“İran” adlı rəsmi qəzetdə dərc olunan elanı oxudu mənə Vətən:
ʺİmam Rzanın ziyarətinə gələn qardaşların rifahı və onların
müqəddəs Məşhəddə olduqları zaman halal yolla cinsi ləzzət
almaları üçün Xorasan vilayəti ərindən boşanmış və bakirə
bacıların siğə mərkəzini yaradıb... ʺ
‐ Məşədi olmaq istəyirsən?‐ Qalxan ehmalca soruşdu.
‐ Məhəl qoyma, müsəlman deyiləm!
‐ Mən ölüm, hansı dinə tapınırsan?
‐ Məhz “Qapalı çarşı”dakı ilan boğanın dininə!
‐ Məgər o peyğəmbərdir?
186
‐ Məsxərəyə qoyursan? Mən o dinə inanıram ki, onun
Tanrısı, tabuları, kitabı, peyğəmbəri, imamı, mollası yoxdur. Hər
kəs özünün Tanrısı və elçisidir. İnsan axtardığı həqiqəti kitabda
da tapa bilər, filmdə, musiqidə də. Məbəddə də, tualetdə də,
internetdə də. Onu sənə bilgili də deyə bilər, sevgili də, avam da,
düşmən də. Nə aradığını, nə axtardığını bilsən yetər.
‐ “New age”???
‐ Xürrəmlik!
‐ Sən iki axını necə birləşdirmisən?
‐ Sən onlarda fərqli nə görürsən?
Paşa‐paşa parkdan çıxdıq. “Səni heç zaman unuda
bilməyəcəyin səfeh səhnəyə baxmağa aparacam” – dedi Vətən.
Gedəcəyimiz yer uzaq olmadığından yolu piyada qət etdik.
Elgölündən
gələn
yolun
İmam
Xomeyni
xiyabanı
ilə
kəsişməsindən azacıq aralıda yerləşən “Can bazarı”na getdik.
“Can bazarı”nda gənc qız Müxəmmirəni camaatın gözü
qabağında asacaq, daşa basacaqdılar. Müxəmmirə fagır fars
qızıydı, Şırazlıydı. Müsibətini Təbrizə göstərməyi rejim qəsdən
düşünmüşdü. Adamları öz şəhərində daşlamağa, dar ağacından
asmağa qorxur molla rejimi. Təbrizdə edam edilməsinə daha incə
səbəb səfil qızın qırmızı adıydı. Qırmızı geyən başıalovlu
Babəkçilər tarixdə həmçinin müxəmmirə adıyla məşhurdurlar.
Zinakarlıq üstündə ölümə məhkum edilmiş Müxəmmirəni
mücadiləçi Təbrizdə edam etməklə xalqa mesaj verilirdi:
“xürrəmlər
zinakar
olublar!”
Qalsın
qulluğunuzda,
quqqulular!
“Can bazarı”nın dörd yanı xəfiyyəylə doluydu, poqonun,
polisin əlindən tərpənmək olmurdu. Verdikləri mesajın qayıdıb
qafalarına dəyəcəyindən qorxurdu rejim. Müxəmmirənin edamına
qarşı
çıxan
hünərli
hüquq
müdafiəçiləri
ortamı
gərginləşdirmişdilər. Ölkədəki xarici telekanalların mürtəd
müxbirlərinin edam səhnəsini lentə almasına əngəl olmaq
tapşırılmışdı xəfiyyələrə. Qalsın qulluğunuzda, quqqulular!
187
Həmin günün səhəri BBC telekanalı Müxəmmirənin edam
səhnəsini yayınladı. Fitvanın icrasında əldən‐ayaqdan gedən,
qızın boynuna kəmfürsətliklə kəndir keçirən mollanın üzünə
çırpılan çarşabı bütün dünya gördü. Dünyanın lənətlədiyi o
görüntüləri gizlincə mən çəkmiş, informasiyanı internet
vasitəsiylə BBC‐yə göndərmişdim. Bunu insanlıq adına və
quqqulu mollaların acığına etsəm də, Bakıya qayıdanda həyatımı
həqiqətən risqə qoyaraq çəkdiyim o görüntüyə BBC yaxşı qonorar
verdi. Həmin qonorar qolumu qoynumdan götürdü, Babəkin
sirrlərini axtarmağım üçün göydəndüşmə oldu.
Müxəmmirənin çarəsizlikdən çarşabı mollanın üzünə
vurduğu səhnəni BBC yayınlayanda mən yoldaydım, avtobusla
Təbrizdən Kəleybərə gedirdim. Kəleybərdə məni qabalıqla
qapadılmış “Çağrı” qəzetininin əməkdaşı, Evin zindanının daha
bir keçmiş məhbusu Yürüş qarşılayacaqdı. Koçulu məhəlləsində
yerləşən evlərinə qonaq aparacaq, axşam onlarda qalacaqdım.
Sübh tezdən şələ‐şüləmi yığışdırıb onunla Bəz qalasına
yollanacaqdım.
“T”OXUNUŞ
Diplomunu özü ilə götürmüşdü. Anasının yaylığına
büküb diyircəkli çemodanın arxa gözünə qoymuşdu.
