Mübariz yusifov linqviSTİk tipologiYA

Linqvistik tipologiya
31
belə bir mülahizə irəli sürür ki, quruluşca eyni mənşədən olan 
sözlər zaman keçdikcə bir-birindən fərqlənməyə başlayıb. Rus 
dilindəki ptiüa və polyak dilindəki ptak (quş) sözlərinin hər ikisi 
slavyan mənşəli pğta sözündən ayrılıb. Rus dilindəki derevo və 
ingilis dilindəki tree (ağac) sözləri prahindavropadakı derv kö-
kündən ayrılıb. Daha sonra isə quruluşca müxtəlif olan və eyni 
məna üzrə motivləşən sözlər yaranıb. Məsələn, ingilis dilindəki 
eye, oko sözü ilə əlaqədardır. Rus dilində isə onun ekvivalenti 
kimi qlaz sözü yaranıb.
1
Oxşar fikirlər türk-çin leksik paralellərinə həsr olunmuş tə-
dqiqatda da irəli sürülür və bu fikirlərə müvafiq olaraq aşağıdakı 
kimi nümunələr də göstərilir: du (çin), tuğ (türk) (bayraq), long 
(çin), luv (monq.), lun (kalm.), uluq (q. türk) (uzun, əjdaha), dəv 
(çin) (böyük, nəhəng), dev, div (türk), yin (çin), in, ün (türk) 
(səs), lang (çin), oğlan (türk), tang (çin) tan, dan (türk) (səhər), 
dasuan (çin), soğan (türk), tong (çin), teng (q.türk) (düz), bı 
(çin), burun (türk), boz  (çin), boyun (türk)
2
və s.
Müxtəlifsistemli dillərdə oxşar elementlərin mövcudlu-
ğu barəsində aparılan tədqiqatlarda leksik oxşarlıqlar xüsusilə 
diqqəti cəlb edir.
3
Çünki leksik oxşarlıqlar üzrə müqayisə apar-
1
С.А.Старостин. Сравнительно-историческая языкознания и лексикос-
та тистика. – “Лингвистическая реконструкция и древнейшая история 
Востока”, М., 1989, с. 3-39.
2
 www. Wикизнание. ру (ру- wз) индек.пщ п/ тюрко-китайские параллели. 
3
Елшад Алили. Некоторые хуррито-урарто-тюркские лексические 
параллели, www. диспат.аз /индех.пщп.; Н.М.Будаев. Лексические 
параллели японского и карачаево-Балкарского языка. Wап. аланла. 
форум 24. ру; 
İmran Məlikov. Xatt-ümumtürk dil paralelləri.- Azərbaycan 
filologiyası məsələləri. Bakı, “Elm”, 1984, s. 100-106; Фируддин Джалилов. 
Морфологическая типология. Морфема гу-“голос” в языках мира. Орада. 
С. 70-87; В.Асланов, А.Мирзоева. “Сравнительно-сопоставательный 
анализ слов темпоральной семантики языках различного типологического 
строя”, Орада, с. 88-95; Хабиб Зарбалиев. О числительных 
Азербайджанского и индонозийского языков. Орада, с. 95-100.

---