Multipl skleroz tani ve tedavi klavuzu 1 Dizgi Hazırlık

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
1
Dizgi Hazırlık:   Galenos Yayınevi
Genel Koordinatör:   Ecz. İbrahim ÇEVİK
“Multipl Sklerozda Tanı ve Tedavi kılavuzu” kitabının basım ve yayın hakları Galenos 
Yayınevi’ne aittir. Bu kitabın hiç bir bölümü yayıncının yazılı izni olmaksızın basılamaz, 
fotokopi, kayıt, tekrar çoğaltma gibi elektronik ve mekanik bir şekilde çoğaltılmaz, 
kaynak gösterilerek kısa alıntılar yapılabilir.
ISBN: 978-975-6058-76-3
Yayınevi / Publishing House
Molla Gürani Mah. Kaçamak Sk. No: 21 34093 FIndıkzade-İstanbul-Türkiye
Tel.: [phone] Fax: [phone] E-mail: [e-mail]
Baskı: Senk Ofset Matbaacılık Reklam Promosyon ve Tan. Hiz. San. Dış. Tic. 
Ltd. Şti. Topkapı, Maltepe Mah. Litros Yolu No: 24, Zeytinbirnu, İstanbul.  
Tel.: [phone]
Basım Tarihi: Kasım 2013  

İÇİNDEKİLER
 
                                                                   
Multipl Skleroz ................................................................................................................................1
Multipl Skleroz  ve İlişkili Hastalıkların Tanı ve İzleminde Manyetik 
Rezonans İnceleme İlkeleri.....................................................................................................15
Multipl Sklerozda Atak Tedavisi ............................................................................................20
Relapsing Remiting Multipl Sklerozda Hastalık Seyrini Değiştirici   
(IMT) Tedaviler ve Natalizumab ............................................................................................25
Multipl Sklerozda  İmmünsupressif ve Diğer Tedaviler ..............................................40
Multipl Sklerozda Oral Tedaviler ..........................................................................................57
Multipl Skleroz Sürecinde İzlenen Semptomların Tedavisi ......................................62
Multipl Skleroz ve Aşılanma................................................................................................... 72 
Multipl Sklerozda Kontrasepsiyon, Gebelik ve Laktasyon ............... ........................75
Çocuk ve Adolesan MS’de Tanı veTedavi ilkeleri ...........................................................80
Multipl Sklerozda Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ............................ ............................84

ÖNSÖZ
Türk Nöroloji Derneğinin Değerli Üyeleri,
“Multipl Sklerozda Tanı ve Tedavi Kılavuzu” çalışma grubumuzun öz verili 
çalışmaları ile, gelişen ve değişen bilgiler temelinde yenilenerek kullanıma 
sunulmuştur.
Bu kılavuz, bir cep kitabı olmanın çok ötesindedir ve  tanı ve tedavi ilkeleri ile 
ilgili en son bilgileri  güncel çalışma pratiğine aktarmaktadır.
Çok dinamik bir grup olan Multipl Skleroz Çalışma Grubunun katkısı ve 
emeği olan tüm üyelerine teşekkürlerimi sunar, kılavuzun yararlı olmasını 
dilerim. 
Kılavuz konusunda öneri ve eleştirilerinizin  daha başarılı çalışmalara 
dayanak sağlayacağı umuduyla saygılarımı sunarım.
Multipl Skleroz Çalışma Grubu Adına
Prof. Dr. Egemen idiman 

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
1
MULTİPL SKLEROZ 
Dr. Aysun ÜNAL, Dr. Hatice MAVİOĞLU, Dr. Ufuk EMRE
Kurum Bilgisi??????????
Multipl Sklerozda Tanı 
 
