***
Anasının gətirdiyi mavi paltar Qayanenin rənginə
düşürdü. Tsitsernevanklı Asya əlinə keçəni xurcuna yığmışdı,
Əli bulağının başında dürmək düzəldib yedilər. Asya da
Qayane kimi keşişin və yepiskopun ölümünü soyuqqanlı
qarşılayırdı.
‐ Mən Sizinlə getməyəcəm, qalıb meyitləri aparacam!
‐ Belə olmasını istəməzdim, Qayane atasız, Siz dul
qaldınız ucbatımdan.
‐ “Su sənəyi suda sınar!”
‐ Həyatın davam eləməyə həmişə səbəbi var, “su axır,
çuxurunu tapır”‐ verdiyi cavabla Elof Tsitsernevanklı Asyanın
Qadın Azadlıq Yolçuları Andlılarından olub‐olmadığını
dəqiqləşdirmək istəyirdi, keşişin arvadı atalar sözünü
təsadüfən də işlədə bilərdi.
Qadın əlini hulqumuna çəkdi:
‐ Qadın Azadlıq Yolçuları Andlıları adından sənə bəzi
şeylər deməliyəm.
‐ Buyurun, dinləyirəm!
‐ Təşkilat Babanın möhürü olan üzüyü günümüzəcən
qoruya bilməyib. Buna görə Sizdən dönə‐dönə üzr istəyirik,
üzüklə bağlı qərarımızı düz başa düşəcəyinizə ümid edirik.
216
Tsitsernevanklı Asya çox mədəni danışırdı, görüb‐
götürmüş qadın olduğu şəksiziydi.
‐ Qadın Azadlıq Yolçuları Andlıları Babanın üzüyünü
Şah Abbasa göndərərək ondan Ağ Qayanı qorumağı xahiş
etdilər. Tapdığın çanağa çəkilən yerdə möhür‐zad yoxdur,
özünü yorma. O möhürü başında oturduğun bulağın novu
əvəz edir.
Elofun yadına “Babalı” Muxtarın danışdığı rəvayət
düşdü. Həzrət Əli Qaragöldən Ağ qayaya daş atmış, daşın
düşdüyü yerdən su axmışdı. Həzrət Əli Azərbaycanda
olmamışdı, Babək isə məmləkəti qarış‐qarış gəzmişdi, Sünikin
dadına çatmışdı. Xalq Babəki Əlinin adıyla yaşatmışdı.
‐ Mən Babəkin kəfənini almağa nə aparmalıyam? Bu
novumu?
‐ Yox, Babəkin doğranmış cəsədinin doldurulduğu
öküz dərisini almağa “Ağ kitab”ı aparacaqsan! Amma
bəribaşdan sənə deyirəm, öküz dərisinə xəzinə yeri‐zad
çəkilməyib!
‐ Bəs nə yazılıb?
‐ Sadəcə, “T” hərfi!
‐ ...
‐ Xahiş edirəm onu yazana deyəsən, buralar nə
Berdzor deyil, nə də Laçın! Alban torpağıdır! O albanların
yarısı türkləşib, yarısı erməniləşib, iki millətə qaynayıb‐
qarışmışıq, iki milləti qaynadıb‐qarışdırmışıq. İndi nə fərqi
var kim türkdür, kim erməni, kim alban. Dəyərlərimiz eynidir,
abidələrimiz şərikdir, hətta qanımız birdir. Ermənilər
albanların bütün mədəni irsini öz adına çıxırlar, sanki bu
torpaqlarda biz yaşamamışıq. O zaman türklər də öz
keçmişini yada salmağa başlayırlar, bağışla məni, siz də son
vaxtar ermənilərə oxşamağa başlamısınız. Onların bütün
tarixini ya öz adınıza, ya da albanların adına yazırsınız. Guya
ermənilər yad planetdən gəliblər. Sözüm onda yox, kim
217
haradan gəlir‐gəlsin, dünya bizim hamımızındır, dəfələrlə
gələcəyik bu dünyaya, elə yaşamalıyıq ki, yenidən doğulanda
daha firavan dünyaya açaq gözümüzü, ruh girdiyi bədənin nə
dərisinə baxır, nə gerisinə... Gör nə deyirəm oğlum, Baş Bəyin
kəfənini saxlayana çatdır ki, bu yerlərin tarixini təzədən
yazsın və yazmağa gördüyün o təpənin dalından‐ Girdiman
dərəsindən başlasın.
‐ Sizə bir sual verə bilərəm?
‐ Məmnuniyyətlə cavablandıraram!
‐ Qayane olmasaydı, Baş Bəyin və Sirounun məzarını
tapa bilməzdim, arada boşluq buraxılıb...
‐Yepiskop Vasağın xəzinəsi ələ keçirmək üçün Ağ
qayanı hələ sovet hökumətinin vaxtında partlatmışdı...
***
Mətin Axış, ay Mətin Axış, adımı dübarə söyləməkdən
həzz
aldım,
gör
haralara
gəlib
çıxmısan?
