MühaziRƏ MƏTNİ Mövzu Mikroiqtisadiyyat- iqtisadi nəzəriyyənin tərkib hissəsi kimi

5.4. Tələbin və təklifin elastikliyi
Tələbin elastikliyi
Müxtəlif əmtəələr biri-birindən bu və ya digər amilin təsiri altında tələblərin dəyişməsi dərəcəsinə görə fərqlənir­lər. Tələbin bu amillərə reaksiya dərəcəsi tələbin elastiklik əmsalının köməkliyilə kəmiyyət ölçməsinə imkan verir. Tə­ləbin elastikliyi məfhumu tələbi müəyyənləşdirən əsas amil­lərə (həmin əmtəənin qiyməti, başqa əmtəələrin qiymətləri, istehlakçıların gəlirləri və s.) bazarın uyğunlaşma prosesini açıqlayır.
Əvvəlcə qiymətə görə elastiklik əmsalını - tələb həcminin qiymətin dəyişməsinə həssaslıq göstəricisini nəzərdən keçi­rək. O tələb həcminin faizlə dəyişməsinin qiymətin faizlə də­yişməsinə nisbəti kimi müəyyənləşdirilir:
_D _ Q dəyişmə faizi
-Ei p —
P dəyişmə faizi
burada Ep - qiymətə görə elastiklik əmsalıdır;
y - tələb edilən əmtəənin kəmiyyətidir;
P - əmtəənin bazar qiymətidir.
Qiymətə görə tələbin elastikliyi qiymətin 1% dəyişmə­sinin təsiri altında tələb həcminin nisbətən dəyişməsini göstərir.
Tələb həcminin bazar qiymətlərinin dəyişməsindən asılılı­ğının üç variantını göstərmək olar:

• 
  qiymətin hər 1 % düşməsinə satılan əmtəənin həcminin 1 % -dən az artması zəif reaksiyanı bildirir və qeyri-elastiklik tələb məfhumu ilə səciyyələndirilir;
  
• 
  qiymətin hər 1% düşməsinə satılan əmtəənin həcminin 1% -dən çox artması güclü reaksiyanı bildirir və elastik tələb məfhumu ilə səciyyələndirilir;
  
• 
  qiymətin iki dəfə azaldılması nəticəsində satılan əmtəə­nin qədərinin ikiqat artması tələb elastikliyinin vahidliyini bildirir.
  

Elastiklik nöqtəvari və qövsvari olur.
N
E


D
P


A Q/Q AP/P


-AQ P AP Q

öqtəvari elastikliyi (point elasticity) tələb əyrisinə to­xunan çəkməklə alına bilər. Məlumdur ki, tələb əyrisinin is­tənilən nöqtəsində mailliyi toxunma bucağının üfüqi oxla yaratdığı bucağın tangensi ilə müəyyənləşir Tələb elastikliyinin dəyişməsinin praktik əhəmiyyəti on­dadır ki, müxtəlif elastiklik halları bilavasitə qiymətin satıl­mış əmtəənin kəmiyyətinə hasili kimi (PQ) müəyyənləşdirilən əldə olunan mədaxilə təsir edirlər. Qiymətə görə elastik tələb­də mədaxil artır, yəni elastiklik vahiddən böyükdür; vahid elastiklikdə qiymətin aşağı salınması satışın artması ilə də­qiq əvəzlənir, çünki mədaxil dəyişilməz və ya vahidə bərabər



Tələbin elastikliyindən asılı olaraq
tələb əyrisinin forması. Tələb həcminin alıcıların gəlirlərinin dəyişməsinə reaksi­yası gəlir üzrə tələb elastikliyi ilə müəyyənləşdirilir.
jj,-p Tələb həcminin faizlə dəyişməsi (Q)