texnoloji və ya innovasiyalarda üstünlük, daha yüksək məhsuldarlıq, coğrafi əhatə baxımından rəqibləri üstələmək və s.

Bundan başqa strateji məqsədlər ümumi və konkret məqsədlər, habelə qısa-, orta- və uzun-müddətli məqsədlər kimi təsnifləşdirilə bilər.

Adətən firmanın rəhbərliyi müxtəlif məqsədlər arasında seçim qarşısında qalır. Bu cür seçim zamanı firma rəhbərliyi nəzərə almalıdır ki, firmanın fəaliyyətinin nəticələrində ayrı-ayrı maraq qruplarının gözləntiləri fərqlidir. Məqsəd seçimi və vəzifələrin müəyyənləşdirilməsi zamanı bu maraqlar diqqətdə saxlanmalıdır.

Maraq qrupları üzrə gözləntilər belədir:

Səhmdarlar (təsisçilər, mülkiyyətçilər) – mənfəət, dividend, kapitalın artması və investisiyanın etibarlılığı;

Firmanın menecmenti – mükafatlandırma, prestij, səlahiyyətlər;

Istehlakçılar – məhsulun keyfiyyəti, xidmət səviyyəsi, qiymət;

Firmanın işçiləri (əməkdaşları) – məşğulluğa təminat, əmək ödənişləri, işdən razıqalma və s.;

Kreditorlar – faizlər, kreditin qaytarılmasına təminat, kreditin məbləği və s.

Belə maraq qrupları sırasına dövlətvə yerli hakimiyyət orqanları, tədarükçülər, ictimaiyyət və başqaları da daxil ola bilər.
Məqsəd və vəzifələrə qarşı qoyulqn tələblər:

• 
  Prosesin iştirakçıları tərəfindən qəbul edilə bilən olması;
  
• 
  Ölçülə bilən olması – hər bir məqsəd və vəzifə kəmiyyət ölçüsünə gəlməlidir;
  
• 
  Zaman çərçivəsi və nailolma müddəti müəyyən olmalıdır – hər bir məqsəd və vəzifənin nail olma müddəti çərçivələnməlidir;
  
• 
  Real və nail oluna bilən olması;
  
• 
  Çevik olması;
  
• 
  Müqayisə oluna bilən olması;
  
• 
  Qarşılıqlı dəstəklənmə - bütün məqsədvə vəzifələr bir-birlərini qarşılıqlı tamamlamalıdır, onların arasında hər-hansı ziddiyət yolverilməzdir.
  

Strateji məqsədlərin düzgün qoyuluşu üçün sadə üsuldan – SMART prinsipindən istifadə edilir:

Bu üsüla əsasən məqsədlər:

• 
  Konkret (specific)
  
• 
  Ölçülə bilən (measurable)
  
• 
  Razılaşdırılmış olan (agreeable, accordant)
  
• 
  Nail oluna bilın (realistic)
  
• 
  Zamanca çərçivələnmiş (timebounded)
  

olmalıdır.
Strateji məqsədlərlə bağlı nümunələr:

• 
  müştərilərin 100 faiz razı qalmalarına nail olmaq: hər bir müştərinin, hər bir restoranda, hər gün (Mcdonald’s)
  
• 
  bütün dünya üzrə 1 milyard alıcı cəlb etmək (Citigroup)
  
• 
  səhmlər üzrə 20 faizlik gəlir səviyyəsinə nail olmaq (General Electric)
  
• 
  ölkənin pivə bazarının 50 faizini zəbt etmək (Anheuser-Busch)
  
• 
  dünyanın ən rəqabətqabiliyyətli şirkəti olmaq (General Electric)
  

Mövzu 8. Firmanın (müəssisənin) fəaliyyət mühitinin kompleks qiymətləndirilməsi: GZİT təhlil

Plan:

1. 
   Firmanın fəaliyyət mühitinin kompleks qiymətləndirilməsinin məqsədi və əhəmiyyəti
   
2. 
   GZİT (SWOT) təhlilin mahiyyəti və strateji planlaşdırmada onun rolu
   
3. 
   SWOT-təhlilin tətbiqi metodikası və qaydaları
   
4. 
   SWOT-təhlilin mərhələləri
   
5. 
   SWOT-matrisin qurulması və strategiyaların qruplaşdırılması
   
6. 
   SWOT-təhlilin informasiya təminatı
   

1. Firmanın fəaliyyət mühitinin kompleks qiymətləndirilməsinin məqsədi və əhəmiyyəti
Strateji planlaşdirma prosesində strateji məqsəd ve hədəflər müəyyən edildikdən sonra növbəti mərhələdə qarşıda duran əsas məsələ müəyyənləşdirilmiş məqsəd və hədəflərə necə nail olunmasını dəqiqləşdirməkdir. Bunun üçün əvvəlcə qarşıya qoyulan məqsəd və hədəflərə nail olmanın mümkün alternativləri müəyyən edilir, bunun əsasında müvafiq strategiya işlənib hazırlanır.

Bu mərhələdə ilk olaraq strateji planlaşdırmanın əvvəlki mərhələsində aparılan təhlil məlumatları əsasında firmanın rəqabet amilləri, rəqabət üstünlükləri, onun güclü və zəif tərəfləri, imkan və təhlükələr müəyyın edilir. Sonra isə bunların əsasında strategiya seçimi həyata kecirilir.

Firmanın inkisaf amillərinin kompleks qiymətləndirilməsi SWOT (GZİT) təhlil üsulundan  istifadə edərək həyata kecirilir. Belə kompleks qiymətləndirmə ona görə vacibdir ki, firma qarşıdakı dövrdə gözlənilən dəyişikliklərə uyğun olaraq, özünün güclü tərəflərini bilməli və bundan yararlanmalıdır. Firma özünün zəif tərəflərini bilməli və bunları aradan qaldırmaq və ya mümkün mənfi təsirlərini necə azaltmaq barədə düşünməlidir.

Firma xarici muhitdə baş verəcək dəyişikliklərin hansı imkanlar yaratdığını və firmanın bundan yararlanmaq üçün nə etməli olduğu barədə qərar verməlidir. Habelə firma xarici mühitdə gözlənilən dəyişikliklərin yarada biləcəyi təhlükələri, bu təhlükələrin firma üçün mənfi təsirlərini qiymətləndirməli, belə təsirlərin azaldılması və ya aradan qaldırılması qeydinə qalmalıdır. Məhz belə qiymətləndirmə əsasında firma qarşıya qoyulan məqsədə çatma strategiyasını müəyyən edir.  Firmanın fəaliyyətinin xarici və daxili mühitinin kompleks analizi və qiymətləndirilməsi zamanı SWOT-təhlil aləti tətbiq olunur.

2. GZİT (SWOT) təhlilin mahiyyəti və strateji planlaşdırmada onun rolu
1963-cü ildə ABŞ-nin Harvard universitetində kecirilən biznes siyasəti problemləri üzrə beynəlxalq konfransda professor Kennet Endryu (Kenneth Andrews) ilk dəfə olaraq  SWOT modelini səsləndirib və matrisi təqdim edib. Bu anlayış onun ifadə etdiyi sözlərin baş hərflərindən – akronim kimi formalaşıb.

Strengths - Güclü tərəflər

Weaknesses - Zəif tərəflər

Opportunities - İmkanlar

Threats - Təhlükələr
SWOT modeli vizual (görüntülü) olaraq matris şəklində təqdim edilir.

	Müsbət təsirlər	Mənfi təsirlər
Daxili mühit	Strengths - digər layihələrlə (rəqib firmalarla) müqayisədə bu layihəyə (bu firmaya) müəyyən üstünlüklər verən əlamətlər	Weaknesses - layihəni (firmanı) digər layihələrlə (rəqiblərlə) müqayisədə zəiflədən amillər
Xarici mühit	Opportunities – məqsədə çatmaq üçün əlavə imkanlar yaradacağı güman edilən xarici amillər	Threats – məqsədə nail olmağı çətinləşdirəcəyi ehtimal edilən xarici amillər

O vaxtdan bəri SWOT analiz anlayışı akademik dairələrdə və praktiklər arasında geniş tanınmaqda və mühüm bir təhlil aləti olaraq istifadə edilməkdədir. SWOT modelin meydana çıxması ilə analitiklər özlərinin intellektual işləri üçün çox əhəmiyyətli bir alət əldə etdilər. Bu model analitiklərə imkan verdi ki, firma və onun rəqabət mühiti haqqında məlum, lakin dağınıq və sistemsiz olan təsəvvürləri güclü və zəif tərəflərin, imkan və təhlükələrin qarşılıqlı təsirlərinin məntiqi əlaqələndirilmiş sxemi kimi təqdim etsin.