Gəncədə
küçəbaşındakı eviniz hara, Kopenhagenin pəncərələri meşə və
dəniz mənzərələrinə açılan Quality Marina Hoteli hara? Dörd
ulduzlu oteldən çıxıb limana gələn gəmilərin fit səsini
qarşılamağa gedirdim. Fit səsi gəmilərdən, gəmilərin gətirdiyi
adamlardan qabaq çatır limanlara, əzizlərini qarşılamağa
gələnləri xəyaldan, söhbətdən ayırır, tələsdirir, hətta sahilə
niyə gəldiyini unudanların yadına salır sərnişin gözlədiyini və
canlanan vağzalda məhz onu qarşılamağa dayanmış quruca
çöp də tapmır. Çoxdan arzulayırdım limanda qoca gəmiçidən
eşitməyi:
‐ Mən ömrümü gəmiyə qoymuşam, hərdən gəlib
keçmişimin lövbər atmağına baxıram. Sən kimi gözləyirsən,
valideynlərini, ya dostunu? Məndən gizlətməyə bilərsən, axı
ay xatakar, mən də cavan olmuşam, mənim də sevgilim olub,
mənə də sovqat göndəriblər...
218
‐ Yox, üzr istəyirəm, mən nə gəmi gözləyirəm, nə adam,
nə də sovqat...
‐ Bəs nə işin var burada?
‐ Mən gəmilərin fit səsini qarşılamağa gəlmişəm....
‐ Mən ömrümdə gəmilərin fit səsini qarşılayan adam
görməmişəm! – kişi inanmaz və məni cibgir zənn edib
aralanar...
Vədbeyk limanında irəlilədikcə yadıma Fateh Mirzə
düşürdü. Ölsəm də yadımdan çıxmaz, Fateh Mirzəydi, Azin
Kürəçiydi, Məti Naxışıydı, məniydim, Cahandar Bayoğlunun
ofisindən çıxıb Fəvvarələr meydanına düşürdük, cibimizdə
pulumuz, getməyə yerimiz, axşama yeməyimiz, səhərə
gümanımız, fikrimiz‐zikrimiz, ümumiyyətlə, heç nəyimiz
yox...
Qabağımıza
meyarlarını
bəlli
olmayan
Ədalət
Basarkeçərli çıxdı. Soruşmadı necəsiniz, hara gedirsiniz,
əlimizi sıxdı: “bu dünyada dörd nəfər var ki, HEÇ HARAYA
GEDİRLƏR...“
Heç
haradan
Kopenhagenə
gəlib
çıxmışdım.
Kopenhagendə Əsl Yolçulardan “Axınçı” dərəcəsi alacam,
QƏM
ŞAMININ
SÖNDÜRÜLMƏSİ
mərasiminə
qatılacaqdım. Hə, Mətin Axış, vaxt varıydı Fateh Mirzə sənə
“Qan və Üz” cəmiyyətindən danışanda ağzın ayrıq qalmışdı,
indi lojanın rəhbərliyinə seçilirsən‐ bilmirdim fərəhlənim, ya
kədərlənim:
‐ Yox, gərək belə olmayaydı, Fateh o qəzada ölməyə
layiq deyildi!
Həmin gün Aynanın yanında görüşüb “Büllur”a tərəf
getdik. Qəzetimizin manşeti xoşuna gəlmişdi, ona Ədalət
Basarkeçərlinin sözünü xatırlatmışdı. İdeya Məti Naxışdan
gəlmişdi.
Məti Naxış tələbə yoldaşımızıydı, dostum, rəqibim,
düşmənim
olduğu
bilinməzdi.
BDU‐nun
jurnalistika
fakültəsində bir qrupda oxumuş, “Çağırış” qəzetində bir
219
gündə işə düzəlmiş, eyni əmrlə redaktor təyin olunmuşduq.
Belə baxanda taleyimiz bir idi, günümüz‐güzəranımız eyni idi,
di gəl, fikirlərimiz üst‐üstə düşmürdü. Siyasi icmallar
yazardıq. İqtidarın əleyhinə mən yumşaq yazanda, o
sərtləşərdi; mən qeyzə gələndə, o muma dönərdi. Mən
Müsavat Partiyasını dəstəkləyərdim, o AXCP‐ni. Partiyasının
parçalanması onun imicini korlamışdı, Xalq Cəbhəsi dəstə‐
dəstə müşrüklərə, münafiqlərə, əxilərə, sufilərə, cəfərilərə
bölünmüşdü, məlami təkcə o çıxmışdı. Məlami çevrilməyi
bacarırdı, yeri gələndə, öz əleyhinə də çıxırdı. Özünü kəskin
tənqid edən yazılar yazardı, qəzetdə kollajını verərdi,
qorxmazdı belə şeylərdən. Fateh bizə “iki üzlü Yanus”
deyərdi. Siyasi prosesləri birlikdə təhlil etməyimizi, oxunaqlı
materiallar hazırlamağımızı, altından “İKİ ÜZLÜ YANUS”
imzası
qoymağımızı
çox
istəyirdi.