Hərdənbir çıxardıb baxır, əli ağzında yana‐yana ayın‐
oyunlarını qabqarlayanda arvadın başından açıb verdiyi
örpəyi iyləyir, qəhərlənirdi. Anası yaylığın bir ucuna ağladığı
qanı silmişdi, o tərəfi dolan gözlərinin nəminə çəkməyə əli
gəlmirdi, örpəyin digər küncünə onun öz qəhəri hopmuşdu.
Yaylıq göz yaşı qoxuyurdu və o qoxu diplomdan gələn
oduncağın iyini duzlamışdı. Duzlu oduncaq iyini ciyərlərinə
dartan
burnunun
ucu
anasından,
rayonlarından,
188
yataqxanadan, universitetdən, Xəqani‐33‐dən ötrü göm‐göy
göynəyirdi. Yadına Çinqouzda‐ Bərdədən Ağcabədiyə gedən
yolun dövrəsi‐ yediyi xaş düşürdü, Kamalın xaşı rayonda adla
deyilərdi, deyilmişkən varıydı, dana dırnaqlarının sap‐sarı
həlimi barmaqlarının beşini də bir‐birinə yapışdırmışdı,
başına limon sıxıb bir çappa stəkan “Bəy” arağı vurmuşdu,
qəlyanaltının nə vaxtsa hansısa məktəbin, yaxud ictimai
müəssisənin yeməkxanasının ayağından silinmiş sınıq‐salxaq
kətillərinə, bir qırağına domino xalları yazılmış göy üzlü
mizlərinə və narıncı boya ilə üzdən rənglənmiş fanerlərinə
baxmışdı, çölə çıxmışdı, burnuna səhər‐səhər təzəcə köz salan
manqaldan kömür iyi gəlmişdi, uzun manqalın başındakı
xeyir‐şər samovarını görəndə eyninə xoruzquyruğu çay
düşmüşdü, dəmlətdirib iki armudu stəkan içmiş, tənəklə qol‐
boyun olmuş çəkilin budağında cikkildəyə‐cikkildəyə o yana‐
bu yana tullanan sərçənin şəklini çəkmişdi, digital aparatın
plyonkasız necə şəkil çəkdiyini o sualları fizika müəlliminə
verməli olan Tomuya, yalan olmasın, yarım saata güc‐bəla ilə
başa salmışdı, könlünü xoş eləmək üçün bığ yeri təzəcə
tərləyən xidmətçini də kadra çevirmişdi. Kamalın yanından
çıxanda qaşdakı dəmir dükanının qabağından keçib o taya
getmək, körpünü piyada adlamaq istəmişdi. Qaşdakı dəmir
dükanının
işləyib‐işləmədiyinə
göz
qoya
bilməmişdi,
yanından keçən motorelin səsi onu uşaqlıq illərinə aparmışdı,
Təzə bazarda dədəsi ilə yediyi ilk pitidən tutmuş,
kitabxananın dalındakı evinə hazırlığa getdiyi rayonun ən
savadlı tarix müəllimi Sərdar Zeynalovacan hər kəs, hər şey
gəlib gözünün qabağından keçmişdi. Bir də baxmışdı ki,
dəmir yolu vağzalındadır, 1941‐45 müharibəsində oğlunun
qara xəbərini alan ananın heykəlinə baxıb, böyük körpüdən o
taya keçib, ayaq körpüsündən bu taya qayıdıb və kassanın
qabağında durub kupeyə bilet istəyir.
‐ Bilet yoxdur! Yoxdur!!!
189
‐ Müdir, sən canın, gör neyləyirsən!
‐ Ə, sən nətəhər adamsan, söz kar eləmir? Yoxdur!
Plaskarta istəyirsənsə, verim, ikisini, üçünü, lap dördünü
verim, amma kupeyə, balamın ölmüşü, biri də qalmayıb!
‐Bıy, bu bizim Eldəniz döyül? Gün hardan doğuf əə,
belə? Nə yaxşı buraları yad eləmisən? Dədən nətəhərdi əə?
Danadan‐dunadan qapıda var maldan‐davardan? Neyləsin,
sənin ucundan edir, uşaq oxutmaq çətindir indiki zamanada,
keçən il mal bazarında gördüyümdür, demə belə deyir, bir az
sınıx dəydi gözümə, özünü oda‐közə vurur kişi, tay
qurtarmısan unverseti, əmələ gələr. Əmin nətəhərdi əə? O irəli
Bakıdaydım, maşın almağa getmişdim, sağlığına 011‐i
dəyişdim, “Çeşka” qoydum altıma, Moskovski prospektdə
QAİ saxlatdı, düşdüm, əmin! Boynunun dalına bir qapaz
vurdum, dedim ə, Mızıx, səhər‐səhərdir, siftə verim? Dedi, ə,
səysən? Bir işə düzəlləmmədin hələ? O boyda diplomun var,
özünə yaxşı bir iş tap, bu dəqiqə camaat milyardlar qazanır!
Müxalifətə‐zada qoşulma, onların axırı yoxdur!
Ona ağzını açmağa macal verməyən “Ququ” Əhliman
idi. “Ququ”nun rayonda aşıra bilmədiyi iş yoxdu, deputat
köməkçisiydi, son parlament seçkilərində çəkdiyi əziyyəti icra
başçısı yerdə qoymamışdı.Çağırmışdı yanına:
‐ Adın işdə gedər, aybaay maaşını alarsan, bir qız da
götürərsən, seçicilərin məktubları‐zadını qəbul edər, bir yana
çıxanda da vəsiqədir, əlindən tutar!