İlk dövrlərdə bu təhlil alətindən mövcud durum və dəyişiklik meylləri barəsində olan biliklərin qruplaşdırılması üçün istifadə edilirdi. Lakin sonradan bu alətdən strategiyaların işlənilməsində istifadə edilməyə başlanıldı.

1965-ci ildə 4 professor – Leraned E.P., Christensen C.R., Andrews K.R. və Guth W.Q - firmaların davranış strategiyasının işlənilməsi üçün SWOT modelindən istifadə texnologiyasını təklif etdilər. Bu, müəlliflərin adların baş hərflərinə uyğun olaraq LGAG sxemi adlandırılmışdı. Sxem strategiyanın seçilməsinə gətirib çıxaran addımların ardıcıllığına əsaslanırdı.

SWOT analiz alətindən hazırda ən müxtəlif məqsədlər üçün həyata keçirilən analitik tədqiqatlarda istifadə olunur. Hazırda nəinki kommersiya qurumlarının, hətta dövlət və bələdiyyə qurumlarının, ictimai birlik və mərkəzlərin, universitet və tədqiqat mərkəzlərinin fəaliyyətinin strateji planlaşdırılmasını da bu alətsiz təsəvvür etmək mümkün deyil.
3. SWOT-təhlilin tətbiqi metodikası və qaydaları
Artıq qeyd edildiyi kimi, SWOT modeli firmanın güclü və zəif tərəflərini, habelə xarici mühitdə yaranacaq potensial imkanları (fürsətləri) və təhlükələri aşkarlamağa, sistemləşdirməyə və strukturlaşdırmağa imkan verir. Belə strukturlaşdırma firmanın inkişaf strategiyasını müəyyən etməyə yardımçı olur.

SWOT analiz - firmanın inkişaf perspektivləri ilə bağlı onun fəaliyyətinin xarici və daxili mühit amillərinin təhlilinin ortaya çıxardığı faktların məqsədyönlü şəkildə sistemləşdirilməsi və bunun əsasında firmanın inkişaf strategiyanın seçilməsi üçün tətbiq edilən metodoloji alətdir.

Firmanın inkişaf strategiyanın işlənməsi zamanı SWOT matrisin tərəfləri arasındakı ortaq bölmələrdə aşağıdakı suallar cavablandırılır:

	O - İmkanlar (İ)	T - Təhlükələr (T)
S - Güclü tərəflər (G)	bu güclü tərəflər potensial imkanlardan yararlanmaqla qarşıya qoyulan məqsədə çatmağa yetərlidirmi?	bu güclü tərəflər qarşıya qoyulan məqsədə doğru fəaliyyət zamanı gözlənilən təhlükələri aradan qaldırmağa yetərlidirmi?
W - Zəif tərəflər (Z)	bu zəif tərəflər qarşıya qoyulan məqsədə doğru fəaliyyət zamanı potensial imkanlardan faydalanmağa mane olurmu?	bu zəif tərəflər qarşıya qoyulan məqsədə doğru fəaliyyət zamanı gözlənilən təhlükələrdən yan keçməyə mane olurmu?

SWOT modeldən istifadə edərkən aşağıdakı qaydaları diqqətdə saxlamaq lazımdır:

1. SWOT analizin. Məqsəd və əhatə dairəsi dəqiq müəyyən edilməlidir. Təhlilin konkret məqsədə fokuslaşdırılması daha dolğun nəticələr əldə etməyə imkan verir. Fokuslaşdırılmayan ümumi təhlildən əldə edilən nəticələr strategiyanı müəyyənləşdirməkdə çətinlik yarada bilər. Eyni bir firmanın fərqli məqsədləri üzrə aparılan SWOT təhlillərin nəticələri fərqli olur.

2. SWOT matrisin elementləri arasında olan fərqləri dəqiq başa düşmək lazımdır: Güclü və zəif tərəflər firmanın daxili xarakteristikasıdır və firma tərəfindən bunlara nəzarət oluna bilir. İmkan və təhlükələr firmanın xarici mühitinin xarakteristikasıdır və əsasən firmanın birbaşa təsirindən kənardadır.