Onun
arzusunu
gerçəkləşdirə bilmədik. Ölkədə bizim fikirlərimizi üst‐üstə
salan proseslər getmirdimi, biz proseslərə eyni açıdan baxa
bilmirdikmi? Bu məsələdə də düşüncələrimiz fərqlənirdi.
“Fərqlənməyi yaxşıdır, fikri üst‐üstə düşən iki nəfərdən biri
artıqdır dünyada”‐ Fateh Mirzə bizi ələ salardı.
Səhər toplantısında Baş redaktorumuz Jet xanım‐
gülməli adı vardı‐ dedi ki, adını söyləməyən həriflər
redaksiyaya zəng vurublar, başımızın bədənimizə ağırlıq
etdiyini söyləyiblər və bizi qələmi yerə qoymağa çağırıblar.
Hədəsiz günümüz yox idi, öyrəncəliydik, metroda qatarları
xəttdən uzaqda gözləyir, avtobusda hamının üzünə baxır,
tanımadığımız
adamlarla
ünsiyyətə
girmirdik.
Baş
redaktorumuz “Çağırış”ın son sayını hazırlamağı tapşırdı.
Kərəmi ağlamaq tutdu. Mən oxuculara “Meydana axırıncı
çağırış” başlıqlı bir müraciət yazmağı təklif etdim, Məti
razılaşmadı:
‐ Özünü yorma, meydana çıxan olmayacaq.
‐ Nə təklif edirsən?
220
‐ Üzeyir Hacıbəyovun “Heç nə” pamfleti yadındadır?
‐ Əlbəttə, yadımdadır, yazır Avropada qəzet bağlansa,
dünya dağılar, Azərbaycanda isə heç nə olmaz.
‐ Gəl, onu verək.
***
Həmişə “Gənclik” parkında qoşa gəzişir, “Büllür”
kafesində sərin havalarda çay, isti günlərdə pivə içərdik. İşsiz
qalandan hər axşamüstü orada görüşür, çıxacaq axtarırdıq.
Hər ikimizin qərarı ölkədən çıxmaq idi. İsveçə getmək
istəyirdik. Sənədlərimizi vizaya verdik. Məti Naxışın sənədləri
qaydasında
olmadığından
götürmədilər.
Pasportunun
müddəti
bitmişdi,
Dövlət
Təhlükəsizlik
Nazirliyinin
əməkdaşları redaksiyanı boşaldanda şəxsiyyət vəsiqəsi yoxa
çıxmışdı. On gündür rayonda şəxsiyyət vəsiqəsi düzəldirdi,
Bakıya dünən gecə qayıtmışdı. Mən Fateh Mirzəylə Aynanın
yanında görüşüb parka girəndə “Büllur”un qabağına çoxdan
çatmışdı, dalbadal çağrı verib bizi tələsdirirdi.
Qaş‐qabağı yerlə gedirdi, üsyana qalxmışdı, qırıb‐
tökürdü məmurları ürəyində. “Dilim‐dodağım quruyub,
gedək
pivələyək”‐
salamsız‐kəlamsız
dönüb
getdi‐
susuzluğunu yatırmaqdan çox, deyəsən, dərdini danışmağa
adam axtarırdı. Zeytun ağacının altındakı masada oturduq.
Ofisant sərin pivə və isti noxud gətirdi. Məti pivəni başına
birnəfəsə çəkdi. Tanış ofisanta sifariş verdi:
‐ Eyvaz, sən o arpa tarlalarının‐ sağımızda oturmuş
gözəlləri göstərdi‐ bərəkəti birini də gətir.
‐ Sən mənim ölmüşüm “Demeter” pivəsi içməyək‐
Fatehə ilişdim, Eyvaz başa düşmədi:
‐ Dəmirdən istəmirsinizsə, beş litrlik taxta çəlləkdə
yaxşı pivəmiz var, gətirim.
‐ Bakıda pivəyə su qatıb verirlər, rayonda suya pivə!‐
Məti Naxış rayondan çıxa bilmirdi, qəfildən coşdu:
221
‐ Xəbəriniz olmadı, yığdılar ey məni boğaza, almadığım
arayış, ödəmədiyim cərimə qalmadı, hansı qapını açdımsa,
şirinlik istədilər, axırda hərbi komissarlıqda baş leytenanta
dedim ki, uşaq vaxtı nənən səni parçabiçdiyə aparıb? Dedi
“hə”, soruşdum: ay yoldaş baş leytenant, gör mən oradakı
nəmər yazan arvada oxşayıram sənə şirinlik verim?
Pivə parçı gülməkdən qırıldı. Ofisant Fatehə təzə pivə
gətirəsi oldu.
‐ Hamısına şükür... Min dəfə şükür... Pasport masada
çalışan mayor öz rəisini gözləyir, onsuz mənə vəsiqəsi verə
bilməyəcəyinə and içirdi. Rəis gəldi və mənə daha öz
yanından əlli manat cərimə kəsdi. Qələt eləyib cəriməni hansı
banka keçirəcəyimi soruşdum. Rəis başladı, nə başladı:
‐ Sən göydən gəlmisən, ə? Hər həftə rəis çağırıb hesab
istəyir, dədəmdən alım verim, ə? “İç xəbər”də göstəriblər heç
dədəmin qapısında neft fontan vurduğunu? İstəmirdinsə
xərcin çıxa, canın çıxaydı, pasportunu möhkəm yerə qoyaydın.