“Ququ” Əhliman Bakıda yaşayan bacısının oğlunu
Bərdəyə
saldırmışdı,
komandirə
görüm‐baxım
edib
əsgərliyinin yarısını çəkmiş uşağı on günlük məzuniyyətə
çıxartmışdı, ona bilet almağa gəlmişdi.
‐ Bilet almısan? Almısansa dəyişdirək, sağlığına əlimiz
uzundur, bacıoğluyla bir gedin elə...
‐ Plaskartda getmək istəmirəm, kupeyə də bilet
qalmayıb, kassir balasının canına and içir...
190
“Ququ” Əhliman gülümsəyib kassaya yaxınlaşdı və iki
dəqiqə keçməmiş əl eləyib onu yanına çağırdı.
‐ Balamın ölmüşünə qalan elə iki biletdi, onu da
tapşırmışdılar, zəng elədilər ki, day gedəsi olmadıq, kakraz
Əhliman gəldi, ona da verməyib, kimə verəcəm, türkün sözü‐
kassir özünə bəraət qazandırdı.
“Ququ” Əhlimanın bacısıoğlu alıb telefonuna baxdı.
Onun telefonu ilə çağrı verib öz nömrəsinə kontur yüklətdi və
batareya qurtaranacan sevdiyi qıza SMS yazdı. Eldəniz
telefonunun sönməsinə və “Ququ” Əhlimanın bacısıoğlunun
başının qarışmasına sevindi. Yola pendir, soyutma kartof,
yumurta və çolpa götürmüş ahıl ər‐arvadın and verib
uzatdıqları dürmək boğazından keçmədi. Ər‐arvad Bakıda
hansı qohumlarının evində qalacaqlarını götür‐qoy elədilər və
qonum‐qonşudan yüngülvari qeybət qırıb yatdılar.
Qatarın səsiylə baş‐başa qaldı. Nədənsə qatarın səsi
hamıdan, hər şeydən qabaq ona bir bənd şeir xatırlatdı:
İki ömür yolu‐ bir dəmir yolu,
Bizimçün dayanıb bu dayanacaq,
Nə sənin mənimtək sevənin olub,
Nə məni sənintək duyan olacaq!..
Kimin şeiiriydi? Nüsrət Kəsəmənlinin? Yox, onun
deyildi, Nüsrəti əzbər bilirdi. Musa Yaqubun? Məmməd
Arazın? Sabir Rüstəmxanlının? Qərar verə bilmədi. Qərara
gəlməyə can atmadı da. İki ömür yolu‐ bir dəmir yolu
olmamışdı. Olsaydı, indi qatarda getməzdi, qatarın səsinə
qulaq asmazdı. Gedən qatarın dayanmasını arzulamırdı, heç
arzulamırdı, qatarın yolunun üstündə onlara görə dayanmış
bircə dayanacaq da yox idi, artıq yox idi, hamısı uçmuşdu,
tökülmüşdü, təmir edilmişdi, rənglənmişdi... Bərdədən Bakıya
gedən yeni xəyalları gözləyirdilər.
Taq.. Taq... Taq... Taq...
Taq.. Taq... Taq... Taq...
191
‐ Bura haradır?‐ Gülşən ondan soruşdu.
Ataları, iyirmi ilin əsgərlik dostları tələbə adını
qazanmış övladlarının sağlığına yaxşıca vurub yatmışdılar.
Dostundan qıvraq olduğuna görə yuxarı qata çıxmış atasının
üzündəki təbəssüm Eldənizin dodağını azca qaçırtdı.
‐ Əə, nəyə qımışırsan, söz soruşmuram? Bura haradır?
‐ Deyəsən, əmin yaxşı yuxu görür, gülümsünür!..
‐ Sənin əmin də qoymur məni yatam!‐ Gülşən hərdən
xoruldayan atasına eyham vurdu.
Gülşənin atası alt tərəfində yatdığından Eldəniz onun
üzünü görmürdü, hərdən xorultusunu eşidirdi.
‐ Bura, vallah, heç bilmirəm haradır... Amma Ucarı
keçmişik, hə, çoxdan keçmişik... yox, hələ təzə keçmişik!
Yastığını götürüb qapıya sarı qoydu. Dirsəklənib
gözlərini Gülşənə zillədi. Gülşən “baxma mənə” deyə bilmədi,
ataların eşidəcəyindən qorxdu. Gözlərini yumdu. Kiprikləri
Eldənizin baxışlarınacan uzandı. Boynunu azca yana əyib
altdan yuxarı baxdı.
‐ Qurban olum, baxma!
Lap yavaşcadan dedi. Təkcə o eşitdi. Bir anlığa ona elə
gəldi ki, hər ikisinin qolları uzandı, lap uzun oldu və əlləri
bir‐birini sıxıb boşladı. Eldəniz əllərini axtardı. Sağ əlini
başının altına vermişdi, sol əli arxasına düşmüşdü. Gülşənin
əllərinə göz qoydu. Büründüyü mələfədən təkcə Gülşənin
çiyinləri görünürdü. O, mələfənin altından çıxardıb sağ əlinə
baxdı və daha sonra onunla gözünü örtdü.
