Mühazirə MÖvzu 1 sağlam həyat təRZĠNĠnformalaġmasi, XƏSTƏLĠKLƏRĠn profġlaktġkasi mövzu 2

Xǝstǝlǝr mǝgburi yarımoturaq vǝziyyǝt alırlar.
1) hǝkimi çağırmalı; 
2) arterial tǝzyiqi ölçmǝli; 
3) xǝstǝyǝ yarımoturaq vǝziyyǝt vermǝli; 
4) ǝgǝr sistolik tǝzyiq 100mm. c. s-dan aşağı deyildirsǝ, ona nitroqliserin vermǝli; 
5) 5-10 dǝqiqǝdǝn sonra xǝstǝnin 3 ǝtrafına rezin jqut qoyulmalı (bu sirkulyasiya edǝn qanın hǝcmini 
azaldaraq, sol mǝdǝciyin işini yüngüllǝşdirir) . Ayaqlara jqut tǝxminǝn qasıq büküşündǝn 15sm aşağı, III 
jqut isǝ qola qoyulur. Qola jqut ǝvǝzinǝ tonometrin manjetindǝn istifadǝ etmǝk olar. 15-20 dǝqiqǝdǝn 
sonra jqutların biri çıxardılıb azad qalmış ǝtrafa qoyulur. Jqutla ancaq venalar sıxılmalıdır.

---

Fənn: Tibb bacısının iĢi 
 
ġöbə: “Mamalıq iĢi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 
 92 
MÖVZU 43 
 
KƏSKĠN DAMAR ÇATMAMAZLIĞI. TƏXĠRƏSALINMAZ YARDIM. 
XƏSTƏLƏRĠ MÜġAHĠDƏ VƏ QULLUQ 
 
Kəskin damar çatmamazlığına bayılma, kollaps aiddir.
Bayılma-beynin qan təchizatının qəflətən azalması nəticəsində huşun qısa müddətli itirilməsidir. Bu 
hal ürək-damar sisteminin müxtəlif xəstəlikləri zamanı, xarici təsirlərdən, həyəcandan, ağrıdan, aclıqdan 
və yoluxucu xəstəliklərdən baş verə bilər.
Bayılmanın gediĢində 3 mərhələ ayırd edilir: 
-İlkin əlamətlər mərhələsi; 
-Huşun itməsi mərhələsi; 
-Bərpa mərhələsi.
İlkin əlamətlər mərhələsində xəstə narahat olur, ümumi zəiflik, baş agrıları, baş gicəllənmə, ürək 
nahiyəsində xoşagəlməz hissiyyat müşahidə edilir. Xəstənin gözləri qaralır, qulaqlarda küy yaranır. Xəstə 
yıxılaraq huşunu itirir. Dəri örtüklərinin solğunluğu, dərinin soyuq tərlə örtülməsi, ətrafların soyuması, 
arterial təzyiqin enməsi, səthi tənəffüs, zəif dolğunluqlu tezləşmiş nəbz müşahidə edilir. Ağırlaşmamış 
hallarda bayılma 20-40 san-dən çox çəkmir, bundan sonra huş tamamilə bərpa olunur, xəstə gözlərini açır, 
mühitə reaksiya etməyə başlayır, bənizin normal rəngi tədricən bərpa olunur. Lakin zəiflik və baş agrısı 
bir neçə saat davam edə bilər.
Yardim. Xəstəni horizontal vəziyyətdə uzandırmaq və ya çarpayının aşağı hissəsini qaldırmaq, 
yaxasını açmaq, burnuna naşatır spirtində isladılmış pambıq iylətmək, üzünə su çiləmək, ətraflara isitqac 
qoymaq, bunlar effekt vermədikdə dəri altına 1 ml kordiamin və ya mezaton və ya kofein vurmaq 
lazımdır.
Kollaps-arterial təzyiqin kəskin aşağı düşməsi nəticəsində baş verir. Kollapsın 3 forması müşahidə 
olunur-kardiogen hipotoniya, damar kollapsı və hemorragik kollaps.
1. Kardiogen hipotoniya-müxtəlif ürək xəstəliklərində, ən çox miokard infarktı, kəskin miokarditlər, ağ 
ciyər damarlarının emboliyası zamanı müşahidə edilir; 
2. Damar kollapsı-periferik damarların genəlməsinin nəticəsində olub, əsasən müxtəlif kəskin infeksion 
xəstəliklər nəticəsində baş verir. Pnevmoniya, qarın yatalağı, sepsis və s., müxtəlif hipotenziv 
preparatalrın qəbulu və ağır allergik reaksiyalar zamanı baş verir; 
3. Hemorragik kollaps-dövran edən qanın azalması zamanı olur. Buna səbəb çoxlu qanitirmədir.