ve Tedavi Klavuzu
MULTİPL SKLEROZ 
Multipl Skleroz (MS) inflamasyon, demyelinizasyon ve akson hasarı ile karakterize 
otoimmün bir merkezi sinir sistemi hastalığıdır. Myelin kılıflar, oligodendrositler ve daha 
az oranda akson ve sinir hücresinin kendisi hasarlanır. Hastalık sıklıkla genç yetişkinlerde 
ortaya çıkar. Prevalansı coğrafi özelliklere bağlı olarak 100.000 de 2 ile 200 arasında 
değişmektedir. İlk olarak 1868 yılında Jean-Martin Charcot tarafından bildirilmiştir. 
MS kronik bir hastalıktır. Bir bölümü ataklarla seyrederken bir bölümü baştan veya 
sonradan ilerleyici olarak seyreder. 
BELİRTİLER 
MS hastalarında SSS hasarına bağlı tüm belirti ve bulgular ortaya çıkabilirse de 
bazıları çok sık bazıları da kırmızı bayrak kabul edilecek kadar seyrek ortaya çıkarlar. 
Ekstremitelerde güçsüzlük, duysal belirtiler, ataksi, mesane problemleri, yorgunluk, 
diplopi, görme bulanıklığı gibi görsel belirtiler, dizartri, bellek-konsantrasyon-dikkat 
bozukluğu gibi kognitif belirtiler sık görülen belirtilerdir. Buna karşılık hareket bozuklukları, 
epileptik nöbet, başağrısı, demans düzeyinde kognitif yıkım, kortikal belirtiler, işitme kaybı, 
amyotrofi seyrek görülen belirti ve bulgulardır. 
 
 Hastalık başlangıcındaki belirtiler ve sıklıkları
Bir yada daha fazla ekstremitede güçsüzlük  
 
%35 
Optik 
nörit 
     %20
Parestezi 
     %20
Diplopi 
     %10
Vertigo 
     %5
Mesane 
problemleri 
    %5
Diğer 
      <5

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
2
MS KLİNİK SEYİR TİPLERİ:
Klinik seyir dört başlık altında tanımlanmaktadır;
• Ataklarla seyreden (RRMS) 
• Akut atakları izleyen tam ya da tama yakın düzelme dönemleri mevcuttur 
• Ataklar arasında hastalıkta ilerleme gözlenmez
• Sekonder progresif (SPMS)
• Ortalama 5-6 yıllık erken dönem sonrası ikincil ilerleyici dönemdir.
• Atak ve iyileşmeler ile giden bir dönemin ardından atak sayısının azaldığı, 
düzelmenin az olduğu, özürlülüğün giderek arttığı tablolardır.
• Progresif- Relapsing
• Başlangıçtan itibaren ataklar yaşansa da sürekli bir ilerleme mevcuttur
• Primer progresif (PPMS) 
• Genellikle iyileşme kaydedilmeden, başlangıçtan itibaren hastalığın ilerlemesi 
ile karakterize seyir gösteren tablodur.
• Seyir hızlı ya da yavaş olabilir. 
Benign MS ciddi sekel bırakmayan seyrek ataklar ile karakterize, MRG de düşük lezyon 
yükünün saptandığı retrospektif olarak konulan bir tanıdır. Hastalığın başlangıcından 15 yıl 
sonra EDSS skorları ≤ 3 olan hastalar benign MS olarak kabul edilir. 
TANI: 
MS klinik bir tanıdır. Hastalığın kesin tanısı için kullanılabilecek bir laboratuar yöntemi 
yoktur. Tanı olguların klinik özellikleri, hastalığın gidişi ve yardımcı laboratuar yöntemleri 
kullanılarak konulur. 
MS tanısı düşünülen bir olguda;
• Öykü ve nörolojik muayene bulguları MS ile uyumlu mu? (bakınız belirtiler)
• Klinik tablo ile ilişkilendirilmesi daha mümkün gözüken bir açıklama var mı?
• SSS’de MS ile uyumlu çoklu lezyonlar var mı?
• Lezyonlar demyelinizan görünümde mi?
• SSS ile ilişkili bir immunolojik bozukluk var mı?
Sorularının cevaplanması gerekmektedir. 