Taq... taq... taq... Qurban olum, baxma!
Taq... taq... taq... Qurban olum, baxma!
Gülşən dilli‐dilavər, şirindil idi. Öz evlərində, onlara
gələndə hamıya “qurban olum” deyərdi. Ondan savayı. Onun
dilindən bircə dəfə “qurban olum” eşitməkdən ötəri nələr
verməzdi Eldəniz?
-
Gülü!‐ lap yavaşdan səslədi.Pıçıltıyla.
192
Cavab vermədi. Onun nə deyəcəyini bilirdi. Eşitmək
istəmirdi. Atasının, əmisinin yanında eşitmək istəmirdi. Ayrı
yerdə eşitmək istəyirdi və ona ürəkdən, lap ürəkdən “qurban
olum” demək istəyirdi. Gözlərini yummuş Gülşən ağ
mələfinin arasında və Eldənizin baxışlarının altında özünü
gəlinlik donunda təsəvvür edirdi. Onlar ağılları kəsəndən
həftədə‐iki həftədə bir dəfə ya o evdə, ya bu evdə‐ onsuz da
bir evliydilər‐ eyni sağlığı eşitmişdilər:
‐ Allah bizi daha da mehriban eləsin!
Onsuz da mehribanıydılar, aralarından su da keçməzdi,
yaxşı tikəni tək yeməzdilər, pis gündə bir‐birinə hayan
olardılar, əl tutardılar‐ ataları dar günün dostlarıydılar. Allah
onları daha nə cür mehriban edəcəkdi? O sağlıqların‐ biri də
azca bundan qabaq deyilmiş‐ mənasını indi qanırdılar, bəlkə
vaxtından tez anlamışdılar, bəlkə də vaxtından gec duyuq
düşmüşdülər, hər nə isə Allahın atalarını, ailələrini daha da
mehriban eləmək yetkisinin fərqinə qatarda gedə‐gedə
varırdılar. Qismət o günəymiş.
Düz dörd il küsülü qaldılar. Heç kim onların küsülü
qalmağından xəbər tutmadı. Rayona bir gəldilər, rayondan bir
qayıtdılar, pay‐püşlərini böldülər, bayramlarda yüngülvari
hədiyyələrlə
təbrikləşdilər,
arada
teatra
da
getdilər.
Dindirmədilər bir‐birini. Bıçaq sümüyə dirənəndə ortalığa
danışdılar. Son dəfə‐ Gülşən diplomunu alıb rayona qayıdan
gün BDU‐nun qabağından düz “Bakı Soveti“ metrosunacan
piyada düşdülər. “Nostalji” kafesində şam işığında yemək
yedilər. Sükut pozulmadı. Allahdan olan kimi şampanın
qapağı da partlamadı, qədəhlərin də cınqırı çıxmadı. Sabir
bağından İçərişəhərə keçdilər. Qız qalasına qalxdılar.
Maddım‐maddım dənizə baxdılar. Gəmiyə mindilər. Gəmidən
qaçan balıqlar kimi lal‐dinməz oldular. Balıqtutanların yanına
gedib səkinin qırağında oturdular. Gülşən onun qoluna
girərək başını çiyninə qoydu. Əhmədliyə baxdı. Kirayədə
193
qaldığı evi tapmağa çalışırdı. Yanaqlarından yaş axırdı.
Eldənizin dili tutulmuşdu. Dörd ildir hər gecə öz‐özünə
deyərək əzbərlədiyi sözlər qağayıların dimdiyindən dənizə
düşmüşdü və qağayılar onu heç cür tapa bilmirdilər.
Dəmir yolu vağzalında dayanmışdılar. Dispetçer qadın
tez‐tez elan edirdi: “Bakıdan‐ Xankəndinə gedən qatara minik
başlayıb!!!”
‐ Harada qaldılar?‐ Eldəniz valideynlərini və bacısını
qəsd edirdi, Gülşən rayona onlarla gedəcəkdi.
‐ Sən o yaşıl gözlü qızı sevirdin???
“Bakıdan‐ Xankəndinə gedən qatara minik başlayıb!!!”
‐ Gəldilər!!!‐ Gülşən yüyürüb əmisinin qoluna girdi.
‐ Mənim qızım yüz oğula dəyər!‐əmisi Gülşəni təriflədi.
Vağzalın tualetinə girdi. Yaşlı rus qadın barmağını
arasına qoyub əlindəki kitabı qatladı, eynəyinin altından baxa‐
baxa onun cibini eşələyib qəpik çıxartmasını gözlədi. Eldəniz
qəpiyi Vladimir Nabukovun “Lolita”sına sarı itələyib əl‐üz
yuyanın qabağında növbəyə dayandı. Nə ağır işi vardı, nə
yüngül! Güzgüdə üzünə baxmaq istəyirdi. Atası, anası, bacısı
gethagetdə onunla öpüşüb‐görüşmüşdülər.
‐ Gəl mən də öpüm səni!‐ Gülşən bir az utana‐utana,
amma ərklə demişdi.
Gülşənin pomadası üzündə qalmışdı. Əlini isladıb
başına çəkdi. Qulaqlarını yudu. Qarqara elədi. Gülşənin
dodaqlarının izini yumadı.
