Mühazirə Elmi tədqiqatın əsas məqsədləri. Fənnin vəzifələri, tarixi və

Cədvəl 5.2. İşin bölünməsinə dair tövsiyyələr 
([28]—ə əsasən). 
İşin növü 
İşin həcmi  Mündəricatın 
həcmi 
Bölmə 
səviyyələri 
Layihə işi 
15 
1 səhifə 
3 
Bakalavr işi 
45 
1-2 səhifə 
3-4 
Magistr 
dissertasiyas
ı 
80 
maks. 2 
səhifə 
maks. 5 
Doktorluq 
dissertasiyas
ı 
120 
maks. 3 
səhifə 
maks. 5 
 

---

 
 
mövzuya  aid  heçnə  yazılmır,  əks  halda  təkrarlama  yaranır.  Burada  yalnız 
həmin fəsilin strukturu haqqında qısa məlumat verilməlidir. 
Bölmə  sxemindən  asılı  olmayaraq  tədqiqatçı  əlyazmanın  hazırlanması 
prosesində hər zaman işin strukturunu kritik dəyərləndirməli və onun, alınmış 
nəticənin  kifayət  qədər  aydın  təsvirinə  imkan  verməsini  yoxla-  malıdr. 
Fəsillərin uyğun ideyanı təsvir etməsi və bölmə müstəvisində arzulanan əsas 
mövzuların  yer  alması  hər  addımda  yoxlanmalıdır  ki,  nəticədə  informasiya 
cəngəlliyinə yol verilməsin. 
5.2.3. 
Elmi işin əsas hissəsinin tərtibi 
Giriş,  mətn  hissəsi  və  nəticə  elmi  işin  məzmununu  göstərən  əsas 
təşkiledicilərdir. 
Girişdə  adətən  tədqiqat  mövzusunun  aktuallığı  əsaslandırılır,  məqsəd  və 
məsələlər formulə edilir. İşin obyekti və predmetinin də qısa təsviri burada yer 
alır. Problemin qabardılması ilə eyni zamanda mövzunun tədqiqat sərhəddinin 
cızılması  birbaşa  bağlıdır.  Giriş  əsas  hissənin  maksimal  5%-ni təşkil  etməlidir 
ki, işi oxumağa başlayan şəxsdə bütün işə maraq oyana bilsin. 
Problemin  həlli  metodları  oxucuya  əvvəldən  məlum  olmalıdır.  Formal 
tələblərə  riayət  etdikdə  bu  addımlar  işin  bölmələrində  özünü  göstərir.  Bu 
haqda  oxucuya  girişdə  məlumat  verilməlidir.  Təcrübələr  göstərir  ki,  işdə 
problemin  qoyuluşu  imkan  daxilində  işin  lap  əvvəlində,  yəni  girişdə  izah 
olunmalıdır. Çünki sonrakı mərhələdə işin strukturunun tərtibi ona əsaslanır. İş 
başa  çatdıqda,  yəni  nəticələr  bəlli  olduqdan  sonra  ilkin  mərhələdə  formulə 
edilmiş  girişin  yenidən  baxılması  və  lazım  gəldikdə  korreksiya  olunması 
məsləhət görülür. 
İşin  əsas  hissəsində  qoyulmuş  elmi  məsələnin  həllində  tətbiq  olunmuş 
metod və texnikalara  ətraflı baxılır, alınmış nəticələr təsvir edilir. Bu hissənin 
məzmunu tədqiqat mövzusunun məqsədinə uyğun olaraq müəyyən struktura 
malikdir. Əsas hissədə işin formal olaraq bölünmüş fəsillərinə, alt-fəsillərinə və 
bölmələrinə  uyğun  gələn  mətnlər  müqayisə  olunabilən  arqumentasiya 

