Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

Mübariz  Yusifov

daşıyırdı.  O  öz  fikirlərini  «Utopiya»  adlı  kitabda  bədii  b i r  

şəkildə  ifadə  edirdi.  Müəllifin  macəraçılığa  bənzər  fikirləri 

guya dəniz adaları içərisində itib-batmış utopiya adasına g ed ib  

çıxan  və  oradakı  torpaqlar  haqqında  danışan  dənizçinin 

söhbətləri  şəklində  verilir.  Tommazo  Kampanella  (1568- 

1639)  İtaliyada  rahib  idi.  Onun  utopik  əsərinin  adı  «G ünəş 

şəhəri» adlanırdı.

Müəlliflərin  fikirləri  xəyali  bir  ölkədə  yeni  ictimai 

quruluşa  rast  gələn  bir  genuyalı  səyyahın  dilindən  verilir. 

Fransız  utopisti  Jan  Milye  (1664-1729)  keşiş  idi.  Onun utopik 

görüşləri  «Vəsiyyət»  adlı  macərayönümlü  əsərində  ifadə 

edilir.  XVIII  əsr  utopistlərindən  olan  Morelli  ictimai 

bərabərsizliyin  əleyhinə  idi.  Onun  təsəvvürünə  görə  insanlar 

xüsusi  mülkiyyət  yaratmaqla  yanlış  yol  tutmuşlar.  Onlar  öz 

səhvlərini  başa  düşüb  «qızıl  əsrə»  qayıtmalıdırlar.  XVIII  ə s r 

utopistlərindən 

Qrakx 

Baböf  xəyali 

cəmiyyət 

üçün 

diktaturanın mövcudluğunu zəruri hesab edirdi».1

Nizaminin  xəyali  cəmiyyəti  isə  bunlardan  bir  neçə  ə s r 

əvvəl  yaradılmış  olsa  da  öz  xarakterinə  görə  daha  orijinal 

görünür.  Nizami  belə  bir  cəmiyyətin  real  olacağına  o  qədər 

inanırdı  ki,  hətta,  öz  qəhrəmanı  İskəndəri  belə  həmin 

cəmiyyətə  gətirib  çıxarır.  Bu  cəmiyyətdə  hər  şey  idealdır. 

Burada  nə  şah  var,  nə  də  qadağan  edən  qanunlar.  Burada 

cəmiyyət üzvləri  arasında bərabərlik mövcuddur.  Heç kəs heç 

kəsi  istismar  etmir,  heç  kəs  bu  cəmiyyətdə  lazım  olandan 

artığına  tamah  salmır.  Bərabərlik  hökm  sürən belə  bir ölkədə 

hamı  şad  və  xoşbəxt  yaşayır.  Nizaminin  ədalətli  cəmiyyəti 

ona  görə  macəra  təsəvvürü  yaratmır  ki,  bu  cəmiyyətin 

bazasında 

«Quran»da 

göstərilən 

ədalətlilik 

və 

sülh 

barəsindəki  ayələrdə  bildirilən  ilahi  hökmlər  durur.  Aşağıda 

göstərilən ayələrdə  sülh,  bərabərlik,  qarşılıqlı  hörmət və əda­

lətlilik  vacib  əməllərdən  sayılır:  «Yaxşılıq  etmək,  pis  əməl­

lərdən  çəkinmək  və  insanlar  arasında  sülh  yaratmaq  barəsin­

dəki  andlarınıza  Allahı  (Allahın  adını)  hədəf etməyin.  Allah

Bax: Elmi Kommunizmin əsaslan.  Bakı,  1971, s.  10-22.

4 6