Metroda hamı ona baxırdı. Qızlar altdan‐altdan
gülürdülər, oğlanlar izi qalmış dodaqları təsəvvür eləməyə
çalışırdılar,
qocalar
başlarını
bulayırdılar.
“Elmlər
Akademiyası“ndan çıxanda keçmiş tələbə yoldaşı ilə rastlaşdı.
-
Bazlıqdan gəlirsən? Babat şeyiydi barı?
Qolunu boş qoyub qulağının dibinə birini ilişdirdi.
Köhnə qrup yoldaşı yerə yıxıldı. Bu il ölmüsən, bildir
194
ölmüsən? Soruşmadı. Yerə yıxılana heç baxmadı. Mini
marketə girib araq aldı.
‐ Xahiş edirəm, otağı tərk edin! Saşa, incimə, səndə bir
yana get, axşam gəlib yatarsan!
Hırraxananı dağıtdı. Saşa‐ onun neçə illik otaq yoldaşı‐
bir az ləng tərpəndi:
‐ Nəsə olub?
Eldəniz cavab vermədi. Otağın başındakı pəncərəni
açıb siqaret dumanını çölə qovdu. Butulkanı başına çəkdi. İçə
bildikcə içdi və dibində nə qədər qaldığına baxmadan onu
yataqxananın dördüncü qatından yerə tulladı. Saşa qapını
daldan bağlayanda gəlib güzgüdə daha bir dəfə üzünə baxdı.
Özünü narıncı örtüklü çarpayısana atıb hönkürdü...
Diplomu bir il gec almışdı və o bir ildə atasından,
anasından, kəndindən‐kəsəyindən olmuşdu, Gülşəni itirmişdi.
Diplomunu alıb atasını qaytarmışdı, anasını qaytarmışdı,
kəndini‐kəsəyini qaytarmışdı, Gülşəni qaytara bilməmişdi.
Bərdəyə Gülşəni qaytarmağa getmişdi.
Müəllimə uşaqları tənəffüsə üç‐beş dəqiqə tez buraxdı.
Keçib onun qabağında şagird kimi oturdu.
‐ Barışmışıq?
‐ Üzündən öpdüm axırıncı dəfə!‐ onun da yadından
çıxmamışdı.
‐ Gedək?
‐ Hara?
‐ “Biz olmayan yerə”!
‐ Biz olmayan yer var ki?
‐ Danimarka!
‐ Xeyirdimi?
‐ Nə deyim yerinə düşsün?
‐ ...
‐ Deyəcəm ailə qurmağa, sən artıq anasan... “Gəl,
başımızı götürüb qaçaq” deyəcəm, səni qovan yoxdur!
195
‐ Sən canını qoymağa niyə yer tapmadın bu ölkədə?
‐ Gedirsən?
‐ Mən ikinci uşağa hamiləyəm!
‐ Olsun!
‐ Olmasın!!!
Zəng çalındı. Eldəniz ayağa durdu. Tənəffüsü
səbirsizliklə gözləyən nadinc şagirdlər kimi qapıya cumdu.
-
Eliş!
-
...
-
Onu aparacaqsan?
-
Kimi?
-
O yaşıl gözlü qızı?!
Qarşısında yaşıl gözlü bir qız oturmuşdu. Adı və
soyadı masanın üzərinə qoyulsa da, özünü təqdim etdi:
‐ Mən Ovia Corqensenəm. Ümid edirəm ki, bizim
Kopenhagenin
Vesterbro
prospektini
süpürməyə
işçi
axtardığımızı bilirsiniz. Vesterbro bizim şəhərin gözüdür və
burada çalışmaq böyük şərəfdir.
‐
Adım
Eldənizdir.
Azərbaycandanam.
Siyasi
mühacirəm. Mənə verilən müavinətlə dolanmaq istəmirəm,
boğazınıza şərik olmaq şəstimə toxunur, sadə vətəndaşların
ödədiyi vergilərin hesabına yaşamaq ürəyimcə deyil.
Süpürgəçilik eləmək, çalışa‐çalışa dil öyrənmək, daha sonra
münasib bir işin qulpundan yapışmaq niyyətindəyəm.
‐ Təhsiliniz var?
‐ Bəli, müxalifətçi olduğum, mitinq və piketlərdə fəal
iştirak etdiyim üçün Bakı Dövlət Universitetindən qovulsam
da, ali təhsilimi başa vurmaq mənə qismət oldu. Politoloqam.
Qırmızı diplomla bitirmişəm. Tələbəykən “Pragma” İctimai
Siyasət Mərkəzinin layihələrində iştirak etmişəm.
‐ Əminəm ki, siz əla politoloqsunuz‐ onun sözünü
kəsməyən Ovia Corqensen xalis Avropa etikası sərgilədi‐
196
ancaq bizə peşəkar süpürgəçi lazımdır. Siz bu ixtisasa
yiyələnmək üçün hər hansı kurs bitirmisiniz?
‐ Xüsusi kurs bitirməmişəm, amma həyat mənə hər şey
öyrədib. Yataqxanada yaşamışam, otağı bir gün Saşa, ‐ mənim
tələbə yoldaşım idi,‐ təmizləyəndə, bir gün də mən
süpürmüşəm. Nə var ey yer süpürməyə? İnanırsınız,
küçələrinizə bir süpürgə çəkərəm ki, yağ töküb yalayarsınız!