Ə, yoldaş mayor, bına niyə əməlli cərimə yazmırdın, ə? İki
yüz manat cərimə ödəsəydi, mən də bırda çənəmi yormazdım.
Yoldaş mayor “Ə” jurnalist olduğumu və guya
qələmimə hörmət edərək yuxarı həddə cərimə yazmadığına
and‐aman elədi. Rəis duruxdu. Hansı qəzetdə işlədiyimi
soruşdu. “Çağırış” qəzetinin redaktoru olduğumu biləndə
xoruzlandı:
‐ Ə, o böyüklükdə şəxsiyyətlərə hörmət etmirsiniz,‐
divardakı portretlərə baxdı‐ möhtərəm Prezidentimizin
uğurlu daxili və xarici siyasətinə rişxənd edirsiniz, əleyhinə
gündə min cür şər‐böhtan yazırsınız, ölkədə gedən quruculuq
və abadlıq işlərini görmürsünüz, dövlətçiliymizə zərbə
vurursunuz, dinəndə halallıqdan, təmizlikdən, dürüstlükdən
danışırsınız, maa rüşvət təhlif edirsən? Rüşvət təhlif edirsən
ki, sənə qanunla müəyyən edilmiş müddətdən tez vəsiqə
222
verim? Sizin hamınızı dama basmasaq, Azərbaycan düzələn
deyil. Siz ölkəni xaosa sürükləyirsiniz!
Qəzetin bağlanmasından xəbəri olmayan rəis “dama
basmaq” məsələsində ciddiləşə bilərdi. Onların əlindən saxta
protokol yazmaq, insanlara şər atmaq, məsum vətəndaşların
cibindən nəşə tapmaqdan yaxşı nə gəlir?
Rəis pulu alıb siyirməyə atdı. Oradan haqq‐hesab
dəftərini çıxardı, ayın o günkü gününə adımı yazdı, qabağıma
üstəgəl qoydu. Siyahıda adının qarşısına çıxaq işarəsi
qoyulanlar
da
vardı,
ONLAR
AZƏRBAYCAN
RESPUBLİKASI
VƏTƏNDAŞININ
ŞƏXSIYYƏT
VƏSİQƏSİNİ NİSYƏ ALANLAR İDİ. Bəzilərinin önünə
toyuq,
hinduşka,
qaz
şəkli
çəkilmişdi.
Rəis
məni
qazlamağından məmnun qalmışdı, gözü gülürdü:
‐ Qaqa, hamımız sizin cəsarətinizə, əqidənizə,
vətənpərvərliyinizə pərəstiş edirik. Ə, hərdən bizdən də yazın
dana. İnanın, biz də rahat nəfəs almırıq bu paqonların altında.
Əcir çəkirik hamımız, əcir. Ə, havax yıxassınız bınnarı?‐ əliylə
divardan asılan portretləri göstərdi‐ canın hakkı, sənin
dəstəklədiyin o müxalifət lideri var ha, adını çəkmirəm, özün
bilirsən hansını deyirəm, bax o, prezident olan gün qağan saa
ürəyin istəyən qonaxlıx verəjək. Saa qonaxlıx deyirəm ey...
Bazdıxnan aran nətərdi, ə? Qağan saa Mingəçöyürdən mamılı‐
matanlar gətizdirsin, qukla! Ə, mən gərək indi rəis olaydım,
əlimin altında yekə rayon olaydı. Kimdi ə, məni rəis qoyan
bınnarın vaxtında? “İç xəbər”də göstəriblər heç dədəmin
qapısında neft fontan vurduğunu? Ömrüm boyu paspırt istol
işləsəm, rəis keşməyə pul düzəldəmmərəm. Umud yenə sizə
qalıf, ə, bir tərpənin dana, qırmıyın bir‐birinizi, yıxın bunnarı!‐
əli ilə divardakı portreti göstərdi...
‐ Gərək ona deyərdin ki, qaqa, əlli manat xərci var
yıxmağın!..‐ Fateh Mirzə replika tulladı və mənim işlərimlə
maraqlandı:
223
‐ Axış, səndə nə var, nə yox?
‐ Yaxşı deyil, ‐olanı dedim‐ İsveç səfirliyi viza
verməkdən imtina elədi.
‐ Nə dedilər?‐ Fateh soruşdu.
‐ NO VİZA!
‐ Bəs Loviza?
‐ Əgər adına ev yox, maşın yox, bankda pul yoxdursa
NO VİZA, səni Avropaya buraxmaq olmaz.
‐ Bu da güvəndiyimiz dağlar!‐ Məti Naxış əlini dizinə
vurdu.
‐ Sən bizim günümüzə bax, qağa, qaçmaq istədiyimiz
dövlət pasport vermir, getmək istədiyimiz viza.
