Multipl skleroz tani ve tedavi klavuzu 1 Dizgi Hazırlık

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
12
Ayırıcı Tanıda Optik Nörit Özellikleri 
MS Tipik
MS’de Nadir
MS için Atipik
Unilateral ON
Ağrı
Parsiyel-santral görme 
bulanıklığı
Normal disk veya hafif 
ödemli disk
Bilateral ON
Ağrısız
Işık algısı yok
Hemorajisiz orta-ağır disk 
ödemi
Üveit (Ilımlı, posterior)
Progressif ON
Şiddetli, devamlı orbital ağrı
Kalıcı tam görme kaybı
Nöroretinit
Üveit (ağır, ön)
Ayırıcı Tanıda Beyinsapı-Serebellum Bulguları 
MS için Tipik
MS’de Nadir
MS için Atipik
- Bilateral İNO
- Ataksi 
- Farklı yönlere nistagmus
- 6.KS paralizisi
- Fasial uyuşukluk
- Unilateral İNO
- Fasial paralizi
- Fasial myokimi
- Sağırlık
- 1.5 sendromu
- Trigeminal 
nevralji
- Paroksismal
tonik spazm
- Tam external oftalmopleji
- Vertikal bakış paralizisi
- Vasküler alan sendromları
- 3.KS paralizisi
- Progressif trigeminal 
nöropati
- Fokal distoni, tortikollis
Ayırıcı Tanıda Spinal Kord Bulguları 
MS için Tipik
MS’de Nadir
MS için Atipik
 Parsiyel Myelopati
 Lhermitte 
Deafferente el
 Uyuşma
 Üriner urgency
İnkontinans
Erektil disfonk.
Asimetrik progresif    
Spastik paraparezi 
 
Transvers myelit
Radikülopati, arefleksi
Segmental ısı ve 
ağrı kaybı
Parsiyel Brown-
Sequard Sendromu
Fekal inkontinans
Simetrik progressif 
Spastik parapleji
 
A. spinal arter sendr.
Kauda equina sendromu
Tüm duyularda keskin düzey ve 
lokalize spinal ağrı
Brown-Sequard sendromu
Akut üriner retansiyon
Progressif sensoryal ataksi

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
13
Kaynaklar
1.  Confavreux C, Compston A. The natural history of multiple sclerosis. In: Compston A, editor. 
‘McAlpine’s multiple Sclerosis. 4th edn.’London: Churchill Livingstone Elsevier; 2006. p. 183–
272.
2.  Confavreux C, Vukusic S. Natural history of multiple sclerosis: a unifying concept. Brain. 2006 
Mar;129(Pt 3):606-16. Epub 2006 Jan 16.
3.  Goodin DS, Frohman EM, Garmany GP Jr, Halper J, Likosky WH, Lublin FD, Silberberg DH, 
Stuart WH, van den Noort S; Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of 
the American Academy of Neurology and the MS Council for Clinical Practice Guidelines. 
Disease modifying therapies in multiple sclerosis: report of the Therapeutics and Technology 
Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology and the MS Council for 
Clinical Practice Guidelines. Neurology. 2002 Jan 22;58(2):169-78.
4.  Lublin FD, Reingold SC. DeŞning the clinical course of multiple sclerosis: results of an 
international survey. Neurology 1996; 46: 907–11.
5.  McAlpine’s Multiple Sclerosis. Fourth edition. Ed: Alastair Compston. Churchill Livingstone 
Elsevier; 2006: 285-446 
6.  McDonald, WI, Compston, A, Edan, G, Goodkin, D, Hartung, HP, Lublin, FD, et al. Recommended 
diagnostic criteria for multiple sclerosis: guidelines from the International Panel on the 
Diagnosis of Multiple Sclerosis. Ann Neurol 2001; 50: 121–127. 
7.  Optic Neuritis Study Group. Multiple sclerosis risk after optic neuritis: Final optic neuritis 
treatment trial follow-up. Arch Neurol. 2008 Jun;65(6):727-32.
8.  P Coyle, B Arnason, B Hurwitz and F Lublin Optimizing Outcomes in Multiple Sclerosis _ A 
Consensus Initiative Mult Scler 2009; 15; S5 
9.  Polman, CH, Reingold, SC, Edan, G, Filippi , M, Hartung, HP, Kappos, L, et al. Diagnostic criteria 
for multiple sclerosis: 2005 revisions to the “McDonald Criteria”. Ann Neurol 2005; 58: 840–846. 
10.  Poser CM, Paty DW, Scheinberg L, McDonald WI, Davis FA, Ebers GC, Johnson KP,Sibley WA, 
Silberberg DH, Tourtellotte WW. New diagnostic criteria for multiple sclerosis: guidelines for 
research protocols. Ann Neurol. 1983 Mar;13(3):227-31.
11. Rosati G. The prevalance of multiple sclerosis in the world: an update. Neurol Sci. 2001 
Apr;22(2):117-39.
12.  Swanton JK, Rovira A, Tintore M, Altmann DR, Barkhof F, Filippi  M, Huerga E,Miszkiel KA, Plant 
GT, Polman C, Rovaris M, Thompson AJ, Montalban X, Miller DH. MRI criteria for multiple 
sclerosis in patients presenting with clinically isolated syndromes: a multicentre retrospective 
study. Lancet Neurol. 2007 Aug;6(8):677-86. 
Ayırıcı Tanıda Serebral Hemisfer Bulguları 
MS için Tipik
MS’de Nadir
MS için Atipik
- Hafif subkortikal kognitif bozulma
- Hemiparezi
 - Epilepsi 
 - Hemianopi
 Ensefalopati
 Kortikal körlük 

