Moyli ekinlarning umumiy tavsifi

Tuproqqa talabchan. Soz, zich, toshloq, sho‘r, og‘ir tuproqlarda hosili pasayib ketadi. Lalmi mintaqada och bo‘z, to‘q bo‘z, tog‘li mintaqada chimli bo‘z tuproqlar moyli zig‘ir o‘stirish uchun qulay bo‘ladi. Zig‘ir ekilgan dalalar o‘tlardan toza bo'lishi lozim. U sekin rivojlangani uchun begona o‘tlar qisib qo‘yadi.
Zig‘ir g'unchalashni boshlaguncha tez o‘sadi. Gullash davriga ke- lib bo‘yi 60—70 sm ga yetadi. O‘simlik maysalari yashil, poyasi tik turadi, gullari ko‘k. Urug'i ertapishar. O‘suv davri 72—77 kun.
Navlari. Baxmalskiy—2 navi Davlat reyestriga kiritilgan.
Moyli zigMrni suvlikda va lalmikorlikda yetishtirish texnologiyasining xususiyatlari.
Moyli zig‘ir o‘tmishdoshlarga talabchan. Qator oralari ishlanadi- gan, begona o‘tlardan toza, dalani unumdor qoldiradigan o‘tmishdoshlardan keyin joyiashtirxlishi lozim. Moyli zig‘ir kungabo- qardan keyin joylashtirilishi tavsiya etilntaydi.
Qator oralari ishlanadigan, begona o‘tlardan toza maydonlarga ekil- masa o‘t bosadi, siyraklashadi, nimjon bo‘ladi.
Zig‘ir makkajo'xori, poliz, dukkakli don ekinlardan keyin ekilsa, yaxshi natija beradi. Zig'irni karamgullilardan keyin ekish yaramaydi. Karantgullilar ekilgan dalaga 6—7 yildan keyin zig‘ir ekish mumkin. Qo‘riq yerlarga ekish yaxshi natija beradi. Bug‘doy, arpadan keyin o‘t bosadi. Zig‘ir ekilgan ntaydonga 6—7 yildan keyin qayta ekish mum- kin. Kasallik va zararkunandalar ko‘payib ketadi.
O‘g‘itlash. Moyli zig‘ir oziqa moddalarga talabchan, ayniqsa, nta’danli o‘g‘itlarga. Ma’danli o‘g‘itlar zig‘ir hosildorliligini 22—63 % oshiradi. Zig‘ir ekiladigan maydonlarga 10—15 t/ga chirigan go‘ng soli- nadi. Ma’danli o‘g‘itlar N₃₀_₄₀, P₅₀_₆₀, K₄₀_₃₀ kg/ga beriladi. Fosforli- kaliyli o‘g‘itlarning hammasi yerni haydash oldidan, azotli o‘g‘itlar bilan birga yoki bahorda oziqlantirish sifatida beriladi. Lalmikorlikda o‘g‘itlar juda erta tuproqda nam bor paytda beriladi. O‘suv davri qisqa, ildizi sust rivojlangan, shuning uchun o‘g‘itlash juda muhim.
Yerni ishlash. Zig'ir ekiladigan maydonlar 22—25 sm chuqurlikda haydaladi. Don ekinlaridan keyin dala chuqur shudgor qilinadi. Kuz- da chuqur shudgor qilish, yerni bahorda haydashga nisbatan hosildor- likni 22 % oshiradi.
Lalmikorlikda qor to‘plash, zichlash katta ahamiyatga ega. Erta bahorda «zig-zag» boronalar bilan boronalansa, nam yaxshi saqlanadi. Boronalashdan keyin 5—6 sm chuqurlikda kultivatsiya qilinib, mola bosiladi.
Ekish. Urug'lar tozalanib, saralanib, kimyoviy moddalar bilan ish- lanadi. Molibden 300 g/s, derazol 300 g/s me’yorda urug‘larga max-
sus PSSH—5, PS— 10A mashinalarida ishlov beriladi. Urug‘lar zarpechak urug‘laridan tozalangan bo‘lishi lozim. Zig'ir bahorda bug‘doy va ar- padan keyin ekiladi. Erta ekish ijobiy natija beradi. Erta ekilsa, kasal- lik va zararkunandalar bilan kam zararlanadi, namlikdan yaxshi foydalaniladi, yuqori hosil beradi.
Lalmi yerlarda fevral oxiri mart boshida ekilganda hosil 6,3 s/ga, mart o‘rtasida ekilganda 5,6 s/ga, aprelning birinchi o'n kunligida 3,4 s/ga hosil olingan.
Zig‘ir tor qatorlab SZL—3,6, SZU—3,6 don va o‘t urug‘i ekishga mo'ljallangan seyalkalarida ekiladi.
Ekish me’yori adirda 16—18 kg/ga, tog‘ oldida 20—22 kg, tog‘li mintaqada 25—30 kg/ga. Sug'oriladigan yerlarda 40—50 kg/ga. Urug'lar 4—6 sm chnqurlikka tashlanadi. Tuproq yengil, quruq bo'lsa, urug'lar 6 sm chuqurlikka tashlanadi. Nam, harorat yetarli bo‘lsa, urug'lar 6—12 kundan keyin unib chiqadi. Unib chiqmay qatqaloq bo'lsa, bo- rona bosiladi. Zig'ir dastlabki 20—25 kunda sust o'sadi. Begona o'tlar te? o'sib tuproqdagi nam va oziqa moddalarni tez o'zlashtirib oladi. Dala begona o'tlardan 2—3 marta tozalanadi. Gullarni hosil qilguncha begona o'tlar yo'q qilinishi zarur. Begona o'tlardan bo'tako'z, qushqo'nmas, ajriq, undov, kakra, bug'doyiq va boshqalar uchraydi.
Zig'ir o'suv davrining boshida fosforli o'g'itlarga, archalash va gul- lash fazalarida azotli o'g'itlarga, gullash va g'unchalash davrlarida ka- liyli o'g'itlarga talabchan bo'ladi. Ekishda o'g'itlanmagan bo'lsa, o'g'itlar tuproqqa aralashtirilib, samolyotlarda sepiladi. O'g'it tuproq bilan qo'shilib sepilganda o'simlikni kuydirmaydi.