|
Sərbəst radikalların əmələ gəlməsi və membran keçiriciliyinin pozulmasıhüceyrə zədələnməsinin universal mexanizmlərindəndir. Bu mexanizmin inkişafıçoxlu miqdarda sərbəst radikalın əmələ gəlməsi – oksidativ stressləbağlıdır.
Sərbəst radikallaşma prosesindəəvvəlcəoksigenin fəal formaları, sonra üzvi və qeyri-üzvi maddələrin sərbəst radikallı birləşmələri və nəhayət, lipidlərin peroksidli (LPO) oksidləşməsi məhsullarıəmələ gəlir. Hüceyrə sitozolunda və mitoxondrilərin matriksində superoksid radikalları dismutasiya reaksiyasına məruz qalaraq, hidrogen peroksidəçevrilir.Bu reaksiyanı superoksiddismutaza (SOD) fermenti katalizə edir. Hidrogen peroksid və superoksid radikalları ikivalentli dəmir (Fe2+) olan mühitdə katalaza fermentinin iştirakı ilə daha çox zədələyici effektə malik olan hidroksil radikalına çevrilir.
Membran fosfolipidləri doymamış yağ turşularından təşkil olunmuşdur ki, bunlar da sərbəst radikalların təsirindən asanlıqla oksidləşir. Bu zaman yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, sərbəst radikallaşma nəticəsində LPO reaksiyaları baş verir. LPO məhsulları membranı zədələyir, membran keçiriciliyinin artmasına səbəb olur. Mitoxondrial membranın zədələnməsi isə oksidləşmə ilə fosforlaşma arasındakı balansı pozur. Fosforlaşma ləngidiyi halda anaerob qlikoliz sürətlənir, hüceyrədə asidoz inkişaf edir və ATF defisiti yaranır. Asidoz isəöz növbəsində sərbəst radikallaşma proseslərini daha da gücləndirir. Hüceyrədə yaranan ATF defisiti ion nasoslarının (Na+/K+-ATF-azaların) və elektrolit mübadiləsinin pozulmasına səbəb olur. Beləliklə, hüceyrə zədələnməsinin getdikcə dərinləşməsinə səbəb olan qüsurlu dövran əmələ gəlir. ATF sintezinin tam kəsilməsi isə hüceyrəni nekroza uğradır.
Dostları ilə paylaş: |