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
14
13.  Thompson AJ, Montalban X, Barkhof F, Brochet B, Filippi M, Miller DH, Polman CH,Stevenson 
VL, McDonald WI. Diagnostic criteria for primary progressive multiple sclerosis: a position 
paper. Ann Neurol. 2000 Jun;47(6):831-5. 
14. Thompson AJ, Polman CH, Miller DH, McDonald WI, Brochet B, Filippi M, et al. Primary 
progressive multiple sclerosis. Brain 1997; 120: 1085–96. 
15. Whitaker JN, Mitchell GW, Cutter GR. Clinical outcomes and documentation of partial 
beneficial effects of immunotherapy for multiple sclerosis. Ann Neurol. 1995 Jan;37(1):5-6. 
16. Miller ve ark. Differential Diagnosis of suspected multiple sclerosis: a consensus approach. 
Multiple Sclerosis 2008; 14: 1157-1174.
17. Polman CH, Reingold SC, Banwell B, Clanet M, Cohen JA, Filippi M, Fujihara K, Havrdova E, 
Hutchinson M, Kappos L, Lublin FD, Montalban X, O’Connor P, Sandberg-Wollheim M, 
Thompson AJ, Waubant E, Weinshenker B, Wolinsky JS. Diagnostic criteria for multiple 
sclerosis: 2010 revisions to the McDonald criteria. Ann Neurol. 2011 Feb;69(2):292-302.

15
MULTİPL SKLEROZ VE İLİŞKİLİ 
HASTALIKLARIN TANI VE 
İZLEMİNDE MANYETİK 
REZONANS İNCELEME İLKELERİ
Dr. Erdem TOĞROL, Dr. Serkan DEMİR
Multipl Sklerozda Tanı 
 
ve Tedavi Klavuzu
GİRİŞ
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) MS’in tanısını ve takibini değerlendirmede 
ve MS ile ilişkili durumlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. MRG, lezyonları saptamada 
hassas bir tetkiktir ama kesin tanı koyulmasında bazı kriterlerin kullanılması gerekliliği 
ortaya çıkmıştır. Günümüzde en yaygın olarak kullanılan “McDonald Kriterleri”nde, 
MS tanısı koyarken, demiyelinizan lezyonların sinir sisteminin farklı yerlerinde, farklı 
zamanlarda oluşturduğunun (“zaman ve mekan yayılımı” diye bilinen özelliklerin) 
gösterilmesinde, MRG’nin değeri vurgulanmaktadır. McDonald kriterlerinin mekansal 
yayılımı için Barkhof kriterleri kullanılmaktadır.
2005 yılındaki McDonald kriterlerinde aşağıdakilerden en az üçünün olması 
gerektiği vurgulanmıştır:
• ≥ 9 T2 hiperintens lezyon veya kontrast tutan ≥1 lezyon
• ≥ 3 periventriküler lezyon
• ≥ 1 jukstakortikal lezyon
• ≥ 1 infratentoriyal lezyon
  Spinal kord lezyonları infratentorial lezyon yerine geçebilir, total lezyon sayısına 
dahil olabilir, kontrast tutulumu varsa kontrast tutan lezyon yerine geçebilir.
2010 yılındaki revizyonda MSS’nin aşağıdaki 4 alanından en az ikisinde en az bir 
lezyon bulunmalıdır. 
• *Periventriküler 
• *Jukstakortikal 
• *İnfratentroriel 
• *Spinal kord 