Özü də oxuya‐oxuya:
Küçələrə su səpmişəm,
Yar gələndə toz olmasın!
Ovia ona dörd gözlə baxdı. Qarayanız oğlanın şirin səsi
vardı. Səsi uzaqlardan, çox uzaqlardan gəlirdi. “Bu dünyanın
ən uzaq yeri bizim “biz” olduğumuz yerdir”‐ Ovianın ağlına
həyatda ilk dəfə fəlsəfi fikir gəldi, o, çox praktik adam idi.
‐ Biz süpürgəçilik təhsili olmayan şəxsləri işə
götürmürük. Lakin bu cür ürəklə işləsəniz bizim şirkətin ən
nümunəvi işçilərindən olarsınız. Sizi əldən buraxmaq olmaz.
Görüm, nə isə edə bilərəmmi?
Telefonla kiməsə zəng elədi və danca nə isə qırıldadı.
‐ Sabahdan işə başlaya bilərəm?‐ dəstəyi yerə qoyanda
Eldəniz onun gülən gözlərinə baxdı.
‐ Yox, sabahdan yox, mən indi rəhbərliklə danışdım və
razılıq aldım. Sizi üç aylıq süpürgəçilik kursuna göndərəcəyik.
Narahat olma, kursun pulunu biz veririk, amma xəbərin
olsun, işləyəndə aybaay maaşınızdan çıxacağıq.
‐ Əla olar!
‐ Səsiniz çox gözəldir, musiqiniz ürəyimə yatdı, yoxsa
bu işin altına girməzdim, bilirsiniz, bir işi görəndə ürəklə
görmək lazımdır. Sizin işə yanaşmanız xoşuma gəldi. Lakin
çətinlik ondadır ki, siz dan dilini bilmirsiniz, təlimi ingiliscə
keçməlisiniz. Əlbəttə, belə kurslar bahadır və ona görə də
oxutsaq, sizinlə daha uzun müddətə müqavilə imzalamalıyıq.
197
Bakı Dövlət Universitetinin diplomunu cırıb zibil
qabına tullamadı. Əziyyətinə heyfi gəldimi, onu süpürgəçilik
sertifikatının yanında iki parça eləmək arına gəldimi, ürəyi
gəlmədimi?‐ özü də başa düşmədi. Diplomu yenidən anasının
yaylığının arasına qoydu, yaylığın uclarını bərk‐bərk
düyünlədi və süpürgəçilik sertifikatını götürüb evdən çıxdı.
‐ Möhtəşəm!!!
‐ Xoşuna gəldi??? Dünən yazmışam! Sərdar Ortacın
“Yarpaqlar”ına qulaq asa‐asa...
‐ Hansı imzayla çap edəcəksən hekayəni? Fateh? Nəsir?
Barses? Feofob?
‐ FFNB!
‐ Uç!
‐ ...
‐ Adı nədir?
‐ “Diplom” qoymaq istəyirəm!
‐ “Süpürgəçi” də qoya bilərsən!
‐ Onu da fikirləşmişəm. Baxacam!
‐ Yaxşı edəcəksən!..
‐ ...
‐ Ay geridəqalmış, “məndən xəbərsiz getdi” demə!
‐ Yenə hara gedirsən?
‐ Laçına səfər edəcəm.
‐ Kimin layihəsidir? Hansı fond pul buraxır?
‐ QHT tədbiri deyil, tək gedəcəm!
Azin mətbəxdən əlində iki fincan çayla qayıtdı. Ayrı
vaxt olsaydı, ABŞ‐da çaya həsrət qaldığımız günləri
xatırlayardım. İndi köhnə palan içi tökməyin vaxtı deyildi.
Onun qərarı məni səksəkəyə salmışdı.
‐ Sən yaxşısan?
‐ Ə, geridəqalmış, səncə başım xarab olub? Bəlkə sarı
evə göndərəsən məni?
‐ Bunu başa düşürsənsə tam yox, azca... lap çıqqılı...
198
Ayağa qalxıb üzünü yellədim:
‐ 18 may 1992‐ci ildə ermənilər rusların köməyi ilə
Laçını işğal ediblər. İndi ora qondarma Dağlıq Qarabağ
Respublikasının ərazisi sayılır. Adını da Berdzor qoyublar,
necə gedə bilərsən? Tutalım getdin, sağ qayıdacaqsanmı?
‐ Bilirəm,‐ qənddandan götürdüyü konfeti soydu‐
çayını soyutma, mən ora Elof Quintus adıyla gedəcəm!
Tanıyırsan?
‐ Tanış gəlmir, qağa.
‐ Yaxşı fikirləş!
‐ Yadıma salammadım!
‐ Pasportu məndədir!
‐ Kimdir axı?
‐ Danimarka vətəndaşı! Qurdla qiyamətə qalmayacaq,
Azin Kürəçi də öləcək, Elof Quintus adıyla canlanacaq!
‐ Məzən olsun, ta denən, Loviza saxta pasport düzəldib.
‐ Lovizalıq bir iş yoxdur, Danimarkanın xüsusu xidmət
orqanından‐ PET‐dən gəlmişdilər.
