MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Sterilizasiya  dedikdə  hər  hansı  bir  əşyanın  və  ya  maddənin  tərkibində  olan 
mikroorqanizmlər  tam  mənada  məhv  edilməsi  nəzərdə  tutulur.  Bu  məqsədlə 
mexaniki, fiziki, termiki və kimyəvi təsirlərdən istifadə edilir. Yüksək temperaturla 
mikroorqanizmləri  məhv  etmək  üçün  qaynatma-  termiki  sterilizasiya,  quru  isti 
buxarla təzyiq altında, fasiləli buxarla təzyiqsiz və s. üsullardan istifadə olunur.  
Buna  100-130°C-də  20-40  dəqiqə  qızdırmaqla  nail  olunur.  Bu  zaman  hətta 
basilin sporu da məhv edilir. 
Cərrahiyyə  alətləri,  şprislər,  iynələr    və  s.  xırda  əşyalar  adi  su  və  ya  1-2%-l 
çay  sodası  məhlulunda  30  dəqiqə  qaynadılmaqla  sterilizə  edilir.  Laboratoriyada 
olan  şüşə  qablar  quru  isti  ilə  PAster  peçində  və  ya  xüsusi  sterilizatorlarda    165-
170° C-də 2 saat müddətində sterilizə edilir.  
Bakterioloji  qələmlər,  iynələr,  bəzi  metal  alətlər  və  s.  od  üzərində 
kozərdilməklə  mikrobsuzlaşdırılır.  Quru  istidən  xarab  olan  qidalı  mühitlər,  rezin 
əşyalar,  sarğı  materialları,  xalatlar  və  s.  təzyiqli  buxarla  xüsusi  germetik  qapalı 
qazanda avtoklavda sterilizə edilir.  
Tərkibində  şəkər  olan  qidalı  mühitlər  avtoklavda  təzyiqsiz,  fasiləli  buxarla 
100-105°C-də 3 gün müddətində və hər dəfə 30 dəq. şəkərsiz qidalı mühitlər, sarğı 
materialları və s. avtoklavda 120-130°C temperaturda 1-1.5 atmosfer təzyiq altında 
30-45  dəq.  müddətində  yalnız  bir  dəfə  sterilizə  olunur.    Temperatur  təsirindən 
xarab olan  maddələr, dərmanlar, zülallar bakteriyaları  keçirməyən  xırda  məsaməli 
süzgəclərdən  süzülərək  sterilizə  olunur.Hazırda  bu  məqsədlə  azbest  lövhəli  Zeyts 
süzgəcindən istifadə olunur.Süzgəclər işlənməməzdən əvvəl sterilizə olunmalıdır. 
Temperaturun 
mikroorqanizmlərə 
təsirindən 
yeyinti 
məhsullarının 
istehsalatda  saxlanılması  zamanı  geniş  istifadə  edilir.  Yeyinti  məhsullarını  aşağı 
temperaturlarda 
soyutmaq 
(+8°C-2) 
və 
dondurmaqla 
(-6°C 
aşağı) 
konservləşdirirlər.  Məsələn,  soyudulmuşəti  və  balığı  20  günə  qədər,  südü  10-12 
saat, meyvələri və pendiri 6 aya qədər saxlamaq olur. 

---

56 
 
İşığın təsiri.İşığın tərkibində müxtəlif şüalar olduğu üçün, o əksər mikroblara 
öldürücü  təsir  göstərir.Xüsusən,  qısadalğalı  ultrabənövşəyi  şüalar  kəskin 
bakteriosid təsirə malikdirlər.Ultrabənövşəyi şüalardan suyun, südün, materialların 
sterilizasiyasında istifadə olunur. 
Rentgen və radium şüaları az miqdarda və qısa müddətdəmikroorqanizmlərin  
inkişafını  vəçoxalmasını  stimullaşdırır,  yüksək  dozada  isə  onlarıöldürür.  Elektrik 
cərəyanı yüksək tezlikdə mikroorqanizmlərəöldürücü təsir göstərir.