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
16
(Gd+ lezyon katkısı çıkarılmıştır., *Beyin sapı ve spinal kord lezyonları semptomatikse 
kriterler içerisinde değerlendirilmez.)
MS PLAKLARININ YERLEŞİMLERİ
Ayrıca periventriküler lezyonların başlıca özellikleri; ovoid, ventriküle dik (‘dawson 
parmakçıkları’), korpus kallosumda veya yanında, 3 mm veya üzeri ve geç dönemde 
konfluan olmaları şeklinde özetlenebilir. İnfratentorial plaklar genellikle genellikle 
brakium pontiste lokalize olup, derin serebellar ak maddede ve bazen kortikosubkortikal 
olarak bulunabilir. Juksktakortikal plaklar genellikle subkortikal ak maddede bulunurlar. 
%10-15 gri madde etkilenimi olabilir. Jukstakortikal U liflerini tutan lezyonlar MS için 
tipiktir. Bu deyim kortekse temas etmesi halinde kullanılır. 
Günümüzde MRG incelemelerinin yetersiz yapıldığı ya da gereksiz yere tekrarlandığı 
göze çarpmaktadır. İncelemelerin sık aralıklarla tekrarlanması, ekonomik yükün yanı 
sıra klinik ile görüntüleme bulgularının bire bir bağlantılı olması nedeniyle, tanı ve izlem 
karmaşasına yol açmaktadır. 
MRG yapılmasının önerildiği durumlar (Ana Endikasyonlar)
1. Klinik İzole Sendrom (KİS) ve MS şüphesi Durumu:  
Hastanın ilk 
değerlendirmesinde; öykü, klinik belirti ve bulgular ile MS veya MS ilişkili bir durum 
düşünüldüğünde öncelikle bir ön değerlendirme yapılır; burada
a. Kontrastlı Kranyal MRG
b. Tanıda şüphe devam ediyorsa veya kranyal MRG bulguları yakınmaları yeterince 
açıklayamıyorsa spinal MRG (Öncelikle servikal MRG)
c. Semptomlar spinal bir seviyeye işaret ediyorsa Spinal MRG (Uygun seviyelerde)  
Not : Bulgu ve belirtilere dayanarak omurilik incelemesi beyin incelemelerinden 
önce yapılabilir.
Ò 
MR’ın tekrarlanması :
Yeni hastalık aktivitesinin tanımlanması için beyin MRG’ının tekrarlanması (Mc 
Donald kriterlerine göre MS tanısının konabilmesi için)
2. MS tanısı olan hastalar: 
a. Başlangıç değerlendirme için bir kranyal MRG 
b. Aşağıdaki durumlarda hemen kontrol MRG’ları gerçekleştirilir
• Beklenmedik bir klinik kötüleşme, ikinci bir tanının olası olması
• Orijinal tanının tekrar değerlendirilmesi