***
Yığışıb Fatehin yerinə getdik. Molla yasa gələnləri
mərhumun günahlarını cavanlığına bağışlaması üçün Allaha
dua etməyə çağırırdı. “Cızzz” pyesinin ilk hərfini yazandan
mərhumun qır qazanlarının altını qalayıblarmış. Mən dua
eləmədim, Fatehin cənnətə düşməkdən qorxduğunu bilirdim,
mollanın arxasına asılmış rəsminə baxıb biləyimi üzümə
çəkdim, nəbzimi öpüb, bayıra çıxdım. Yuliya Timoşenkonu
ağlaşma otağına bir addımlığımdan apardılar. “Azadlıq”la
“Inqilab”ın‐ Bakının iki mühüm prospektinin‐ kəsişdiyi yerdə
taksiləri Ukraynanın Baş naziri Yuliya Timoşenkonun maşını
ilə toqquşmuşdu. Fateh Mirzə hadisə yerində, Məti Naxış
xəstəxanada ölmüşdü. Narıncı inqilabın simvolu Bakıya
səfərini üç gün uzatmış, yasa gəlmişdi, Küt kəndi dünyanın
gündəmindəydi, Fateh dünyanın ən dəbdə olan ölüsüydü.
Əcəl onları doyunca pivə içməyə qoymadı‐ qəfildən söz
çıxdı ki, “Çağırış” qəzetinin Baş redaktorunu qaçırdıblar.
Telefonunun cavab verməməsindən narahat olan valideynləri
polisə və hüquq müdafiəçilərinə xəbər vermişdilər. Baş
redaktoru çox arayıb‐axtarmış və sorağını Bakının Kürdəxanı
224
kəndindən almışdılar. Qızı qaçırdıblarmış. Jet xanımı
Süleymanovların nümayəndəsi qaçırtmışdı. Süleymanovlar
Azərbaycanın məşhur feodal tayfalarından idi, “SÜ” seriyası
ilə sürülən maşınların hamısı onlarınkıydı. Qəribə adətləri
vardı, aldıqları qıza öz familiyalarını verməklə yanaşı, adının
qabağına maşınlarının seriyasını da artırırdılar. Hüquq
müdafiəçisi Novella Cəfəroğlu cəmiyyəti Jet xanımın
qaçırılmasında siyasi motiv olmadığına arxayın etmək üçün
İçərişəhərdəki ofisində mətbuat konfransı keçirirdi, ora
gedirdilər,
internetdə
işim
olduğundan
mən
onlara
qoşulmamışdım. Fləş xəbərlər yayan www.canlan.ma saytının
paparatsiləri qırmızı xalatda külafrəngidən ərinə əl edən Süjet
xanımın
şəklini
çəkmişdilər,
“Azadlıq”la
“Inqilab”ın
kəsişməsindəki qəzanın xəbərini də mən elə o portaldan
oxumuşdum.
“Şadlıqlarda görüşək, Reyhan”‐ qrup yoldaşımla
salamlaşdım. Məni görər‐görməz ağladı. Qadın bəzən elə
yerdə ağlayır ki, atası onu bağrına basmağa, kiritməyə qadir
olmur. Qadın bəzən elə yerdə ağlayır ki, qardaşı onu bağrına
basmağa, kiritməyə qadir olmur. Qadın bəzən elə şeyə ağlayır
ki, əri onu bağrına basmağa, kiritməyə qadir olmur. Qadın
bəzən elə vaxtda ağlayır ki, sən onu bağrına basmağa,
kiritməyə qadir olmursan. Həmin an ona atasından, ərindən,
qardaşından yaxın olsan da...
Fateh, Reyhan, Məti və mən BDU‐nun jurnalistika
fakültəsində oxumuşduq. Reyhan Ağdaşın Kükəl kəndindən
idi. Atası Fərhad müəllim Bərdədəki texniki peşə məktəbində
kürəçi‐çilingər sənəti öyrənirmiş, yataqxana olmadığından
sinif yoldaşı Nadirgildə qalırmış. Kolxozda işləyəndə, bəxtinə
gün doğmuşdu, ali təhsil almış, babat vəzifələrdə işləmişdi,
Nadiri unutmamışdı, onu uşaqlarına kirvə tutmuşdu. Reyhan
qardaşı və əriylə birgə Küm kəndinə, kirvəsigilə gedirdi. Biz
də Nadir kişiyə baş çəkmək istəyirdik. Televiziyalar
225
dayanmadan Azinin əleyhinə təbliğat aparır, onu gözdən
salmağa çalışırdılar. Zahid adlı qonşularını polisə aparmış,
barmağını qapı arasında qoymuş, televiziyaya çıxmağa, sarıqlı
barmağı ilə Kürəçini hədələməyə məcbur etmişdilər.
Çala‐çuxur kənd yolu bizi xeyli atıb‐tutdu. Çathaçatda
Nadir kişini gördük. Çardağın altında oturduq. Çay gəldi.
