MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

ġıyn bōlυŕ. 02/7 ( < Özb. qıyın); śāy śāyάllάŕ. 08/2 ( < śayï) 
 
I.1.4.3. i düşmesi 
 
 
Vurgusuz kalan orta hece ünlüsü “i” düşer.  
 
δeŕängdi. 10/72 (< δeŕäng-i-di) 
 
 
Birleşik bir kelime olan aşağıdaki örnekte birleşme sırasında vurgusuz kalan i 
ünlüsü kaybolmuştur. 
 
biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά tā mυŋ qāqaśiŋa yetiyä'. 10/45  
 
 “cūwśï” (< cūb+i +si) kelimesi iki defa iyelik eki almıştır. Bunun sonucunda, 
vurgusuz kalan orta hece ünlüsü “i” düşmüştür. 
 
 
cūwśï dolu küncilän 07/54 

 
32
 
I.1.4.4. u düşmesi 
 
iδin veŕśäŋiδ  ġıyδıŋıδï  oġlυmıδa gälin edip alcaq. 04/23 ( < oġul + ımıδ + a); 
yeŋimiδi  çúçebuŕnu edäŕdik. 01/12 ( < cuce + buŕun + u); śeyŕiyeŕek, oynayaŕaq 
deŋDūşlaŕï tamām oġlanıŋ yüδünü śıyıŕmāna gäliyä'lläŕ, ġutlamana gäliyä'lläŕ şucúŕü 
hämmä δāD. 06/30 (< oyun + a + y + aŕaq) 
 
I.1.4.5. ü düşmesi 
 
gœwnυm  şuŋa  ġoştï mi 02/13; göwśün  şişiŕ
i
yä'. 10/49; oŋa üç dαnä  qulxwallah 
oqıyάllάŕ, biŕ dαnä alkım oqıyάllάŕ.02/3; āl yāŋaqtan öpşädin 04/17 (< öp-üş ä 
 
I.1.5. ÜNLÜ TÜREMESİ 
 
Ünlü türemesi genellikle kelime ortasında ve özellikle alınma kelimelerde 
görülmektedir. 
 
I.1.5.1. ı türemesi 
 
o  δamanna maşín täδä çıqıptï –moDtı  dā  şucúŕü moD täδä, maşín  ġıt
ı
ŕaqtï. 04/49; 
nä'me yeŋimiδi naqış ediyäŕdik, köyneğimiδiŋ eteğini awådan ġıŕa diyyä' naqış 
edyäŕdik. 01/11. 
 
I.1.5.2. i türemesi 
 
 
Standart Türkmencede tek heceli sözcüklerin sonunda çift ünsüz 
bulunmadığından bu ünsüzler arasında bir ünlü türer. Günbed Ağzı’nda da bu ses 
olayı görülür. 
 
ūn βeŕiyä'lläŕ, çöŕöγ βeŕiyä'lläŕ, şekeŕ βeŕiyä'lläŕ, çay βeŕiyä'lläŕ – qadím ŕαśimdiŕ dā. 
08/20 (< Far. räsm, St. Trkm. resim); qadím ŕαśimläŕ kä'ndi. 06/47; altmış üç yaşına 

 
33
baŕānda nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. 06/1; ōnnon  śoŕā biŕ yenä wax
ı
t geçännän 
māmaśï öyüŋä αkitiyάlάŕ. 06/31 
 
I.1.5.3. ŏ türemesi 
 
Türkmencede kelime başında r ünsüzü bulunmadığından bu ünsüz ile 
başlayan alınma kelimelerin başında ünlü türemesi olayı gerçekleşir.
29
 Bunu Günbed 
Ağzı’nda şu kelimede görmek mümkündür: 
 
qāqaśï bilän nä'neśi -ecäśi ŏŕuśġat beŕiyä'ŕ. 04/10; böyük böyük ecäläŕ βeŕiŕ - ŏŕuśġat 
alıp giDäŕdik. 04/22; ohōm  ġaŕŕı ecäm mυŋa  ŏŕuśgat beŕdi. 04/30;  - mυnï  ŏŕuśgat 
alïyάllάŕ. 04/9; gäliβeŕ, ŏŕuśgat diyyä'lläŕ. 04/6 
 
I.1.6. ÜNLÜ BİRLEŞMESİ 
 
İlk kelimenin son, ikinci kelimenin ilk ünlüsünün tek ünlü haline gelmesi olayına 
ünlü birleşmesi denilir.  
 