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
17
•  Yeni  bir  tedaviye  veya  tedavide  majör  değişikliğe  geçmeden  önce  yeniden 
değerlendirme
• Ayrıca subklinik hastalık aktivitesini değerlendirmek için 2-3 yılda bir kontrol MRG’ı 
gerçekleştirilir. Hastalar ve klinik gelişime göre bu süreler değişebilir; ancak yukarıdaki 
şartlardan biri olmadan hastalara çok sık görüntüleme yapılması önerilememektedir. 
Omurilik ile ilgili hastalık aktivitesine işaret eden semptomları olan hastalarda 
kontrol değerlendirmesinde spinal MRG da yapılması, ya  da kranyal MRG’ın yerine 
spinal MRG yapılması tercih edilebilir.
3. “Radyolojik İzole Sendrom” :
Klinik olarak belirgin yakınma ve nörolojik muayene bulgusu olmayan ancak kranyal 
MRG’da MS ile uyumlu bulgular saptanan hastalar.
• Başlangıç MRG  alındıktan sonra (kranyal), klinik yakınma olmazsa genellikle 3-6 ay 
sonra kranyal MRG tekrarlanır, bu sırada yakınma olmasa bile klinik bulgu varsa spinal 
MRG da alınabilir.
•  Bu  tetkikte  başlangıç  görüntülemesine  göre  fark  yoksa  bir  yıl  ve  iki  yıl  sonra 
görüntüleme tekrarlanır. Daha sonra 5 yıl sonra tekrarlanır.
MRG’NİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
1. Beyin ve omurilik MRG incelemelerinin mutlaka 1 veya 1.5 Tesla üzerindeki 
alan gücü (Şeld strength) olan MRG cihazlarında yapılması önerilir. Yüksek manyetik 
alan gücü (1.5 Tesla ve üstü güçte) tercih edilmelidir. Bu güç yüksek rezolüsyon 
sağlamaktadır. Açık cihazlar ise genellikle 0.5 tesla veya altında güçtedir ve rezolüsyonu 
daha düşüktür. Manyetik alan gücü ne kadar fazla ise cihaz o kadar güçlü ve hızlıdır, 
elde edilen görüntüler daha iyi kalitedir ve daha ince kesitler elde edilebilir. Öte yandan 
kapalı cihazla yapılan tetkik de açık cihazdan daha hızlı olacağı için hastanın hareket 
etme olasılığı azalır, dolayısıyla bu da görüntü kalitesini arttırır. Yeni cihazlarda hassas 
hastalara klostrofobik etkide bulunma olasılığı da azalmıştır. Bu nedenle kapalı cihaz 
öncelikle tercih edilmelidir. Ancak çok özel bir durum olarak ve başka çare kalmazsa 
klostrofobik hastada açık MRG cihazlarında, daha düşük alan yoğunluklarında çekim 
seçeneği kabul edilebilir. 
2. Ardısıra kesit aralığı 5 mm’den fazla olmamalı, olanak varsa, kesit aralığının  
3 mm’ye kadar azalması yeğlenir.
3. MRG’lerin birbiriyle karşılaştırılabilmesi için aksiyal kesitlerin başlangıç düzlemi 
aynı olmalıdır. Kesitler subkallosal çizgi referans alınarak düzenlenmelidir.
4. Kraniyal incelemelerde sagittal ve aksiyal T1, T2 ve FLAIR ve postkontrast aksiyal 
T1 ağırlıklı kesitler alınmalıdır.