Reyhan içmədi. Çardağın qırağındakı qızılgüllərdən bir qom
yığdı.
Azindən
həmişə
qızılgül
gözləmişdi
Reyhan.
Universitet illərində onu bezdirən eşq elanlarını qardaşından
gizləyər, Azinin ovcuna qoyardı. Liberalizmin gələcək
müdafiəçisi ağına‐bozuna baxmazdı o vaxtlar, davaya
gedərdi. O, Reyhanı sevirdi, hamıdan, rastına çıxan bütün
qızlardan çox sevirdi. Onun fərqini anlayır, zərifliyinə pərəstiş
edir, ruhunu özünə doğma sayırdı. Bunu etiraf edə, özünə
etiraf edə bilmirdi, arada kirvəlik səddi vardı, bəlkə o sədd
bəhanəydi, Azin yaşayacağı təlatümlü həyatı görür, Reyhanı
xoşbəxt edə bilməməkdən qorxurdu.
Bir gün, daha dəqiq desək, universitetdə buraxılış
imtahanı ərəfəsində Reyhan onun təzəcə yaratdığı “Kürəsəl
haqlar” Mərkəzinin balaca ofisinə təşrif buyurmuşdu. Bir az
söhbət eləmişdilər. Söhbətlərinin şirin yerində Azini tədbirə
çağırmışdılar. O gedən getmişdi, qayıdacağına söz versə də,
gəlib çıxmamışdı. Reyhan gələn elçilərdən Azini xəbərdar edə
bilməmişdi. O vaxtlar Məti Naxış Reyhana vurulmuşdu. Onu
Azinə qısqanırdı. Qızla “okançatelni” söhbət eləmişdi, Reyhan
könlünün Azində olduğunu boynuna almışdı.
Reyhan qızılgülü burnuna çəkirdi, sevginin iyini
Azinin əkdiyi güllərdən alırdı. Azinlə danışmadan ərə
getdiyinə peşman olmuşdu. Ağadadaş Ağayevə oxşayan,
“Lexus” sürən ərində Azindəki buntarlıq yox idi. Belə
baxanda, Reyhan həyatından narazı deyildi, sakit, hörmətli
ömür sürürdü, intəhası, qəlbinin dərinliklərində həmişə Azinə
ehtiyac duyardı. Onda bu ehtiyacı yaradan əri Zülfüqarın
226
dincliyi idi. Azin Zülfüqar olub icra hakimiyyətində
işləməzdi, işləyə bilməzdi, “ümummilli lider” deməzdi, yaltaq
tostlara ayağa qalxmazdı. Reyhan yaxşı bilirdi ki, Zülfüqar
ürəyində kütləvi qorxaqlığa nifrət edir, bəlkə ailəsi, uşaqları
olmasa dözməz, baş alıb Rusiyaya gedər, adamları alçaldan
rejimə baş əyməzdi, hər halda ərinin özünə görə savadı,
vicdanı varıydı. İcra başçısına cavab qaytara bilməyib bir dəfə
səhərəcən Reyhanın dizində ağlamışdı. O gün ərini oxşamışdı,
ilk dəfə əzizləmişdi Reyhan. O gün Azini ürəyindən çıxmağa
qoymayan səbəbi bulmuşdu, üsyankarların liderlikdən, öndə
getməkdən zövq aldıqlarını, inqilabçıların azadlıq adlı həzzə
can atdıqlarını düşünmüşdü. Pianonun arxasına keçib “Ölməz
cəngavərin himni”ni çalmışdı. Ölməz cəngavərlərin adi
kişilərdən fərqli erkəkliyə, cinsi enerjiyə sahib olduqlarını
anlamışdı. Kişiləri protestə, üsyana, azadlığa sövq edən
ehtirasa dişi canavar ehtiyacı duymuşdu. O, Azinin zəhmini
həmişə hiss etmişdi, onu yaşamaq istəmişdi. Reyhanın
tükənməz dişisəlliyi onun lider kişiyə ehtiyacını həmişə
ödənməz saxlamışdı. Zülfüqar lider olmaq iddiasına heç
zaman düşməmişdi. Görəsən, kasıb ailədə doğulsaydı, atası
rüşvət verib işə düzəltməsəydi, evini‐eşiyini, altındakı
maşınını əlindən alsaydılar kim olardı Zülfüqar? Xarakteri
üsyan qaldırmağa, iddialarını cəmiyyətə təlqin etməyə,
başqalarını ideyalarının arxasınca aparmağa yol vermirdi,
Təhlükələrdən qorxurdu Zülfüqar. Həmid Herisçi ilə
İlhamiyyə Rzayevanın sunduğu “Gecə kanalı”nda Azinin
çıxışına qulas asan Reyhan azadlığın nə olduğunu kəşf
eləmişdi. Azin Fridrix Hayekdən sitat gətirmiş, azadlığın
təhlükəsizliyin ən yüksək forması olduğunu söyləmişdi,
qorxudan sevənlərlə qorxmazlığı sevənlərin fərqini açmışdı:
‐ Qorxudan sevənlər azadlığı təhlükəyə qurban verir,
qorxmadan sevənlər hər cür təhlükəni dəf etməyə, azadlığa‐
227
bütün həzzlərin mənbəyinə, həzzləri şiddətləndirən, onu
doyumsuz edən ana can atırlar.