 
 
Standart Türkmencede de görüldüğü gibi şahıs zamirlerinden sonra gelen 
bağlama edatı “ham” kelimeye ekelenirken edatın başında bulunan h ünsüzü düşer.
30
 
 
onıŋ hıqmatınάm yetişip bilmäyä'ŕ. 10/50 (< hıkmat+ı+n+a+ham) 
 
 
“daha” kelimesindeki h ünsüzünün düşmesi ile yan yana gelen a ünlüleri 
birleşirler. 
 
baγa āytıp duŕıŕ dā. 08/18; bunυ düşündỉŕ dā nä'me üçün āytaŕlaŕ. 08/16; nāŕāxatçılıq 
tutıyά
ŕ
  dā. 10/57; õnśoŋ bu oġlån gäliyä' atlayıp; bu tāy bōlmiyά; õnśoŋ bu dœw 
yatanmışDıq dā. 03/26 
 
                                                 
29
 Örneğin: recep > irecep, rexim > irexim, rayōn > ırayōn “bölge, ilçe”. bkz. Hanser , a.g.e., s. 32. 
30
 Sarı, B., N. Güder (1998), Türkmencenin Grameri (I Fonetika: Ses Bilgisi), Ankara: Türk 
Dünyası Gençleri’nin Mahtumkulu Yayın Birliği, s.84-85. 

 
34
I.2. ÜNSÜZLER (KONSONANTLAR) 
 
b : 
Sedalı bir çift dudak ve ağız ünsüzüdür: 
bōluŕ 01/8, biδ 01/10, çúçebuŕnu 
01/12, beylä 02/6, beŕelim 04/5, kitābï 04/20, biŕ 05/33.
 
B : 
Yarı sedalı bir çift dudak ünsüzüdür: 
Bişiŕiyä'lläŕ 04/7
 
β : 
Patlamalı çift dudak ünsüzü b ile, patlamalı diş dudak ünsüzü v arasında yer alan 
bir ünsüzdür: 
haβaŕ 01/63, ġuβanıp 01/65, βāŕdї 04/38, aŕaβa 04/44, βeŕiyä'lläŕ 
06/12. 
 
c : 
Sedalı, sızıcı bir dil ucu-ön damak ve ağız ünsüzüdür: 
cαwānlάŕ 01/28, coştï 
01/94, cip 03/40, şucúŕü 04/44, beŕcäk 05/4, ceng 05/6, däŕäcä 06/12.
 
C : 
Sedalı, yarı tonlu bir dil ucu-ön damak ünsüzüdür: 
neCúŕ 05/31, 05/34.
 
ç : 
Sedasız, sızıcı bir dil ucu-ön damak ve ağız ünsüzüdür: 
nä'çä 01/5, geçiŕśäŋiδ 
01/8, üç 01/10, çúçebuŕnu 01/12, śaçïyάllάŕ 04/46, őwünçäk 06/25.
 
d : 
Sedalı bir dil ucu-diş dibi ve ağız ünsüzüdür: 
őδỉŋden 01/5, díyä’lläŕ 02/2, duŕan 
03/8, díyşli 03/15, dä'däśi 04/3, etmädi 05/11, baŕānda 06/5.
 
D :Yarı sedalı bir diş-dudak ünsüzüdür: 
gäliyä'mışDıq 03/20, giD
i
yάllάŕ 04/11, 
çaŕġaDınï 05/26, δāD 05/29, ayDaŕ 06/5, Daqıyά'lάŕ 06/11.
 
f : 
Sızıcı, sedasız bir dudak arası ve ağız ünsüzüdür: 
fαmiliŋ 01/4, foŕmettä 02/9, 
taŕafta 03/1, tüfäŋ 05/11, tayfa 10/35.
 