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
18
5. Spinal incelemeler aksiyal ve sagittal T1 ve T2, postkontrast T1 planlarında 
yapılmalıdır.
6. Optik sinirin görüntülenmesi için yağ baskılı optik sinire yönelik MRG istenmelidir.
7. Kontrastlı inceleme 0.1 mmol/kg gadolinyum 30 saniye içinde verildikten sonra ve 
en az 5-10 dakika beklendikten sonra postkontrast yapılır.
8. Gerekirse seçilmiş hastalarda Difüzyon MR, MR Spektroskopi tetkikleri 
gerçekleştirilebilir.
9. MR görüntülemenin fetüs üzerine zararlı etkisi gösterilmemiş olmakla birlikte, 
hamilelerin ilk üç ayda (organogenez döneminde), tıbbi açıdan yüksek düzeyde 
indikasyon yoksa, MR incelemesine alınmamaları tercih edilir.
SONUç 
Atakta ve atak dışında tek ya da çok sayıda kontrast tutan lezyonla karşılaşılabilir. 
Radyolojik atak olarak tanımlanabilecek bu durum klinik ataktan onlarca kez fazladır 
ve sessiz olabilme özelliğine sahiptir. Kontrast tutan plaklarda T1 a incelemelerde 
hipointens görünüm vardır. (ödem-inflammasyon). Kontrastlanma genelde 1 ay sürer 
ve bu süreç black hole (kara delik) ‘e ilerleyebilir. 
T2/FLAIR görüntülerde ödem, inflamasyon, demiyelinizasyon, aksonal kayıp, 
astroglial hücre proliferasyonu ve doku yıkımı olabilen plaklar hiperintens görünürler. 
Kaybolma genelde remiyelinizasyon ve ödem etkisinin ortadan kalkması ile açıklanabilir. 
beyin sapı ve spinal lezyonlar kaybolabilir, diğerlerinde küçülme veya silikleşme sık ama 
kaybolma çok nadirdir. Erken hastalıkta T2 lezyon yükü veya lezyon artış hızı prognostik 
değer taşır ve yüksek hastalık aktivitesi olarak değerlendirilir. Hastalığın izlenmesinde 
bir diğer kriter atrofidir. Serial MR incelemelerinde atrofi ile klinik izlem sürdürürlür.
Konvansiyonel MR ile bir lezyonun histopatolojik değerlendirilmesi yapılamaz 
ve normal görünen ak madde ve gri maddedeki değişiklikler değerlendirilemez. Bu 
durumlarda daha ileri görüntüleme yöntemleri kullanılması gerekebilir. Bunlar arasında 
MR spektroskopi, Diffüzyon MR inceleme ve MR traktografi incelemeler sayılabilir. 
MR Spektroskopi (MRS) ile seyrek olarak doku kimyasal içerik analizi (N-asetil 
aspartat (NAA), kreatin (Cr), kolin (Cho), miyoinositol (mI) ) yapılması gerekebilir. 
Demiyelinizasyon durumunda kolin düzeyinde belirgin bir artış saptanır. Ayrıca bazı 
metabolik beyaz cevher patolojileri ile ve tümöral patolojilerden ayrımında önem 
taşıyabilir.
Difüzyon MR tekniğiyle dokudaki su moleküllerinin hareketlerinden etkilenen 
görüntüler elde edilir. MS’de bazı değişiklikler tanımlanmıştır. Akut plakların kronik 
plaklara göre daha yüksek ADC değerleri olduğu bilinmektedir. Bunun ödeme bağlı 
artmış ekstrasellüler boşluk ile ilişkli olduğu kabul edilir. Normal görünümlü beyaz 
cevherin de ADC’si hafif artmıştır. Hastalık kronikleştikçe diffüzyon anisotropisi azalır.

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
19
Perfüzyon ağırlıklı MR incelemelerde kontrast tutan lezyonlarda artmış perfüzyon, 
kronik MS lezyonlarında azalmış perfüzyon gösterilir. Ayrıca normal görünümlü beyaz 
maddede, kortekste ve derin gri cevherde diffüz hipoperfüzyon gösterilir. Bu durum 
klinik izole sendrom hastalarında da saptanabilir ve özürlülük ile parallel olabilir. 
Kaynaklar 
1.  Polman CH, Reingold SC, Banwell B, Clanet M, Cohen JA, Filippi  M, Fujihara K, Havrdova E, 
Hutchinson M, Kappos L, Lublin FD, Montalban X, O’Connor P,. : Diagnostic criteria for multiple 
sclerosis: 2010 revisions to the McDonald criteria. Ann Neurol 2011 Feb;69 (2):292-302.
2.  F Barkhof, M Filippi , DH Miller, P Scheltens, A Campi, CH Polman, G Comi, HJ Ader, N Losseff 
and J Valk : Comparison of MRI criteria at first presentation to predict conversion to clinically 
definite multiple sclerosis. Brain, Vol 120, Issue 11 2059-2069.
3.  Fazekas F, Barkhof F, Filippi  M, Grossman RI, Li DK, McDonald WI, McFarland HF, Paty DW, 
Simon JH, Wolinsky JS, Miller DH.: The contribution of magnetic resonance imaging to the 
diagnosis of multiple sclerosis. Neurology. 1999; Aug 11;53(3): pp. 448–56.  
4.  Filippi  M., Rocca MA., Barkhof F., Brück W., Chen JT., Comi G., DeLuca G., De Stefano N., Erickson 
BJ., Evangelou N., Fazekas F., Geurts JJG., Lucchinetti C., Miller DH., Pelletier D., Popescu BFG., 
Lassmann H.: Association between pathological and MRI Findings in multiple sclerosis. Lancet 
Neurol April 2012; 11: pp.349–60.  
5.  Rocca MA, Anzalone N, Falini A, Filippi  M. : Contribution of magnetic resonance imaging to 
the diagnosis and monitoring of multiple sclerosis. Radiol Med. 2013 Mar;118(2):251-64.

