Mühazirə mətnləri Tərtibçilər: Məcid İsmixanov, Rəfiqə Bəxtiyarova

Ekoloji tərbiyə.
“Ekologiya” yunan sözü olub, yurd (məkan) haqda təlim de-
məkdir. Ekologiya bir elm kimi ətraf mühit amillərinin – cansız, canlı (biotik) və an-
tropogen (insan və onun yaratdığı maddi-mədəni, elmi-texniki, iqtisadi-sosial) alim-
lərin qarşılıqlı əlaqələrini öyrənir. 
Ekoloji tərbiyənin əsasını 
təbiətə sevgi, onun mühafizəsi
işi təşkil edir. 
Ekoloji tərbiyədə aşağıdakı 
vəzifələr
həyata keçirilir: - böyüyən nəsildə ekoloji
şüuru formalaşdırmaq; - doğma təbiətə, ətraf mühitə məhəbbət və qayğılı münasibət,
onun korlanmasına qarşı barışmazlıq hissləri aşılamaq; - təbiəti mühafizə üzrə zəruri
bacarıq və vərdişlər formalaşdırmaq, gənc nəsli fəal ekoloji fəaliyyətə hazırlamaq.
Ekoloji tərbiyə işində müxtəlif 
yollardan, forma və metodlardan
 
istifadə edilir. 
Təlim prosesi
ekoloji tərbiyənin çox mühüm yoludur. Ayrı-ayrı fənlərin tədrisin-
də ekoloji təhsil və tərbiyə üçün böyük imkanlar vardır. Ekologiya və təbiəti müha-
fizə sahəsində fənlərin tədrisində mövcud imkanlardan səmərəli istifadə edilməli, hər
bir elmin ekoloji istiqaməti, tətbiqi aspektləri diqqət mərkəzində durmalıdır.
Ekoloji tərbiyə sahəsində tədrisdə aparılan iş 
auditoriyadankənar tədbirlər
yolu
ilə daha da dərinləşdirilir, təbiəti mühafizə işinin müxtəlif formalarından istifadə
olunur: ekoloji dərnək və klublar, ekologiya üzrə olimpiada və viktorinalar, tələbə
ekologiya cəmiyyəti, ekologiya dəstələri, ekologiya ayları, ekologiya reydləri və s.
belə maraqlı formalardandır. Təhsil müəssisələrində və yaşayış yerlərində yaşıllıq
iməciliklərinin, ekoloji müsabiqələrin təşkili kimi tədbirləri ənənə şəklinə salmaq
lazımdır.
Hüquq tərbiyəsi. 
Hüquq tərbiyəsi şəxsiyyətin ahəngdar inkişafına yönələn ide-
ya-tərbiyə işləri kompleksinin mühüm bir istiqamətini təşkil edir. “Hüquq” ərəbcə
“haqq söz” deməkdir. Hüquq ictimai şüurun bir forması olub, dövlət tərəfindən müəy-
yən edilən və mühafizə olunan, ictimai münasibətləri tənzimləyən məcburi davranış
111

---

qaydaları sistemidir. Hər cür fəaliyyətdə olduğu kimi, hüquqi fəaliyyət də
insanın
hüquqi düşüncəsi, inamı və hüquqi davranışının vəhdəti 
kimi özünü göstərir. 
Hüquq normalarına dair biliklər və onlara müsbət münasibət əsasında hüquqi
əqidə və davranış mövqeyi, yəni hüquqauyğun davranışa hazırlıq və səy formalaşır. 
Hüquq tərbiyəsi gənc nəslin hüquqi şüur və davranışını, habelə hüquq nor-
malarına münasibətini formalaşdırmaq məqsədi güdən planlı və mütəşəkkil fəaliyyət
prosesidir. Hüquq tərbiyəsi qarşısında aşağıdakı 
vəzifələr
durur:
a) gənc nəsildə hüquqi şüur, hüquqa və qanunçuluğa dair biliklər, baxış və
təsəvvürlər aşılamaq; b) hüquqi davranış təcrübəsi, birgəyaşayış qaydalarına uyğun
düzgün davranış bacarıqları formalaşdırmaq;
c) sosial-hüquqi fəallıq, hüquqazidd
hallarla mübarizə əzmi tərbiyə etmək.
Hüquq tərbiyəsi müxtəlif
forma və metodlarla
həyata keçirilir. Bu formalar
içərisində 
təlim 
əsas yer tutur. Tədris prosesində tələbə gənclərdə hüquqa dair biliklər,
hüquq psixologiyası – qanunlara, birgəyaşayış qaydalarına hörmət və onlara əməl
etməyə daxili tələbat yaratmaq hüququn aliliyinə dair təsəvvür və baxışlar aşılamaq
diqqət mərkəzində durmalıdır. Bu işdə fənlərarası əlaqələrin yaradılması da mühüm
əhəmiyyət kəsb edir. 
Hüquq tərbiyəsi üzrə təlim prosesində aparılan işlərlə yanaşı,
auditoriyadan-
kənar işlər
də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hüquq tərbiyəsi ilə bağlı auditoriyadan-
kənar işlər müxtəlif formalarda təşkil edilir. Məqsəd və məzmununa görə onları iki
qrupa bölmək olar: a) hüquq təbliğatı və hüquqi şüurun formalaşmasına xidmət edən
formalar; b) hüquq-mühafizə fəaliyyətinin təşkili formaları.