ġ : 
Sedalı bir dil ardı-art damak ve ağız ünsüzüdür: 
ġuŕwāntάç 01/1, ġaytiyάm 
01/19,  ġoyiyάllάŕ 06/15, ġaŕdaşlaŕï 06/41, aġaçtan 07/16, oġlan 08/6; ġıyδï 
08/8, ġaŕnıŋ 10/49.
 
g : 
Sedalı bir dil ardı-orta damak ve ağız ünsüzüdür: 
gúnỉm 02/15, yengäli 03/6, 
geçiŕiyä'läŕ 03/10, gälin 04/27, ceng 05/6, giydiŕdiläŕ 06/2, gėcädä 08/21, 
güyç 10726. 
γ : 
Sedalı, sızıcı bir dil ardı-art damak ve ağız ünsüzüdür: 
oγlållaŕ 01/8, ayaγımıŋ 
01/16, malaγıŋ 01/21, aγδıŋa 02/19, śoqıγınna 03/28, daγ 04/51, őldüŕmäγä 
05/19, çőŕäγ 05/29.
 
ğ : 
Sedalı, sızıcı bir dil ardı-orta damak ve ağız ünsüzüdür: 
biŕniçäği 01/10, 
köyneğimiδiŋ 01/11, giycαğini 01/37, töwöŕöğü 03/24, bőŕiği 02/51.
 

 
35
h  
: (ince ve hırıltılı h) Sedasız, sızıcı bir dil ardı-damak ve ağız ünsüzüdür: 
håwa 
01/45,  halqa 01/46, heläyläŕ 02/5, hā 04/40, hamlättilän 05/6, hämmäśini 
05/12, cähännäm 05/32, haśśaśï 07/19.
 
x  
: Sedasız, sızıcı bir dil ardı- art damak ve ağız ünsüzüdür: 
xanï 01/64, xoştï 01/77, 
waxtıŋda 01/97, döwüx 03/24, çıxıpdıŕ 03/31, çı'xma 05/10, baxıyıŕlaŕ 05/14, 
axşam 05/29, xoŕladılaŕ 05/40, xudāy 06/17.
 
q : 
Sedasız bir dil ardı-art damak ve ağız ünsüzüdür: 
doqāŕ΄dï 01/06, yaqamıδï 
01/13, çıqtï 02/01, oqıyάllάŕ 02/3, δamāŋqї 03/19, gäliyä'mışDıq 03/20, 
śoqıγınna 03/28, oloqō΄n 04/4, qāqaśï 04/6.
 
k : 
Sedasız bir dil ardı-orta damak ve ağız ünsüzüdür: 
köynäk 04/13, giDäŕdik 
04/23, dökỉldilä'n 05/7, öldüŕcäkdi 05/17, içmäk 05/21, käśilännän 06/27, 
αkitiyάlάŕ 06/31, ikki 06/35, gäŕäk 08/10.
 
l : 
Akıcı, sedalı, yandan sızıcı bir dil ucu-ön damak ve ağız ünsüzüdür: 
ol 01/7, 
oγlållaŕ 01/8, íymānlï 02/2, biläŕ 02/7, αlinnän 03/10, βeŕiyä'lläŕ 08/20, 
bōliyάmıştıq 10/1, däliläŕi 10/3.
 
λ : 
Akıcı sedalı, yarı titrek bir dil ucu-ön damak ünsüzüdür: 
büδeλüğü 01/43, 
biλeδük 01/44, döküλmä 01/47, śayλap 03/8.
 
m : 
Akıcı, sedalı bir çift dudak ve geniz ünsüzüdür: 
ġoymiyάlάŕ 03/18, dä'mi 03/25, 
mυnı 04/1, beŕelim 04/5, ġatlama 04/7, män 05/13, öyümüδgä 07/27, ġıyδım 
08/18.
 
n : 
Akıcı, sedalı bir dil ucu-diş dibi ve geniz ünsüzüdür: 
śännä 10/2, aylanınça 10/6, 
nä'me 01/4, bilän 01/15, yandï 02/14, biδden 03/3, inni 09/6, ayaγınï 03/27, 
nä'neśi 04/10. 
 