20
MULTİPL SKLEROZDA ATAK 
TEDAVİSİ
Dr. Aysun ÜNAL, Dr. Nihal IŞIK, Dr. Demet YANDIM KUŞCU,  
Dr. Nevin SÜTLAŞ, Dr. Sabahattin SAİP, Dr. Aksel SİVA
Multipl Sklerozda Tanı 
 
ve Tedavi Klavuzu
ATAK–PSÖDOATAK NEDİR?
Multipl Skleroz (MS) hastalığının relapsing-remitting formunun temel özelliği ataklar 
ile seyretmesidir. Ayrıca relapsing-progressif ve sekonder progressif seyirli olgularda da 
ataklar gözlenebilir. 
MS hastalığında inflamatuar ve demyelinizan nedenlerden kaynaklanan, yeni 
bulguların ortaya çıktığı veya evvelce varolan bulguların arttığı, en az 24 saat süren yeni 
nörolojik bulguların saptandığı, kötüleşme dönemi atak olarak tanımlanır.
Atak belirtileri en az 24 saat sürmeli ve psödoatak (yalancı atak) dışlanmalıdır. 
Psödoatak vücut sıcaklığında artışa neden olan enfeksiyon veya diğer nedenlerle 
birlikte gözükebilen, daha önce yaşanmış semptomların tekrar belirmesi veya var 
olanların kötüleşmesi durumudur. Yoğun stres, uykusuzluk, açlık, menstruasyon ve 
benzeri durumlar da psödoatak ile ilişkili olabilir. 
Paroksismal belirtiler de (tonik spazmlar ya da trigeminal nevralji gibi) 24 saatten 
uzun süreli ortaya çıktıklarında atak akla gelmelidir.
Gerçek atak olduğu saptanan her durumun ve günlük yaşam işlevlerini bozmayan 
atakların tedavi edilmesi şart değildir. 
Atak Tedavisinde Metilprednizolon (MP)
Metilprednizolon hidrokortizonun kimyasal modifiye edilmiş, sentetik halidir. 
Dokulara yayılımı fazla, oral bioyararlanımı yüksektir ve kan-beyin bariyerini geçebilir. 
İntravenöz (iv) uygulanım SSS’nde hızla yüksek miktarlara ulaşmasını sağlarken, oral 
uygulanımda ilk geçiş etkisi nedeni ile emilimde azalma gözlenebilir. 
Uygulama Şekli
• Yaygın olarak 1gr/gün olarak uygulanır. Özel durumlar dışında  
 1 gr/günden daha yüksek dozlar önerilmez.

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
21
• Yüksek doz IVMP tedavisinin gün içi ritmi bozmadan ve ACTH sentezini en az inhibe 
edebilmek amacı ile sabahları, tek doz halinde 60-90 dakika içerisinde uygulanması en 
uygun yöntem kabul edilmektedir. 
• Uygulama için kullanılan serum, hastanın hipertansiyon, DM, obesite gibi sistemik 
tıbbi durumuna bağlı tercihen 100-150cc %5 Dekstroz (veya % 0.0,9 NaCl) olabilir. 
 • Tedavi 3-10 gün süreyle uygulanmaktadır.
• Tedavi süresince tuz ve karbonhidrat alımı kısıtlanmalıdır. Diet kısıtlaması tedavi 
sonlandırılmasını takiben 1 hafta içinde hafifletilerek kaldırılır.
•  Tedavinin  oral  kortizon  ile  azaltılarak  kesilmesi  konusunda  yeterli  kanıt  yoktur. 
Genellikle oluşabilecek yan etkiler nedeniyle oral kortizon ile azaltılarak kesilmesi 
önerilmez.
• Bu uygulama ayaktan yapılabilmekle birlikte aşağıdaki durumlarda hastaneye yatış 
tercih edilir: 
 
