Mühazirə materialları İxtisas: Ailə və ev təhsili. Müəllim: Səmədova Günel Soltanağa qızı

Mövzu 8. İnsan orqanizminin quruluşu.
İnsan təbiətini bütün canlıların ən kamilidir. O təkcə bioloji varlığı deyil həmdə ictimai varlıqdır.İnsan orqanizmi orqanlar sistemindən ayrı-ayrı orqanlardan , orqanların toxumalarından, onlarda hüceyrələrindən ibarətdir.Hüceyrə ən kiçik quruluşa və inkişaf vahididir.Hər bir hüceyrə qlaf sitoplazma və nüvədən ibarət. Stioplazmada orqoind yerləşir. Bunlara endoplazmatik şəbəkə ribosomlar mitxondiri lizosomlar və s. aiddir. Hüceyrə toxumalarınin tərkibində fəaliyyət göstərir.Mənşəcə və quruluşca oxşarı olub oxşar funksiya yerinə yetirən hüceyrələr qruopuna toxuma deyilir. İnsan orqanizminde 4 növ toxuma var epitel , birləşdirici və sinir.İnsan orqaniziminin bir və ya bir neçə funsiyasa yerinə yetirən orqanlar sistemindən ibarətdir. Məs. sinir sistemi dayaq hərəkət aparatı ürək qan damar sistemi həzm tənəffüs ifrazat çoxalma sekresiya vəzləri. Dayaq hərəkət aparatı.İnsan orqaniziminin dayağını əmələ gətirən skelet 220-dən artıq sümükdən ibarətdir.Skelet baş gövdə,və ətraf hisslərindən ibarətdir. Baş skeletinə cüt təpə,cüt alına,cüt gicgah,alın,ənsə,üst ve alt çənə və b.aiddir.Gövdə skeleti onurğa sistemi qabırğalar və döş sümüyündən əmələ gəlib.Onurğa sisteminin 33-34 fəqəradən təşkil olunub.Qabırğalar 12cütdür yuxarı ətrafın skeletinə körpücük kürək bozu sait əl darağı aiddir.Aşağı ətraf çanaq bud baldır ayaq darağı ayaq barmaqları aiddir. Ürək damar sistemi. Qan damarları ürək, linfa damarları ürək linfa mayesindən ibarətdir.İnsan ürəyi 4kameradan 2 qulaqcıq və 2mədəcikdən ibarətdir.Dəqiqə ərzində ürək 60-65 dəfə yığılır.Normal sağlam adamlarda qan təyziqi 80-120 civə stunu mlm olur.Qan orqanizmi mühafizə orqanizmini təşkil edir.Qan imunitetinin yaranmasında fəal iştirak edir.İmunitet təbii və sunii olur. Təbii imunitet 2 cür olur.Anadangəlmə süni imunitet mütəlif aktiv maddələrin köməyi ilə süni şəkildə yaradılan(peyvəndlər)(zərdablar). Həzm sisteminin vəzifəsi qəbul olunur.Qidanın mexaniki və kimyəvi dəyişikliyə uğradaraq həzm etmək.Qalan hissəsini isə xaric etmək hezm sisteminə ,həzm kananılı,həzm vəzifələri aiddir.Həzm kanalı 8-10 m uzunlğundadır, ağız boşluğu,udlaq,qida borusu,mədə,nazik yoğun düz bağırsaqdan ibarətdir. Həzm vəzifərinə ağız suyu ağciyər,mədəaltı vəzi,mədə və bağırsaq vəzifəri aiddir. Tənəffüsə xidmət edən üzvlər sitemi tənəffüs sistemiddir.Bura burun boşluğu, qırtlaq, traxeya, bronxlar, ağciyərlər aiddir. İfrazat orqanlarının vəzifəsi-orqanizmkində suyun duzların artığının maddələr mübadiləsində əmələ gələn azotlu maddələrin bədəndən xaric etməkdir.İmsanın əsas ofrazat orqanlari böyrəklər və sidik yollarədir.Böyrəklər cüt üzvlərdir.Böyrəklərə gələn qan ordan süzülərək sidik əmələ gətirtir sidik kisəsi kiçik çanaqda yerləçir.Böyrəklərdən gələn sidik burada toplanır reflektor olaraq xaric olunur. Orqanizmin örtük sisteminə dəri selikli qişaları və dəri törəmələri aiddir. Sinir sistemi inir toxumasından onlarla sinir hüceyrələrindən təşkil olunub. Insan sinir sistemi mərkəzi və periferik hissələrdən ibarətdir. Mərkəzi sinir sisteninə baş beyin və onurğa beyin, periferik sinir sisteminə baş bveyindən çıxan 31 cüt sinir daxildir. Xarici mühitdən gələn qıcıqlar duyğu orqanları və ya analizatorlar görmə, eşitmə, duyma, qoxubilmə, dadbilmə, dəri analizatorları aiddir.