Mülki müdafiə anlayışı, yaranma tarixi, rolu və vəzifələri

Kimyəvi silahların əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

• 
  maddi sərvətlərə zərər vurmadan canlı qüvvələri məhv etmək;
  
• 
  geniş sahələri zəhərləmək və zədələyici təsirini uzun müddət saxlama qabiliyyəti;
  
• 
  zəhərlənmənin ani baş verməsi və nəticələrinin ağırlığı; – istehsalının nisbətən ucuz başa gəlməsi və s.
  

Kimyəvi silahları toksikoloji təsnifata görə aşağıdakı qruplara ayırırlar:

1. 
   Sinir iflicedici ZM (Zarin, Zoman, V-qazlar);
   
2. 
   Ümumzəhərləyici maddələr (Sianid turşusu, Sianxlorid);
   
3. 
   Dəridə yara əmələ gətirən ZM (İprit, Lyuizit);
   
4. 
   Boğucu ZM (Fosgen, Difosgen);
   
5. 
   Qıcıqlandırıcı ZM (Adamsit, Sİ-EC);
   
6. 
   Psixokimyəvi ZM (Bi-zet, DLT (dietilamid lizergin turşusu)); 7. Göz yaşardıcı ZM (Xlorasetafenon, Xlorpikrin).
   

1. SİNİR İFLİCEDİCİ ZM

Zarin – metilflorfosfon turşusunun flüoranhidridinin izopropil efiridir.
O
CH₃ P OCH(CH₃)₂
F
Zarin –adi halda rəngsiz və ya zəif sari rəngli, iysiz, xüsusi sıxlığı -1,1 q/sm³, qaynama temperaturu 150⁰ C, donma temperaturu mənfi 100⁰ C olan mayedir. Su ilə istənilən nisbətdə qarışır, benzin, kerosin və dixloretanda yaxşı həll olur. Həm buxar, həm də maye halda insana təsir göstərir. İnsanın bədəninə tənəffüs orqanları, həzm sistemi və ya dəri səthi vasitəsi ilə daxil olaraq sinir sistemini zədələyir. Su tutumlarında (çənlərdə) zarin öz təsirini 25 sutkayadək saxlayır.
Zarinin zədələyici əlamətləri: göz bəbəklərinin daralması, ağız boşluğunda ifrazatın artması, nəfəsalmanın çətinləşməsi, ürəkbulanma, hüşun itirilməsi, qıcolma və s. Ağır zədələnmə hallarında, nəfəs yollarının iflici baş verir və ölümlə nəticələnir.
Deqazasiya - xlorlu əhəng, qələvilər və ammonyakın suda məhlulu ilə həyata keçirilir. Xlorlu əhəng (CaOCl₂) xlor iyi verən ağ və ya sarımtıl rəngdə tozdur. Suda qismən həll olur. Qızdırdıqda və ya parlaq işıqlandıran zaman parçalanaraq O₂ və Cl₂ qazları əmələ gəldiyi üçün preparatı qaranlıq və sərin yerdə saxlamaq lazımdır. Turşular (hətta karbonat turşusu) xlorlu əhəngi Cl₂O ayrılmaqla parçalayırlar: 2CaCl(OCl) + CO₂ = CaCl₂ + CaCO₃ + Cl₂O
Zoman – (metilflorfosfin turşusunun pinakolin efirdir) rəngsiz, zəif kamfora iyi verən mayedir. Sıxlığı 1,02 q/sm³, qaynama temperaturu 200⁰ C, donma temperaturu mənfi 80⁰ C-dir. Suda həll olmur, üzvi həlledicilərdə isə yaxşı həll olur. Toksiki xassələrinə görə zoman zarindən güclüdür, onun buxarları zarin buxarlarından 3-4 dəfə çox toksikdir. Maye - damla halında isə zarindən 15-20 dəfə toksikdir. Zoman öz zəhərləyici xassələrini su tutumlarında 2,5 ayadək saxlayır. Zəhərlənmənin ilkin əlamətləri – göz bəbəklərinin daralması (mioz), bronx tutmaları, ağız suyu və tər ifrazının artması, ürək döyüntülərinin qısamüddətli şiddətlənib, sonra isə sakitləşməsini göstərmək olar.
İlk yardım: Zoman buxarları ilə zəhərlənmiş adama əleyhqaz geydirib zəhərli zonadan çıxarmaq lazımdır. Əgər tibbi preparatlar varsa, zərərçəkənə şpris - tyubik vasitəsi ilə antidot yeritmək, yaxud atropin tableti vermək lazımdır. Bundan sonra zəhərlənmiş şəxsi yaxınlıqdakı tibb məntəqəsinə çatdırmaq lazımdır. Zoman damcıları geyimlərin və bədənin açıq yerlərinə düşdükdə, həmin yerləri dərhal ammonyakın sulu məhlulu və ya fərdi kimya paketdə olan maye ilə təmizləmək lazımdır.