ŋ : 
Akıcı, sedalı bir dil ortası-orta damak ve geniz ünsüzüdür: 
yāŋaqtan 04/17, 
yatdıŋ 04/27, śäŕwāδıŋ 04/38, mindiŋ 04/49, aydannıŕśıŋıδ-a 06/20, dişiŋä 
06/35, yaśśıγıŋ 07/19. 
 
p : 
Sedasız bir çift dudak ve ağız ünsüzüdür: 
balaqyūp 01/22, ġoyıpDı΄ŕlaŕ 01/25, 
ġuppalï 01/49, yalpıllanıp 01/51, gepleβeŕśin 07/21, pullu 07/51, diyip 08/3, 
palta΄nï 10/15.
 
P : 
Sedasız çift dudak ünsüzü p ile sedalı, akıcı, titreşimli dil ucu-ön damak ünsüzü r 
arasında bir ünsüzdür: 
heP 01/47.
 

 
36
ŕ : 
Akıcı, titreşimli, sedalı bir dil ucu-ön damak ve ağız ünsüzüdür:
 tüŕkmän 01/21, 
gäliyä'ŕ 01/61, yaŕaśın 02/27, aŕpa 04/14, güŕŕüŋ 05/5, yetiŕśin 06/17, śeçeŕ 
08/23.
 
ś 
: Peltek ve sızıcı, sedasız bir dil ucu-diş arası ve ağız ünsüzüdür. Türkmen 
Türkçesindeki bütün s’ler peltektir: 
śäś 01/60, śattılaŕ 01/65, göŕmäśäm 01/84, 
yaŕaśın 02/2, śayλap 03/8, śaγa 02/12, oŕtaśınna 03/24, śäniŋ 04/5, üśtine 
04/46, çıqśaŋ 05/10, śüydü 05/29.
 
ş : 
Sızıcı, sedasız bir dil ucu-ön damak ve ağız ünsüzüdür: 
şä'ŕdāŕa 05/36, şonnon 
05/38, düşünmäδδim 05/41, ġaŕış 06/4, aγaşlıq 06/12, kümişti΄ŕ 07/22, aş 
08/5, şu 10/5. 
t : 
Sedasız bir dil ucu-diş dibi ve ağız ünsüzüdür: 
altmış 01/5, tüŕkmän 01/6, 
tāydan 01/67, tēngeli 03/7, yóŕtişip 03/9, getiŕiyä'lläŕ 04/7, ġıttї' 04/35, tüfäŋ 
05/11, qutlu 10/3.
 
v : 
Akıcı, sızıcı, sedalı bir dudak arası ve ağız ünsüzüdür: 
waqtά 01/10, vuŕuşiyάllάŕ 
03/29, díyvά 06/1, wax
ı
t 06/31, vuŕdım10/15, vefāt 10/35.
 
w : 
Sedasız, sızıcı, tonlu bir çift dudak ünsüzüdür: 
śowaDıŋıδ 01/8, oquw 01/15, 
cαwānlά
ŕ
 01/28, dœw 03/22, töwöŕöğü 03/24, āşġawaŕ 05/8, göweği 06/27, 
göwśün 10/49, ġåwı 10/57.
 
y : 
Akıcı, sızıcı, sedalı bir dil ortası-orta damak ve ağız ünsüzüdür:
 toy 01/38,
 
ġāyınlaŕï 06/27, öldiŕiyä'ŕ 06/28, yengäśi 07/5, dayδalï 07/14, yalï 08/1, süyt 
08/9, yaγın 08/16.
 
δ 
: Peltek, sızıcı, sedalı bir dil ucu-diş arası ve ağız ünsüzüdür. Türkmen Türkçesindeki 
bütün z’ler peltektir: 
δāDlaŕï 01/31, őδünüŋ 01/36, ġıyδ 02/11, düδülśỉn 02/18, 
ġıyδıl 03/15, śöδ 04/4, yüδük 06/11, nowŕuδ 09/1, āδ 10746.
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
37
 