---

 
 
müstəvisində yerləşməlidirlər. Bir fəsildən digərinə keçdikdə seçilmiş düşüncə 
ardıcıllığı sistematik olaraq işin strukturunda öz əksini tapmalıdır. Ona görə də, 
mətnin tərkibi zamanı arqumentlərin təkrarlanmasına yol verilməməlidir. 
İşin  strukturundan onun  icrası zamanı  nəzəriyyə,  empiriya  və ya metodika 
sahələrindən  hansına  töhfə  verilməsi  görünür.  Elmi  işin  əlyazmasının 
hazırlanması bir tərəfdən tədqiqat mövzusundan, digər tərəfdən tədqiqatçının 
yaradıcılıq fəaliyyətindən asılı olduğundan, aşağıdakı nümunə variantları yalnız 
ümumi şəkildə təklif və ya izahlar kimi qəbul edilməlidir. 
Elmi  işin  əsas  hissəsi  həmişə  baza  fəsli  ilə  başlayır.  Bu  fəsildə  seçilmiş 
mövzuya  aid  əsas  anlayışlar  və  elmin  hazırkı  durumunu  təsvir  edən  məlu-
matlar verilir.  Onun  ardınca elmi arqumentlərə söykənən  əsaslandırma gəlir. 
İşin istiqamətindən asılı olaraq bu ya nəzəri iş daxilində isbatlama yolu ilə, ya 
empirik tədqiqatda seçilmiş həll yolunun təsviri, ya da konsepsiyanın tərtibinin 
ayrı-ayrı  pillələrinin  işlənməsində  göstərilir.  Üçüncü  fəsildə  alınmış  nəticələrin 
prezentasiya və diskusiyası yer alır. Aparılan tədqiqat işinin mövzusundan və 
onun digər fənlərlə əlaqəsindən asılı olaraq işin strukturu genişlənə bilər. 
Elmi işin əsas hissəsini təşkil edən bu üç bölmənin həcminə, yəni səhifələrin 
sayına  sərt  tələblər  qoyulmur.  Belə  məhdudiyyətin  qoyulması  heç 
məqsədəuyğun  da  deyil.  Çünki,  müəllif  bu  formal  tələbə  əməl  etməyə 
çalışacağından nəticədə problemin kifayət qədər açılmasına maneçilik törədilə 
bilər. 
Elmi  iş  ilk  növbədə  öz  məzmunu  ilə  oxucunu  inandırmalıdır.  Yaxşı 
proporsiya  ilə  strukturlaşdırılmış  formaya  malik  işdə  bu  məqsədə  çatmaq 
asandır. Bundan əlavə fəsillər arasında səlis keçidlər yaratmaqla işin məntiqi 
ardıcıllığını aydın göstərmək və “axımlı” oxumaya şərait yaradılmış olur. 
Nəticə  işin  girişində  təsvir  edilmiş  məqsədə  uyğun  olaraq  alınmış  elmi 
nəticələri  ardıcıl  və  məntiqi  şəkildə  təsvir  edir.  İşin  son  nəticəsini  oxuduqda 
tədqiqat  prosesi  ərəfəsində  qazanılan  elmi  yenilikləri  görmək  olur.  Nəticə 
aparılmış  işlərin  məntiqi  ilə  şərtlənir  və  əsas  hissədə  verilmiş  elmi 

---

 
 
informasiyanın  sintez  formasını  daşıyır.  Nəticə  əsasən  1-2  səhifə  həcmində 
olur. 
5.2.4. 
Y azma stilistikası 
Elmi  dilin  onu  adi  dildən  fərqləndirən  spesifikası  var.  Xüsusi  elmi  dilin 
yaradılmasına ehtiyac ondan irəli gəlmişdir ki, təbii ünsiyyət dili çox mürəkkəb 
olaraq  çox  mənalı  söz  və  ifadələrdən  istifadə  edir.  Elmi  dilin  isə  müəyyən 
obyektivlik  səviyyəsini,  alimlər  arasında  qarşılıqlı  anlamı  təmin  etmək 
məqsədilə  daha  dəqiq  ifadələrə  ehtiyacı  vardır.  İdeal  halda  elmi  dil  bir 
mənalılığa can atır, yəni burada bir söz yalnız bir məna kəsb etməlidir. Buna 
isə  heç  də  həmişə  nail  olmaq  mümkün  deyil  və  o  bir  çox  hallarda 
mübahisələrə səbəb olur (bu daha çox humanitar fənlərə xasdır). 
Yazılı elmi mətnlərdə aşağıdakı yazma stilindən istfadə olunur: 
□ 
Akademik; 
□ 
Polemik; 
□ 
Publisistik; 
□ 
Elmi-populyar; 
□ 
Dialoq-müsahibə; 
□ 
Didaktiv.