Mühazirə 30 saat, laboratoriya məşğələsi 45 saat В. М. Чупахин «Основы ландшафтоведения». Москва, 1987
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Suyun landşaftda dövranı. Günəş radiasiyasının təsiri nəticəsində su
təbiətdə kiçik və böyük dövrana malik olur. Su buxarları okean səthindən qalxaraq kondensə olunur və atmosfer yağıntısı şəklində okeana qayıdır. Buna suyun kiçik dövranı deyilir. Su buxarlarının müəyyən hissəsi hava kütlələri ilə quruya köçürülür və suyun dövranı mürəkkəbləşir (böyük dövran). Yer səthinə çatan yağıntının bir hissəsi yenidən buxar şəklində atmosferə qalxır, bir hissəsi hoparaq yeraltı suları yaradır, çaylara axaraq yenidən okeana qayıdır. Bu proses daima baş verərək suyun böyük dövranını tamamlayır.
Landşaft sferasının müxtəlif hissələrində suyun yeniləşməsi müxtəlif vaxtlarda baş verir. Məsələn, okeandakı su 3000 ildən bir, axınlı göllərdə - 10 downloaded from KitabYurdu.org illərdən bir, çaylarda - 12 gündən bir və atmosferdə - 9 gündən bir yeniləşir. Landşaftda suyun dövranı fazalardan təşkil olunur. Bu fazaların və onlar arasındakı əlaqənin öyrənilməsi landşaftın saxlanılması və resurslarının rasional istifadəsi məqsədi ilə onun su təsərrüfatı və landşafta qulluq məsələlərində böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Landşaftda su mübadiləsində insanların fəaliyyəti əhəmiyyətli təsir edir və yerli su mübadiləsini yaradır. Bu təsir insanın çay sisteminin reciminə müdaxiləsindən baş verir. Süni suvarma nəticəsində landşaft rayonlarında suyun dövranı və hissəciklərin geokimyəvi tərkibi çox dəyişir- qrunt sularının səviyyəsi artır, torpaqda ikinci duzlaşma prosesi baş verir.
Beləliklə, suyun dövranının təbiətdə rolu çox böyükdür- nəmliyi köçürərək landşaftın təbii kompotentlərini əlaqələndirir, onların siklik, ritmik və mövsümi inkişafını təyin edir. Bir landşaftda suyun dövranının pozulması landşaftın strukturunun və qonşu landşaftda su mübadiləsinin dəyişilməsinə gətirib çıxarır.
Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|