Azinin yanında heç nədən qorxmazdı Reyhan. Həmişə
tək qalanda, gözlərini yumanda, ehtirası qımıldayanda eyni
xəyala dalardı. Şimşəklərin durmadan çaxdığı, yağışın
dayanmadan süzdüyü, selin dərələri vəhşicəsinə ağuşuna
aldığı anlarda uca dağ başında, zil qaranlıq kahada Azinlə tək
qalmaq, gündüz çobanların yığdığı çır‐çırpı ilə tonqal qalamaq
və unudulmuş bir yapıncının üstündə sevişmək istəyirdi
onunla. Qorxunu canından qovmaq, azadlığa can atan
sevgisini Azinə vermək istəyirdi...
Bütün bunlar Reyhanın ürəyindəydi, nə dil‐bilirdi, nə
ağız. Onda heç kim bilmirdi ki, Azin Kürəçi gizli xürrəm
cəmiyyətinin‐ “Qan və üz” adlanan konspirativ təşkilatın
lideri seçiləcək, Baş Bəy titulu daşıyacaq. Onda heç kim ağlına
gətirməzdi ki, Azin Kürəçi həbs ediləcək, yeddi il iş alacaq,
Reyhan onun ziyarətinə gedəcək, qayıdıb ərindən boşanacaq,
siyasi məhbusla kəbin kəsdirəcək, həbsdən çıxmağa şansı
olmayan adama‐ özü də kirvəsinin oğluna getməklə bütün
cəmiyyəti mat qoyacaq. Hamının əli üzündə qalanda o dişi
canavar mənə e‐maillə türmədə Azinə danışdığı əfsanəni
yazmışdı:
‐ Qaranquş vurulduğu gənc oğlanın pəncərəsinə qonur
və ondan evində yuva qurmağa izn istəyir. Oğlan qaranquşu
qovur. Qaranquş gələn il bir də gəlir, oğlan yenə quşcığaza
əhəmiyyət vermir. Ay dolanır, il keçir, təzədən peyda olan
qaranquş sevgisini izah etməyə çalışır. Deyir ey insan, başa
düş, sənə xoşbəxtlik, şans gətirəcəm... İnsan inanmır.
Dördüncü il qaranquş xəbərdarlıq edir: “bu mənim son
gəlişimdir, məni evinə burax!” Ev sahibi pəncərəni açmır.
Qaranquş uçub gedir və qayıtmır. Oğlan quşcığazı soraqlayır
və öldüyündən xəbər tutur. Özünə sual verir: “mən neçə
228
şansımı əldən vermişəm?!” O sualı mən Azinə verdim: “BİZ
NƏ QƏDƏR ŞANSIMIZI ƏLDƏN VERMIŞIK?”
***
Əsl Yolçuların Kopenhagen toplantısının gündəliyində
dörd məsələ vardı. Feofob yad olunacaq, ruhunun hansı
canlıya keçəcəyi təxmin ediləcək, mənə “axıncı” dərəcəsi
veriləcək,
Baş
Bəy
seçiləcək,
nəhayət,
Qəm
Şamı
söndürüləcəkdi.
Tədbir
21.21
dəqiqədə
Kristianiya
şəhərciyində təşkil olunacaqdı, mən dünəndən hazır idim.
Şəhərciyin girəcəyindəki bayrağın qırmızı ipəyi üç sarı
nöqtəni
dalğalandırırdı.
Taxta
lövhəyə
“Christiania”
yazılmışdı. Əsl Yolçular diskotekanı təsadüfən seçməmişdilər,
ümumiyyətlə, xürrəm aləmində təsadüflər olmur, Kristianiya
dövlətsizləşmiş muxtar rayon idi, ərazidə qanunlar işləmir,
qaydalar yoxdur, polis mövcud deyil, insanlar bir‐birinin
azadlığına xor baxmırlar, istədiyin qədər içə, keflənə, əylənə,
öz aramızda qalsın, rahatca aşağı dozalı nəşə alıb çəkə
bilərsən, dükanlar doludur. Sxemə baxıb rəngbərəng evlərin
arasından gedəcəyim küçəni tapdım. Dəvətnaməmi qapıda
duranlara göstərib “Q‐21” diskotekasına keçdim. İkisindən
biri Karlsberq pivəsi və yüngül dozalı narkotik uzatdı. Pivəni
aldım, nəşəni rədd etdim.
Sevda Ələkbərzadə “Şəbi‐hicran” oxuyurdu. Ortalığa
yekə bir şam qoyulmuşdu. Azin və Qayane gələnləri
qarşılayırdılar. Qayane Stokholmda bir zamanlar Feofobun
arvadı Yelenanın yaratdığı gizli qadın lojasına‐ Qadın Azadlıq
Yolçuları Andlılarına rəhbər seçilmişdi. Əsl Yolçular tək‐tək
içəri girirdilər. Hamısı pivə götürmüş, xaşxaşdan imtina
eləmişdilər.