   TEDAVİ ÖNCESİNDE YAPILMASI ÖNERİLEN TETKİKLER
Ó 
Hemogram
Ó 
CRP, sedimentasyon
Ó 
AKŞ
Ó
 Elektrolitler, 
Ó
 Akciğer grafisi (daha önce yapılmamışsa ve şüpheli durumlarda)
Ó
 TİT
UYGULAMA ŞEKLİ
Ó 
Prednol-L amp 250 mg, 
     4 adet (toplam 1000 mg/gün)
   Ó
 100-150ml %5Dx medifleks içinde 
   Ó
 60-90 dakika içinde 
   Ó  
İntravenöz infüzyon

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
22
•  Hastaneye  yatırılmadan  tedavi  yapılan  hastaların,  tedavi  süresince  istirahat 
etmeleri önerilmelidir.
• Immunmodulatuar ve immunsupresif ilaçlar ile birlikte KS kullanımının bilinen bir 
sakıncası yoktur. Hastanın kullanmakta olduğu semptomatik ve diğer ilaçlara da devam 
edilir. 
• Yapılan  atak  tedavisinin  etkisi,  ilk  günler  içinde  hemen  başlasa  da  bazen  birinci 
hafta tamamlanmadan belirgin bir etki gözlenmeyebilir. Tedavi sırasında yeni 
bulguların oluşması ve/veya var olan belirtilerin ilerlemesi tedavinin etkisiz olduğunu 
düşündürmemelidir. 
•  Hamilelikte  tedaviyi  gerektirecek  ciddiyetteki  ataklar  için  genellikle  kısa  dönem 
steroidlerin güvenli olduğu düşünülmektedir. Bununla beraber çok gerek olmadıkça 1. 
trimesterde tedaviden kaçınılması önerilmektedir (Bkz gebelik ve MS kılavuzu).
Yan etkileri:
IVMP tedavisi uygularken özellikle bazı durumlara dikkat edilmelidir.
Ó 
Enfeksiyon: KS tedavisi öncesinde mutlaka enfeksiyon kontrolü yapılmalıdır. 
Eğer enfeksiyon tespit edilirse atağın ve enfeksiyonun ciddiyetine göre 2-3gün uygun 
antibiyoterapi yapıldıktan sonra tedavi başlanabilir.
Ó
 Gastrointestinal sistem bulguları: GIS’e ait semptomlar tedavi öncesi sorgulanmalıdır. 
Tedavi sırasında dispepsi, epigastrik ağrı, yanma gözlenebilir. Gastrik yakınma olmasa 
da IVMP tedavisi sırasında H2 reseptör blokeri verilmesi uygundur. 
Ó
  Diyabet Mellitus: Diyabet öyküsü ayrıntılı sorgulanmalı, riskli hastalar tedavi 
sırasında yakından izlenmelidir. 
Ó
  Osteoporoz: KS’lerin korkulan yan etkilerinden biri osteoporozdur. Bazı 
çalışmalar İVMP uygulama tedavisinin kemik yoğunluğu üzerine olumsuz etkisi 
olmadığını göstermiştir. MS hastalarında saptanan kemik yoğunluğu azalmasının 
KS uygulamasından çok hareketsizliğe bağlı olduğu düşünülmektedir. Osteopeni 
varlığında KS kullanırken dikkatli olunmalıdır ve gerekirse uygun destek tedavisi 
Ó
 Hipertansiyon, DM, geçirilmiş ülser, bilinen duygu durum
  bozukluğu, psikotik hastalık öyküsü vb. gibi ilaç yan etkisi
  olasılığını arttıran durumlarda
Ó
 Çocuk ve yaşlı hasta grubu, hamilelik gibi özel durumlarda 
Ó
 Hasta veya yakınının sosyokültürel durumu nedeniyle tedavi 
   uygulamasında yanlışlıklar olabileceği öngörülüyorsa