I.2.1. ÜNSÜZ (KONSONANT) TABLOSU 
 
Tablo 2 Ünsüz (Konsonant) Tablosu 
sürekli 
süreksiz 
sızıcı akıcı  
 
tonlu 
tonsuz 
yar
ı 
tonlu 
tonlu 
tonsuz 
yar
ı 
tonlu 
geniz 
yanak 
titrek 
nefesli 
kaybolm
ak 
üzere olanlar 
çift 
dudak 
b 
β 
p B w     m        
diş-
dudak 
d t  D v f           
 
diş-dişeti 
 
 
 
δ 
ś  n      
dişeti 
öndamak 
c ç  C    ş 
 
 
 
 
 
 
ön 
damak 
g k      h    ŋ l 
ŕ, λ y 
ŕ 
artdamak 
ġ q    ğ 
 
 
 
 
 
 
 
gırtlak 
γ 
 
 
 
x 
 
 
 
 
 
 
 
 Zayıflamış ünsüzler, metinlerde yukarıda yazılarak gösterildi: cαwānlά
ŕ
 
giymiyä'ŕ onï; cαwānlάŕ inni yād bōldï. 01/28; õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä 
otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï  śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39; ohōm 
ġaŕŕı ecäm mυŋa ŏŕuśg
h
at beŕdi. 04/31. 
 
I.2.2. ÜNSÜZ DEĞİŞMELERİ 
 
I.2.2.1. Tonlulaşma 
 
Tonsuz ünlülerin kendi karşılıkları olan tonlu ünlülere dönüşmelerine tonlulaşma adı 
verilir. 
 
 

 
38
I.2.2.1.1. b-, -b- > p 
 
Günbed Ağzı’nda ET’deki kelime başında bulunan b’lerin p’ye değiştiği 
görülür
31
. 
 
ohom onna ġıyδa  śeçki  śάçiyάllάŕ, çüçük śάçiyάllάŕ,  pişennik  śάçiyάllάŕ, pişmä 
śάçiyάllάŕ, ġulaγını deşiyάllάŕ, awådanlıyάllάŕ. 06/46 (< ET bışur-; St. Trkm. bişir-); 
çapatï pişiŕiyä'lläŕ, pośśuq edíyä’lläŕ, ekmek pişiŕyä'lläŕ, ġatlamα edíyä’lläŕ. 06/13. 
 
 
Bu ses değişimi kelime içinde şu örneklerde bulunur: 
 
gälin níŕde ōlśa o ġuppålaŕ biδä haβaŕ βeŕiŕdi, laγīŕ laγīŕ laγīŕ laγīŕ edip. 01/63 (Ar. 
qubba);  ġadím  ġoşma  ġuppålåŕï  βā. 01/56; onnan śōŕa oloqō΄n üç ġuppalï halqa 
díyä’lläŕ. 01/49 
 
I.2.2.1.2. -ġ- > -γ- 
 
śoŕā  oŕtaśından õŋ  oġlånïŋ dişiŋä  ġawəŕγa  ġoyıyάllάŕ. 06/37; dişiŋä  ġawəŕγa 
ġoyıyάlάŕ. 06/35 
 
I.2.2.1.3. k-, q- > g-, ġ- 
 
ET’de kelime başında g sesi bulunmuyordu. Standart Türkmencede ve 
Günbed Ağzı’nda kelime başında gördüğümüz g sesleri ET’de k şeklindeydi. 
Türkmen Türkçesi ve ağızlarında kelime başında sıkça görülen bu ses değişiminin 
Günbed Ağzı’nda da birçok örneği vardır. 
 
onυ bu ġıyδlaŕ  āytıp gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 01/69 (< MK kit-); 
gäliniŋ gäliyä'ni mālum bōliyά. 01/65 (< MK kel-, St. Tŕkm. gel-); õnśoŋ taqŕïban 
                                                 
31
 Türkmen dilinin ağız ve alt ağzılarında b ünsüzünün p’ye değişmesi düzenli değildir. Başka bir 
deyişle çoğu ağızlarında ve alt ağızlarında ayrı ayrı kelimelerde görülür. Ersarı, Göklen, Salır 
Ağızlarında ve Karakalpakistan Türkmenlerinin ağzında: berhiz > perhiz (Far. perhiz); Ersarı, Salır, 
Kıraç, Yamut Ağzılarında bişirmek > pişirmek; Yomut ve Nohur Ağızlarında bölüşmek > pölöşmek / 
pölüşmek. Berdiyev, R. S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, a.g.e., s. 117-118. 

