29
ZM-i yerin, texnikanın və digər obyektlərin səthində təyin etmək üçün İB-dən hava
sormazdan əvvəl nasosa nasadkanı bağlamaq, nasadkaya qalpaq qoymaq və nasadkanı zəhərlənmə
əlaməti olan yerə söykəyib İB-dən hava sormaq lazımdır.
ZM-i dənəvəri materiallarda təyin etdikdə İB-ni ondan hava sormaq üçün nasosa
qoyduqdan sonra nasosa nasadka (taxma), nasadkaya isə qalpaq qoyulur. Qalpağa dənəvəri material
tökülür, tüstü əleyhinə filtr qoyulub bərkidilir və bundan sonra İB-dən hava sorulur.
35.QKTM dağılması nəticəsində yaranmış kimyəvi şəraitin
qiymətləndirilməsi.
Kimyəvi şəraitin qiymətləndirilməsi
Kımyəvi şərait dedikdə, QKTM olan obyektlərin qəzası, yaxud kimyəvi silahın tətbiqi
nəticəsində yaranmış şərait başa düşülür.
Kimyəvi şəraitin qiymətləndirilməsi dedikdə, qəza-kimyəvi təhlükəli,
yaxud zəhərləyici
maddələrlə zəhərlənmə miqyasının və xarakterinin təyin edilməsi, yaranmış şəraitin əhalinin, MM
qüvvələrinin və obyektlərin fəaliyyətinə təsirinin qiymətləndirilməsi, fəaliyyətin ən məqsədəuyğun
variantının müəyyən edilməsi başa düşülür.
Zəhərlənmə zonasının tam dərinliyini təyin etmək üçün birinci və ikinci buludlara
keçən QKTM-in ekvivalent miqdarları təyin edilir (birinci bulud – tutumun (texnoloji
sistemin) dağılması zamanı QKTM-in ani olaraq atmosferə çıxması, ikinci bulud isə
tutumun (texnoloji sistemin) yerləşdiyi səthə dağılmış QKTM-in buxarlanması
nəticəsində yaranan buluddur.
=
e
Q
1
,
0
7
5
3
1
Q
K
K
K
K
(
)
,
1
0
7
6
5
4
3
2
1
2
d
h
Q
K
K
K
K
K
K
K
Q
e
−
=
harada
K
1
, K
2
, K
3
, K
4
, K
7
– əmsaları cədvəldən təyin edliri;
K
5
– havanın şaquli dayanıqlığını
nəzərə alan əmsaldır: inversiyada
5
K
= 1, izotermiyada
5
K
= 0,23, konveksiyada isə
5
K
= 0,08;
K
6
– qəzanın başlanğıcından keçən vaxtı (
N) nəzərə alan əmsaldır.
K
6
əmsalının
qiyməti
QKTM-in buxarlanma müddətinin (
T) hesablanmasından sonra təyin edilir.
N < T olduqda K
6
=
N
0,8
;
N ≥ T olduqda
K
6
= T
0,8
; T < 1 saat olduqda
K
6
əmsalının qiyməti
1 saat üçün qəbul edilir;
d – QKTM-in xüsusi çəkisidir, t/m
3
, cədvəldən təyin edilir;
h – dağılmış QKTM qatının qalınlığıdır, m;
0
Q
– qəza nəticəsində çıxan QKTM-in miqdarıdır, t.
Q
1
və
Q
2
qiymətlərinə görə cədvəldən birinci və ikinci buludun yayılma dərinliyi tapıldıqdan
sonra zəhərlənmə zonasının tam dərinliyi
(L) hesablanır:
L
L
L
+
=
5
,
0
,
harada
L
qiyməti
L
1
və
L
2
ölçülərinin ən böyük,
L
isə ən kiçik qiymətidir.
Hava kütlələrinin aparılma məsafəsinin mümkün ən böyük qiyməti
a
L
aşağıdakı formulla
hesablanır:
V
N
L
a
=
,
harada
N
- qəzanın başlanğıcından keçən vaxtdır, saat;
V - küləyin sürətinin və havanın
şaquli
dayanıqlığının verilən qiymətlərində zəhərli havanın ön cəbhəsinin aparılma sürətidir, km/saat və
30
cədvəldən təyin edilir.
Faktiki zəhərlənmə zonasının sahəsi
f
S
aşağıdakı formulla hesablanır:
2
,
0
2
N
L
K
S
d
f
=
,
harada
d
K
- atmosferin şaquli dayanıqlıq dərəcəsindən asılı olan əmsaldır:
−
inversiyada:
d
K
= 0,081;
−
izotermiyada:
d
K
= 0,133;
−
konveksiyada:
d
K
= 0,235;
Birinci (ikinci) buludun yaratdığı mümkün ola bilən (ehtimal olunan) zəhərlənmə zonasının
sahəsi (
m
S
, km
2
) aşağıdakı formulla hesablanır:
=
−
2
3
10
72
,
8
L
S
m
,
harada
- ehtimal olunan zəhərlənmə zonasının bucaq ölçüsüdür (dərəcə), küləyin sürətindən
asılı olaraq təyin edilir:
QKTM buludunun verilən obyektə çatma vaxtı buludun hava axını ilə aparılma sürətindən asılı
olub aşağıdakı formulla hesablanır:
V
X
t =
,
harada
X – qəza mənbəyindən obyektə qədər olan məsafədir, km;
V – zəhərli hava buludunun ön
cəbhəsinin aparılma sürətidir, km/saat, cədvəldən təyin edilir.
Dostları ilə paylaş: 