Toplantı “Koroğlu uvertura”sı ilə açıldı. Tarkan qısa
çıxış elədi:
229
‐ Bu gün QƏM ŞAMININ SÖNDÜRÜLƏCƏYİ
GÜNDÜR! Hələlik o şamın işığında daha bir neçə vacib
məsələ həll edəcəyik.
Mən “Axınçı” oldum. Alqışladılar. Azin Kürəçi Baş Bəy
seçildi. “Manovar” qrupu “Ölməz cəngavərin himni”ni çaldı.
***
Dörd ulduzlu Quality Marino Otelin dördüncü
qatındaydım. Dörd gündür birgə yaşadığım Güneylə dənizə
baxırdım. Dəniz kükrəyirdi. Yadıma Dübəndi düşürdü. Bir qış
Fateh, Azin, Məti və mən yığışıb dimdiyin ucundan dənizə
baxmağa getmişdik. Yeməyə götürdüyümüz kolbasanı
şaxtanın qılıncı ilə doğramışdıq. Şər qarışmışdı. Yarğanın
başından Xəzərə baxırdıq. Yarğanın dibi görünmürdü. Dəniz
kükrəyirdi. Dənizin harada qurtardığı, səmanın haradan
başlandığı bilinmirdi. Göyün üzü qaraydı, dənizin üzü
qaraydı, torpağın üzü qaraydı. Göy yox idi, qaraltısı varıydı.
Dəniz yox idi, qaraltısı varıydı. Torpaq yox idi, qaraltısı
varıydı. Bu dünyanın qaraltısı varıydı. Heç biz də yox idik,
qaraltılarımız varıydı. Qaraltılarımızın əlindən tutduq. Ağız‐
ağıza
verdik.
Qışqırdıq:
XƏZƏƏƏƏR!
XƏZƏƏƏƏR!
XƏZƏƏƏƏR! Xəzər ən iri qaraltısını göndərdi bizə...
Xəzər göl idi. Onun okeanla, dənizlə əlaqəsi yoxuydu,
ətrafındakı ölkələrə okeandakı sunamilər, dənizdəki dalğalar
gəlib çıxmırdı. Çıxsaydı Kristianiyanı tərk edərkən lövhəyə
istehza ilə yazılmış “buradan çıxıb Avropa Birliyinə daxil
olacaqsınız” bildirişi mənə respublikadan qaçıb krallıqdan
sığınacaq almaqdan betər söyüş olmazdı.
Güneyə bacısı Quzeyi tələsdirməyi xahiş etdim. Quzey
Qəm Şamı sönəndə Noğtayı seçmişdi. Noğtay islamdan imtina
edib Baş Bəyə qoşulan türk sərkərdəsiydi. Həmişə saatdan
geri qalırdılar. İşlərimiz çoxuydu, polisə getməli, Danimarka
Krallığından siyasi sığınacaq istəməliydik.
230
Respublikadan qaçıb krallıqdan sığınacaq almağa
getdiyimiz dar macalda Quzeyin güzgünün qabağında üzünə
bir saat qara çəkməyini gözləməyə səbrim çatmadı, internetdə
www.canlan.ma saytını açdım. Ölkə xaraba qalmışdı. Azin
Kürəçi həbs edilmişdi! Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi onun
evində xəzinə xəritəsi axtarmışdı. İsveç diplomatı Loviza
əxlaqsızlıqda suçlanaraq “persona‐non‐qrata” elan edilmişdi.
Saytın rəsmən təsdiqlənməyən ehtimalına görə, o irəli
Kopenhagendən Bakıya uçan təyyarənin gecikməsinə səbəb
hava limanında PET‐in Azin Kürəçini Bakıya qayıtmaq
qərarından daşındırmağa çalışması olmuşdu. O, məhbəsi
seçmişdi.
Mən kompüteri söndürmək istəyəndə sayt qaynar
xəbər yayınladı: “QHT sədrinin həbsinə etiraz edən siyasi
partiyalar, media orqanları və ictimai təşkilatlar hüquq
müdafiəçisi
Novella
xanımın
təşəbbüsü
ilə
Kütləvi
İnformasiya Vasitələri Evində toplanaraq birgə bəyanat
imzalayıblar.
Səhər www.canlan.ma saytını internetdə görmədim,
hakerlər onu dağıtmışdılar, “Dördüncü alma” qəzeti bu
tələblə çıxmışdı:
AZİN KÜRƏÇİYƏ AZADLIQ!
231
“Araz” nəşriyyatında 19.03.2009‐cu ildə çapa
imzalanıb və “YEK PRODİCTION” mətbəəsində
çap olunub. Kitab pulsuz paylanıb.
49112346789
T
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ QRİFLİ NƏŞR
050‐2009
Əsərlə bağlı rəy və təkliflərinizi bu ünvana göndərə bilərsiniz:
azin_kureci@yahoo.com
232
233
Dostları ilə paylaş: |