 
39
nä'me yeddi gún geçännän  śōŕa,  ġatlamα Bíşiŕip,  śāçaq edip māmaśınıŋ öyünä 
giDiyä'läŕ. 06/32 (< MK kəç-, St. Trkm. gíç-); göδünü āşġawaŕ ġoyıp källäśinä śellä 
ġoydυm; üśśüŋä dä içmäk ġoydυm. 05/21 (< MK köz, St. Trkm. göz); õnśoŋ gälini 
αkitip oġlånïŋ öyüŋä αkitiyάlάŕ. 04/46; aγıδla ġaptıŕma΄, 04/15 (MK qap-, Stn Türk 
ġap-); çυγın çυγın bíδ  gäŕäk 08/10, biδden  śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/12 (< MK 
kerek, St. Trkm. gerek); onï göŕmäśäm yüŕœğim iśliyä’ŕ” diyyä'ŕ. 01/95 (< MK kör-, 
St. Trkm. gör-) süyt ġāzan a süyt ġāzan a süyt ġāzaŋa nä gäŕäk 08/9, süyt ġāzan a 
süyt ġāzan a süyt ġāzaŋa nä gäŕäk 08/9 (< MK kazġan); dōśtlaŕï, deŋtūşlaŕï, bā΄cılaŕï, 
ġaŕdaşlaŕï hämmäśi úşişyά, oġlanıŋ dāşından toy edíyä’lläŕ, śadaqa edíyä’lläŕ. 06/41 
(< MK qaŕındaş, St. Trkm. ġardaş); emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -
ġaŕnï şişiyä'ŕ, ġåwı ōlmıyάŕ. 10/57 (< MK qarın, St. Trkm. ġarın); śayŕap tuŕan ġıyδıl 
díyşli ġıyδ gäŕäk. 03/15 (< MK qızıl, St. Trkm. ġızıl); ŕamaδan āyıŋ on dőŕdỉ gėcäśi. 
08/27; döŕt dαnä ġıyδ, dőŕt dαnä oġlånï ġoyup bu tāyda öldüŕcäkdi. 05/17 (< MK qız, 
St. Trkm. ġīz); gäliniŋki ġıyδıŋqï΄ faŕġ ediyä'ŕ: 01/70; män de ginä ġoŕxtum. 05/15 (< 
MK qorq-, St. Trkm. ġorq-); türkmän ġoymiyά - ġıyδï, tüŕkmäniŋ  ġıyδlaŕï bőŕük 
giy
i
yä'. 01/32 (< MK qoy-, St. Trkm. ġoy-); biŕnä'çemiδ  ġoyun öldiŕiyä'ŕ  -śadaka 
ediyä'ŕ. 06/28 (< MK qoyun, St. Trkm. ġoyun);  śoŕā  oŕtaśından õŋ  oġlånïŋ dişiŋä 
ġawəŕγa ġoyıyάllάŕ. 06/37, o waxt oġlån alıp ġāçiyά gidiyä'. 03/32 (< MK qaç-, St 
Trkm gaç-); ā bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 ( < Ar. qurbān + lıq) 
 
I.2.2.1.4. -q-, -q > ġ 
 
 
ç, k, p, t sert ünsüzleri ünlüyle başlayan bir ek aldıkları zaman yumuşarlar. Bu 
ünsüzlerden biri olan q ünsüzü de yumuşayarak ġ’ya değişir. 
 
allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn. 08/17; bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ 
Dαnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5; el çaŕpışıp tomā'şā edip toy edip 
öwünçάk  āndaġïnï  ġoyïyά, iδinden de bu yāγlıġï  ġoy
ï
yά. 01/38; göδi göŕmäyä' 
āşġawaŕ  bōlśa õŋ  mυniŋki mυndan çıqśın. 05/25; inni hämānäDän nä'me, biŕ  ġıyδ 
öydä mi, ikki Dαnä ġoca nänä gäliyä' mυnı ġudaçlıġa. 04/1; lāγıŕ laγıŕ lāγıŕ lāγıŕ edip, 
heŕ mōġe ki gälin gäliyάkάn o śäś bilän biliŕdik. 01/60 

