MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Ekzogen  yoluxma  –  yumurta  qabığının  zibillə,  torpaqla,  lələklə  və  s. 
çirklənməsi  ilə  əlaqədardır.  Qabıq  mikroorqanizmlərin  daxil  olmasının  qarşısını 
almaqla  qoruyucu  funksiya  yerinə  yetirir.  Qabığın  üzərində  yumurta  qoyma 
prosesində  selik  təbəqqəsi  yığılır  ki,  bu  da  quruyaraq  qabıq  üzəri  təbəqqəni  - 
kutikulanı  əmələ  gətirir.  Kutikulanın  tərkibində  lizosim  olur  ki,  bu  maddə  də  bir 
çox mikroorqanizmlərə qarşı bakterosid təsirə malikdir. Kutikula tez zədələnir, ona 
görə də saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş yumurtanı yumaq olmaz.   
Kutikula  zədələnən  zamanı  mikroorqanizmlər  məsamələr  vasitəsi  ilə 
yumurtanın  içərisinə daxil olurlar. 1cm
2 
sahədə  məsamələrin  miqdarı 100  və  daha 
çox  ola  bilər.  Mikroorqanizmlərin  yumurtaya  daxil  olmasına  temperatur,  havanın 
nəmliliyi, yumurtanın təzəlilik dərəcəsi, lizosimin aktivlik dərəcəsi, bakteriyalarda 
qamçıların miqdarı və s. də təsir göstərir.  Məs. 20 ºС tmperaturda havanın nəmliyi 
80-85%Pseudomonas  və  Proteuscinsləri  2-5sutka  ərzində,  Salm.  typhimurium8-
11,Е. coli — 13-15-sut, Aspergillus — на 5-9 sutka ərzində qabığın daxilinə daxil 
olurlar. 
15°С-dən 
aşağı 
temperaturda 
və 
60-65% 
nəmlilikdəmezofil 
mikroorqanizmlərin  daxil  olması  zəifləyir,    10°С  temperaturda  isə  təmami  ilə 
dayanır.  Pseudomonascinsindən  olan  bakteriyalar  və  kif  göbələkləri  qabıq 
məsamələrindən daxilə 0°С temperaturda da keçirlər. 
Koloniyalar  əvvəlcə  qabıqaltı  təbəqqədə,  sonra  isə  zülal  da  əmələ  gəlir.  
Yumurtanın  tərkibi  mikroorqanizmlərə  qarşı  müxtəlif  dərəcədə  davamlıdırlar. 
Parçalanmaya  və  yoluxmaya  ən  davamlısı  zülaldırki,  bu  da  onun  tərkibində 
lizosimin  olması  ilə  əlaqədardır.    Toyuq  yumurtasında  lizosimin  miqdarı 
5,71mq/ml-dir.  Üzən  quşların  ördək  və  qazlarda  isə  1,8  və  0.38  mq/ml  təşkil 
edir.Yumurta ağının antibiotik xüsusiyyətə malik olması onun tərkibində bakterisid 
xassəli maddələrin: mikroorqanizmlərin inkişafını dayandıran  ovidin, konalbumin, 
ovomutsin, 
ovomukoidin, 
karbon 
turşusunun 
olması 
ilə 
əlaqədardır.  
Mikroorqanizmlərin  inkişafını  yüksək  pH  və  ona  davamlı  zülal  proteinləri  də  
ləngidir.  Zülalın  bakterisid  xüsusiyyəti  inkişaf  etməkdə  olan  embrionun  müxtəlif 
infeksiyalardan  qorunmasında  əvəz  olunmaz  əhəmiyyətə  malikdir.  İnkubasiyanın 
14-ci  günü  zülal  amniotik  sahəyə  düşürvə  embrion  tərəfindən  aktiv 

---

144 
 
mənimsənilir.Əgər zülal rüşüeymin inkişafı dövründə mikroorqanizmləri öldürmək 
xüsusiyyətini itirərsə, o infeksiya ocağına çevrilə və embrionun xəstələnməsinə və 
ya  ölümünə  səbəb  ola  bilər.  Zülalın    bakterisid  xüsusiyyətinin  mühüm    bioloji 
əhəmiyyəti bununla əlaqədardır. İnkişafda olan rüşeym steril qidanı mənimsəyir ki,  
bu da həm rüşeym üçün passiv immunizasiya rolunu, həm də qida mənbəyi rolunu 
oynayır.  
Təzə  yumurtanın  qabığı  və  zülalı  daha  yüksək  bakterisid  xassəyə  malikdir. 
Müəyyən  olunmuş  şəraitdə  25  sutkadan  çox  olmayan  müddətdə  saxlanılan 
yumurtalar  təzə   hesab olunur. Yumurtalamadan sonra  müvafiq şəraitdə  5  gündən 
çox  olmayaraq  saxlanılan  dietik  yumurtalar  daha  qiymətli  hesab  olunurlar.  
Yumurtanın keyfiyyəti ovoskopiya ilə, yəni güclü işiq ilə işıqlandırmaqla müəyyən 
olunur.  Daha  çox  yumurtanın  sarısının  yerləşmə  vəziyytinə  və  hərəkətliliyinə  və 
hava kamerasının ölçüsünə diqqət  yetirilir. Təzə yumurtada sarı ortada  yerləşir  və 
firladılma  zamanı  yavaş  hərəkət  edir.  Sarı  təmiz,  qalın  olur,  hava  kamerasının 
hündürlüyü 4mm çox olmur.