‐ Nə deyirdilər?
‐ Azərbaycanı tərk eləməyimi məsləhət gördülər...
Məsələ qəlizdir.
‐ Şişirtmə...
‐
Dilə‐dişə
düşmüsən‐
duyuq
saldılar‐
bütün
kəşfiyyatlar izinə düşüb. MOSSAD və CİA‐dan xətər gəlməz,
ETTELAT‐ın
öldürməyə
ağzı
çatmaz,
uzaqbaşı
fitva
verdirəcək, qorxduqları bizimkilərdir. Bəd ayaqda ölkədən
Danimarka pasportu ilə çıxmağımı istəyirlər.
‐ Gedirsən?
‐ Gürcüstana, oradan Ermənistana, oradan da Laçına!
‐ Nə zaman?
‐ Növbəti Tiflis qatarı ilə...
***
199
Yağılar yağmalamış olsa da əzəmətini saxlamışdı Bəz
qalası. Min illərin lənətinə, lərzəsinə mətinliklə sinə gərmişdi,
şax tutmuşdu özünü. Ayaqda qala bilmişdi. Ayağına gətirə
bilmişdi. Ayağa qaldıra bilmişdi. Lap uzaqdan salırdı adamı
öz cazibəsinə. Lap uzaqdan qışqırmaq, hay vermək istəyirdin
səsinə. Nələr yoxuydu canında qalamın. Sehirli, ovsunlu,
mistik yanı varıydı. Dip‐diriydi, canı varıydı qalamın. Hızır
dadına çatmışdı, içinə girib yatmışdı, yarasını sağaltmışdı.
Qanı varıydı qalamın. Qanım qaynayırdı Bəzə. Ruhu varıydı
qalamın. Doğma, sıcaq, təzə. O cəngavərlik ruhuydu, yüz il
qala, min il keçə ölməzdi. Qorxu nədir, hürkü nədir,
yarınmaq, yaltaqlanmaq nədi, bilməzdi. Yeri qəlb idi, qəlbi
idi, ucaydı; anlamaq olmurdu, cavanıydı, ya qocaydı. O
nifrətin, o lənətin, o zülmün qabağında gərək çoxdan uçaydı.
Yerlə bir olaydı. O sevginin, o qutsallığın, o həsrətin
qarşısında gərək çoxdan uçaydı. Göylə bir olaydı. Bəz nə yerlə
bir olmuşdu, nə göylə. Bəzənməsə də, düzənməsə də,
özənməsə də, dildən‐dilə düşmüşdü. Qulağımda ecazkar
musiqi səslənirdi. “Manowar” qrupunun yaratdığı “Ölməz
cəngavərin himni” çalınırdı. Görmüşdüm buraları, addım‐
addım gəzmişdim, qarış‐qarış qorumuşdum. Tanıyırdı Bəz
qalasının daşı, torpağı, kolu, kolunun yarpağı məni. Arxamı
qalanın
möhkəm,
möhtəşəm,
möcüzəli
divarlarına
söykəyərək, özümü heç zaman olmadığım qədər azad
sanırdım. Bütün xırda olayları, xırda qayğıları, xırda sorunları
unudurdum onda. O anda qara bayraqlı, qara paltarlı, qara
enerjili adamlar basırdı qalamı. Qaragüruh dəstələr içlərindəki
kiçikliyi, sınıqlığı, yarımçıqlığı, qorxaqlığı, köləliyi qara
bayraq edib asmaq istəyirdilər Bəzdən. Birdən özümü dərədə
görürdüm. Yan‐yörəm qara paltarlı, qara saqqalı, qara xislətli
qaramat adamlarla dolurdu. Məni qara ata mindirirdilər, qara
paltar geyindirirdilər, aylı gecədə Bəz qalasının qaraltısına
200
uzaqdan baxmağa gətirirdilər. Bəz qalası yanırdı, başından
qara tüstülər çıxırdı.
‐ Azin, az fikirləş, əlin sıyrılıb ‐ Yürüş xəbərdar etdi.
Saatlar qanamışdı. Qan qalanı qızardırdı. Bəz öz
rənginə, öz aurasına qayıdırdı, qıp‐qirmızı olurdu. Daha Bəzi
qara basmayacaqdı. Daha bizi qara basmayacaqdı...
Qaladan qalan qalıqlarıydı. Qalanın qalanını gəzdim.
Adama dilini uzadan yazı, işarə yoxuydu. Burada sirr
olacağını heç gözləmirdim. O yazını yazan, o işarəni qoyan
adamın yerinə mən olsaydım, belə etməzdimmi? Gizimə gici‐
bici yaxın buraxardımmı? Özümü onun yerinə, onun gününə
qoyub düşünürdüm. Bu qalaya kim çıxar, niyə çıxar? Mən
olsam, sirri elə yerə yazaram, qalanı uçurtmağa çıxanlar ona
xətər yetirə bilməsinlər. Mən olsam, elə yerdə saxlayaram, sirr
maraq xatirinə qalaya baxmağa gələnlərin, mal‐heyvan otaran
çobanların, xarabalıqlarında gizlənən qaçaq‐quldurun əlinə
keçməsin. Mən olsam, sirri elə yerdə gizlədərəm, yalnız onu
axtaran adam tapa bilsin. O sirri axtaran, o sirrin burada
olduğunu bilən hər tərəfi ələk‐vələk edəcək, əli ətəyində
çıxmayacaqdı qaladan. Mən olsam, sirrin dalınca gələn adamı
çətinə salardım: “hansı tərəfi axtarmalı?” Belə məqamlarda
sirri gizlədənlərin tarixini, inamlarını, məqsədlərini bilmək
yarayır işə. Xürrəmlərin devizi “qaranlıqdan aydınlığa” idi,
belə çıxır, günəşin əksinə getmək lazım!