 
40
 
 Bu 
değişime, kelime sonunda sadece “şuluġluġ” kelimesinde rastlanır. 
 
bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dαnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5; şuluġluġ 
edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän ādamlά hamlättilän. 
05/6 
 
I.2.2.1.5. -k- > -w- 
 
õnśoŋ bunυŋ dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna ġıyδ bōliyά. 03/24 
 
I.2.2.1.6. -p-, -p > b 
 
 
Standart Türkmencede p ile biten sözcükler ünlüyle başlayan bir ek aldıkları 
zaman iki ünlü arasında kalan p ünsüzü v ünsüzüne değişir
32
. Ancak, Günbed 
Ağzı’nda bu değişim (p > b > v) tamamlanmamış olup bu durumdaki p’ler 
yumuşayarak b’ye değişir. 
 
bu kitābï bunlά bāŕdıŕ. 04/19; śektä -ġalbiŋ tutiliyά. 10/70; bυ kitabï oqıyśalaŕ. 10/38; 
kitabï düşünśäm biliyä'n. 10/38 
 
 Kelime 
sonunda 
şu aşağıdaki örneği vardır: 
 
bu tāyda õnśoŋ bu tāyda aś
ı
b Dakiyάlάŕ. 01/53 
 
I.2.2.1.7. p- > B- 
 
ET ve OT dönemine ait bazı kelime başı b’ler Türkmencede p’ye 
dönüşmüştür. Günbed ağzında bu değişim süreci tamalanmamıştır. 
 
                                                 
32
 Hanser, O. (1977), Turkmen Manual (Descriptive Grammar of Contemporary Literary 
Turkmen Text, Glossary), Wien, s.42. 
 

 
41
āş  Bişiŕdim, Bişiŕdim 08/11, āş Bişiŕdim,  Bişiŕdim 08/11; bulaŕ gäliyä'lläŕ, 
giDíyä’lläŕ öyläŕinä ġatlama Bişiŕiyä'lläŕ; pośluq Bişiŕiyä'lläŕ; dőş getiŕiyä'lläŕ. 04/7 
 
I.2.2.1.8. t-, -t-, -t > D 
 
Standart Türkmencede ET ve OT dönemlerinde kelime başında bulunan 
t’lerin bir kısmı d olmuştur. Günbed Ağzı’nda ise bu değişim tamamlanmamış olup 
bazı kelimelerde t’li şekiller korunmakta, bazı kelimelerde ise aşağıdaki örneklerde 
olguğu gibi d ile t arası bir sesle telaffuz edilmektedir. 
 
bucúŕü biŕibiŕinä biŕibiŕinä' Daqıniyά gidiyä' dā. 10/41; beylä büδeλük Daqıniyάllά, 
õnśoŋ yüδüğünü Daqiyάllάŕ  şēylä, håwa. 01/45; bu tāyda õnśoŋ bu tāyda aś
ı
b 
Dakiyάlάŕ. 01/53 
 
d ünsüzü Türkmence kelimelerin sonunda bulunmadığı için Arapça ve 
Farsçadan alınan kelimelerin sonunda bulunan d’ler t olur. 
 
õnśoŋ bu δāDï öŕtỉp ġaytiyά. 01/40; ŕamaδan āyda, āy oŕta olanna ōn dőŕdỉ gėcädä biŕ 
aydılıyān δāD. 08/21; hocamanıŋ maşíni dőŕD dαnä maşíni daγ bāyıŕ gidäŕdi. 04/50 
(< MK tőrt, St. Trkm. dőrt, Az dörd); hiç δāD aydanımıδōq. 06/20; o δamanna maşín 
täδä çıqıptï –moDtı  dā  şucúŕü moD täδä, maşín  ġıt
ı
ŕaqtï. 04/49; kä'n δāDlaŕ  βāŕdï,  
őδim nä'me yāddan çıqtï. 04/24 
 