3. Güclü və zəif tərəflər o halda belə hesab oluna bilər ki, bunları məhz alıcılar və rəqiblər belə qəbul etsinlər. Ona görə də firmanın güclü tərəflərinə məhz bu baxımdan uyğun gələni aid etmək lazımdır. Güclü və zəif tərəflər həm də rəqiblərin fəaliyyəti fonunda və onlarla müqayisədə müəyyən edilməlidir.

4. SWOT analiz obyektiv aparılmalı, ətraflı, dolğun və etibarlı informasiyaya əsaslanmalıdır.

5. SWOT analiz zamanı qeyri-dəqiq və çoxmənalı şərhlərdən qaçmaq lazımdır. Istehlakcılar və rəqiblər baxımından əhəmiyyət kəsb etməyən amilləri təhlilə daxil etmək zərərli ola bilər.
4. SWOT-təhlilin mərhələləri

Firmanın inkişaf strategiyasının işlənilməsi üçün SWOT təhlil aşağıdakı mərhələlər üzrə aparılır:

1. 
   SWOT analizin məqsədinin və əhatə dairəsinin müəyyənləşdirilməsi;
   
2. 
   Güclü və zəif tərəflərin, imkan və təhlükələrin müəyyən edilməsi;
   
3. 
   Güclü və zəif tərəflərin, imkan və təhlükələrin əhəmiyyətinə görə sıralanması (ranglaşdırılması);
   
4. 
   SWOT matrisin qurulması.
   
5. 
   strategiyanın seçilməsi meyarlarının müəyyənləşdirilməsi;
   
6. 
   “İmtina edilmiş” strategiyaların analizi;
   
7. 
   seçilmiş strategiyanın reallaşdırılması xərclərinin (dəyərinin) qiymətləndirilməsi;
   
8. 
   strategiyanın təsdiq edilməsi.
   

Firmanın güclü və zəif tərəfləri, imkan və təhlükələri ilə bağlı nümunələr:

Güclü tərəflər	Zəif tərəflər
güclü ticarət markası və şirkəti reputasiyası; dəqiq müəyyən edilmiş səlahiyyətlər; sabit və dayanıqlı maliyə durumu; innovasiya təcrübəsi; müştərilərlə davranış səriştəsi; istehsal miqyasından qənaət; səriştəli reklam kampaniyası; bacarıqlı və təcrübəli kadrlar menecerlərin idarəetmə səriştəsi;	vəzifə səlahiyyətlərində dəqiqliyin olmaması; məhdud maliyyə imkanları; rəqiblərlə müqayisədə istehsal xəclərinin çox olması; idarəetmə qərarlarının qəbulunda çevikliyin olmaması. alıcılar barəsində analitik informasiyanın yoxluğu; innovasiya təcrübəsinin yoxluğu; zəif satış şəbəkəsi; köhnəlmiş avadanlıq və texnologiya parkı. rəqiblərlə müqayisədə firmanın məhsulunun baha başa gəlməsi
İmkanlar	Təhlükələr
əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin yüksəlməsi; yeni bazarlara çıxış imkanlarının yaranması; firmanın istehsal etdiyi məhsulun dövlət sifarişlərinə daxil edilməsi; firmaların innovasiya fəaliyyətinin dövlət tərəfindən stimullaşdırılması rəqblərin xoş niyyəti; Mərkəzi Bankın uçot dərəcələrini davamlı olaraq aşağı salması tendensiyası; məhdudlaşdırıcı qanunvericilik normalarının; xarici bazarlara çıxış maneələrinin aradan qalxması; qanunvericiliyə investisiya vergi krediti mexanizminin salınması	əvəzedici məhsulların satışının artması; sahədə rəqabətin kəskinləşməsi; məhsul bazarına daxilolma maneələrinin aradan qalxması; tədarük şərtlərinin ağırlaşması. istehlakçıların alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsi; sahəyə münasibətdə hökumətin məhdudlaşdırıcı siyasətinin güclənməsi; məmur özbaşınalığının və korrusiynın genişlənməsi; tərəfdaş şirkətlərin müqavilə intizamının zəif olması. kredit faizi dərəcələrinin yüksəlməsi