Qalanın qərbi sıldırımıydı. Gözünü qan örtməyən adam
ora enməzdi. O sıldırımı Baş Bəy tacir libasında qalanı tərk
edəndə enmişdi. Qorxmağa dəyməzdi. Qoşun qovalamırdı
məni, oranı sağ‐salamat axtaracağıma, sirri tapacağıma
arxayın idim. Məni qalanın sehri qoruyacaqdı. Tələsmədən
təpədən aşağı yendim. Diqqətimi dik sarp qaya çəkdi.
Dabanımı asta basa‐basa qayanın qabağında bitdim. Xınasını
tələsik təmizləyib, təsvirə yaxşı‐yaxşı baxdım. Qaranquş şəstlə
qərbdən şərqə uçur, gedəcəyim istiqaməti göstərirdi.
201
İrəlilədim. Yenə qaya parçası, yenə şərqə doğru uçan
qaranquş. Quşun quyruğunun bir ucunda şimşək çaxırdı.
Qırdı‐qaçdılıq
eləməməliydim,
sirr
yaxındaydı.
Sirrin
ətrafında düzaq qurulmuşdu, tələsib təndirə düşə bilərdim.
Təhlükədən qorunmalı, diqqətli olmalı, ayağımın altına
baxmalı, hər addımımı ölçüb‐biçməliydim. Şimşəyin şiş
ucunun yerə doğru çizilməsi düzağın torpaqda qurulduğunu
göstərirdi. Qaranquş inadın, inamın rəmzidir həm də. Hansı
axmaq axtarışı yarımçıq saxlayar belə vəziyyətdə? Aşağıda
yumru, yumağa oxşayan bir qaya vardı. Qaranquş qanadlarını
qayaya sallamışdı, uçmurdu. Torpağa oturmuş qayanı
qaranquşa qatıb uçurtmaq lazımıydı, yoxsa düzağa düşərdim.
Cəhdim cərimə oldu. Qaranəfəs, qan tər içində gəldiyimi geri
qayıdıb Yürüşü köməyə çağırdım. Aşa‐aşa aşağı düşdük
təzədən. Yürüşün çantasındakı balaca balta ilə qayanın dibini
yumşaltdıq. Kolluğa diyirlənən qaya qapaz kimi şappıldadı.
Aram‐aram arxasınca endik.
Yumaladığımız yumru qaya kolu yarmış, sal daşa
toxunmağa lap az qalmış düzağa düşmüşdü. Düzaq
basməmmədi basdırılmış, zamanca torpağı qalınlaşmış xəndək
idi. Adam ağırlığına tab gətirməzdi, gürzələr qaynaşırdı,
qarıxıb
içinə
düşən
sağ
çıxmazdı. İlanlardan
qorxan
Yürüşə sakit, sayıq olmağı tapşırıb, kolları qırdım. Qayanın
döşünə baxdım. Qaranquş yuvasına girmişdi. Yuva oyuğun
Xorasan suvağıyla hörülmüş qalın qapağına çəkilmişdi.
Xorasan suvağı düzəltmək üçün təbaşir, kirəc, mərmər, mədən
qumları yumurta ağında yoğrulur, içinə boya qatılır. Onu adi
baxışla təyin eləmək olmur, qopmur, zədələnmir, zərbəylə
aralanmır. Xorasan suvağı ilə hörülmüş qapağın canı spirtdir,
ağzına tök, iki saat gözlə...
Yürüş qalada yeməyə yuxa, yumurta, pendir, soyutma
ət götürmüş, bel çantasına atdığı primusu əldəqayırma araqla
doldurmuşdu‐
İranda
spirtli
içkilər
içmək
qadağan
202
olunduğundan, cavanlar belə yöntəmlərə tez‐tez əl atırlar.
Primusdakı araqla suvağı suladım.
Qapağı qaldırdıq. Oyuqda ağ daşdan yonulmuş kiçik
kişi heykəli gizlətmişdilər. Heykəli görəndə gözləri bərələ
qaldı Yürüşün:
‐ Bu ağ oğlan kimdir belə? Bütdür?
‐ Bu ağ oğlan bələdçidir! Bütün boynunda xaç olar?
‐ Bu bələdçidir, deyirsən?
‐ Bu ağlığı iki yerə yozmaq olar. O, üsyankardır, üzə ağ
olandır. Eyni zamanda, pak, təmiz adamdır, üzü ağ olandır.
Ağ oğlanla bizi bura gətirən qaranquş arasında oxşar cəhət
var, hər ikisi müjdə verəndir.
‐ Ağ oğlanın verdiyi müjdə nədir, bəs?
‐ “Ağ kitab” yazılacaq!
***
Dostları ilə paylaş: |