Mübariz yusifov linqviSTİk tipologiYA

Linqvistik tipologiya
161
K- (q-g) - t: keça (özb.), gece (türk), qije (türkm.), gecə 
(Azərb.), tün (qaz., xak., alt. kor., özb.), ton (başq., tat.).
Şaquli keçidlər bütün məqamlarda paralel sözlər əmələ 
gəlməsində iştirak etmir. Deyilişində şaquli keçidlər müşahidə 
edilən bəzi sözlər məhz dialekt səciyyəli nümunələr kimi işlənir; 
kimi-çimi, kirpik-çirpik, köhnə-çöhnə, kim-çim, küçə-çüçə
11
və s.
Paralel keçidli sözlərə Azərbaycan dilinə aid nümunələrdə 
də rast gəlmək olur.
Dün-geçə:
Dün sayə saldı başıma bir sərvi-sərbülənd
(Məhəmməd Füzuli)
(Gecə, bir sərv (boylu) nazənin (kimi) başıma (üstümə) öz 
kölgəsini saldı).
Dış-bayır:
«Qaçan Qazan evi yağmalatsa halalının əlin alır, dışara 
çıxardı. Ondan yağma edərdilər» (KDQ, 62, s. 150).
Bulmaq-tapmaq:
Xızr əgər zülmətə vardı istədi abi-həyat 
Mən gözlərin çeşməsində abi-heyvan bulmuşam. (İmadəd-
din Nəsimi)
(Xızr əgər zülmətə gedib əbədi həyat istədisə mən sənin 
gözlərində (tanrının gözündə) əbədi həyatı tapmışam).
Müxtəlifsistemli dillərdə sözlərin paralel müştərəkliyinə 
dair aşağıdakı kimi nümunələri misal göstərmək olar:
K-s keçidi: korova (rus, kuh (alm.) cow (kov) (ing.), qav 
(fars.), sıyır (sığır), sier (türk dilləri); kostğ (rus), knoken (alm.), 
skleten (ing.), sümük, suyek, sook (tükr dilləri), köpək (türk dillə-
ri), sobaka (rus), səg (fars), sap (isp.), sape (italyan), kəlb (ərəb).
1
 М.Ш.Ширалиев. О диалектной основе азербайджанского литератур-
ного языка. “Вопросы диалектологии тюркских языков”. Баку, 1958, с. 
17; Р.А.Рустамов. О состоянии изучение диалектов азербайджанского 
языка. Йеня орада, с. 71; Н.З.Гаджиева. Проблемы тюркской ареальной 
лингвистики. М., 1975, с. 198.

---