 
Standart Türkmencede ç, k, p, t ünsüzleri ile biten kelimelere ünlü ile 
başlayan bir ek geldiğinde bu sert ünsüzler yumuşarlar. Günbed Ağzı’nda da bu 
değişim görülür. Ancak, bazı kelimelerde bu değişimin (-t- > -D- > -d-) ara 
merhalesini oluşturan yarı sedalı D ünsüzü kullanılmaktadır.  
 
bulaŕ gäliyä'lläŕ, giDíyä’lläŕ öyläŕinä  ġatlama Bişiŕiyä'lläŕ; pośluq Bişiŕiyä'lläŕ; dőş 
getiŕiyä'lläŕ. 04/7; täδä yıl kutlamaśï bā; emmā  śυfŕa yayŕatmıyaq emmā,  ŕamaδan 
ayDı βāŕ, fetŕ ayDı, ġuŕbanlıq ayDı bā. 09/2; män āytDım: 05/10; inni hämānäDän 
nä'me, biŕ ġıyδ öydä mi, ikki Dαnä ġoca nänä gäliyä' mυnı ġudaçlıġa. 04/1 

 
42
 
I.2.2.1.9. t-, -t- > d 
 
ET’de kelime başında bulunan t’lerin bir kısmı Standart Türkmencede olduğu 
gibi Günbed ağzında da d olmuştur. 
 
hocamanıŋ maşíni dőŕD dαnä maşíni  daγ  bāyıŕ gidäŕdi. 04/50 (< ET tağ); õnśoŋ 
yeddi yılda, altı  yılda oγlånı göŕüp bilmeyä' dā; baγŕı  dāş  bōliyά. 01/89
33
,  śoŕā 
oŕtaśından õŋ  oġlånïŋ  dişiŋä  ġawəŕγa  ġoyıyάllάŕ. 06/37 (< MK tíş, St. Trkm. díş); 
śayŕap tuŕan ġıyδıl díyşli ġıyδ gäŕäk. 03/15; ŕamaδan āyda, āy oŕta olanna ōn dőŕdỉ 
gėcädä biŕ aydılıyān δāD. 08/21 (< MK tőrt, St. Trkm. dőrt, Az dörd)
34
; õnśoŋ, üç 
gúnnän śonŕa dőş getiŕdiläŕ. 04/31 (< MK tőş, St. Trkm. dőş); biδä biŕ śayλap duŕan 
ġıyδ gäŕäk, diyyä'. 03/8 (< MK tur-, St. Trkm. dur-); bíŕ taŕafta ġıyδ duŕiyά bíŕ taŕafta 
oġlån duŕiyά. 03/1; toynuqla΄ deptiŕmä, 04/16 (< MK tep-, St. Trkm. dep-); ikki dαnä 
dişeti üśtünde çıqıyάŕ. 06/35 (< EUT tana, St. Trkm. dāna); tüŕkmänläŕ nä'me, 
qadímläŕ ā dä'mí doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ daŕāŕdï käçė edäŕdi. 01/6 
 
t ünsüzü ile biten kelimeler ünlü ile biten bir ek aldıklarında iki ünlü arasında 
kalan ünsüz sedalılaşarak d olur. 
 
yāddan çıqmāśın diyyä' wäli edilmiyä'. 10/32; lāγıŕ laγıŕ lāγıŕ lāγıŕ edip, heŕ mōġe ki 
gälin gäliyάkάn o śäś bilän biliŕdik. 01/60; śamíŕäcān gidän  ġıyδ 02/11; başqa 
ŕαśimläŕ δāDlaŕ yādınıδa düşúyä'n bōlśa śiδ de biŕ āydıŋ biδe aydıp aydıp ġutaŕdıq 
onï. 06/19; āŕdï tēngeli gäλäk 03/7; yeŕiŋ  yūŕduŋ  śaltanï 10/18; o waxt oġlån alıp 
ġāçiyά gidiyä'. 03/32; biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ  śüydü, çőŕœγỉ  yōqtï –
çőŕöğỉ. 05/29; aġduq yaşlï bōlmadï 02/12; õnśoŋ bu şonnan yaŋqı aydanım yāləq öyä 
giŕiptiŕ, bu dä'däśi yatıydı. 05/20