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
3
Bazı olgularda tanı klinik, muayene ve laboratuar bulguları ile kolaylıkla konabilir. Bu 
durumda bile olası diğer sebep olabilecek hastalıklar dışlanmalı ve gerekli laboratuar 
incelemeleri yapılmalıdır. Bununla birlikte özellikle erken evredeki olgularda tanı koyma 
zorlukları sıklıkla yaşanır. Bu dönemde klinik ve radyolojik takip tanıyı kesinleştirmede 
önemlidir. 
1983 yılında oluşturulan Poser tanı kriterlerinde kesin MS tanısı için kullanılan ‘‘farklı 
zamanlarda iki ya da daha fazla SSS bölgesinin tutulumunun olduğu, iki ya da daha fazla atak 
gözlenmesi’’altın standart olarak kabul edilmiştir. Klinik kesin MS tanısı için gerekliliklerde 
eksiklik olduğu durumlarda laboratuar bulgularındaki bozukluklar destekleyici bulgular 
olarak kullanılmıştır. 
Görüntüleme, elektrofizyoloji ve beyin omurilik sıvısı incelemeleri, özellikle ikinci klinik 
atak ya da nörolojik kaybın saptanamadığı durumlarda, klinik kriterleri desteklemek amacı 
ile kullanılan yardımcı yöntemlerdir. 
Primer progressif MS tanısı için 2000 yılında Thompson ve arkadaşları tarafından 
çalışmalar yapılmış, tanı için en az bir yıl süreli kötüleşme süresinin olması ve BOS, uyarılmış 
potansiyeller ve MRG ile tanının desteklenmesi gerektiği bildirilmiştir. Bu kriterler ile kesin 
MS tanısı koymak için BOS’ta oligoklonal bandların pozitif bulunması gereklidir. Ayrıca 
MRG kriterlerinde de kesin MS ile uyumlu olarak bildirilmiş MR bozukluğunun olması 
gerekmektedir. Bu MR bulguları 9 ya da daha fazla beyin lezyonu; ya da iki ya da daha fazla 
spinal kord lezyonu; ya da bir spinal kord lezyonu ile birlikte 4-8 arasında beyin lezyonu 
olarak belirlenmiştir. Olası primer progressif MS tanısı için tanıyı kesinleştiremeyen MR 
bulgularının yanına uyarılmış potansiyellerdeki bozuklukların varlığı eklenmiştir. 
Bütün bu araştırmalara rağmen özgüllüğü ve duyarlılığı en yüksek olan kriterleri 
oluşturma çabaları devam etmiştir. Uluslararası bir panelle oldukça geniş kabul gören Mc 
Donald kriterleri oluşturulmuştur. Burada en önemli gelişme MR incelemede zamanda 
ve nörolojik sistemlerde yayılımı gösteren özelliklerin kriterlere eklenmesidir. Böylece tek 
klinik atak ile başvuran bir olguda MR ile zamanda ve mekanda yayılımın gösterilmesi 
ile MS tanısı konulabilmektedir. 2011 yılında Chris H. Polman ve arkadaşları MS tanısında 
Mc Donald Kriterlerini revize etmiştir. Bu konsensus çalışmasında MR incelemelerde tek 
bir görüntüleme ile SSS lezyonlarında zamanda ve mekanda yayılımın gösterilebileceği 
bildirilmiştir. Bu kriterler tanı kriterlerini basitleştirmekte ve daha kolay tanı konabilmesini 
sağlamaktadır. Ancak MS çalışma grubu tarafından aşırı tanılama sorunlarına yol 
açabileceği bu nedenle dikkatli olunması gerektiği düşünülmektedir. Klinik belirtilerin 
en azından öyküde var olması, nörolojik muayene bulgularına MR görüntülerinin destek 
amaçlı kullanılması önerilmektedir.
  

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
4
Tablo: MS tanı kriterleri: McDonald et al., 2001/5 
Klinik
(Atak)
Muayene 
bulgusu
MS tanısı için gerekli ek kanıtlar 
≥ 2
≥ 2
Ek kanıta gerek yok. Tercihen paraklinik kanıtlar 
kullanılabilir ** 
≥ 2
 1
MR da değişik yerleşimli lezyonlar veya
BOS (+) ve ≥ 2 MS ile uyumlu MR lezyonu veya
Yeni farklı alan ile uyumlu atağı beklemek
1
≥ 2
MR da değişik zamanlı lezyonlar veya
Yeni atağı beklemek
1
1
MR da değişik yerleşimli lezyonlar veya
≥ 2 MS ile uyumlu MR lezyonu ve BOS (+) ile
birlikte
MR da zamanda yayılımı göstermek veya
Yeni atağı beklemek
Başlangıçtan 
itibaren 
progressif
seyir
BOS (+) ve MR da değişik yerleşimli lezyonlar
(MR kanıtı: ≥ 9 beyin lezyonu;
Veya ≥2 spinal kord lezyonu;
Veya 4-8 beyin ve 1 spinal kord lezyonu;
Veya (+) VEP ve MR da 4-8 beyin lezyonu;
Veya (+) VEP ve MR da < 4 beyin + 1 spinal
lezyon
VE MR da değişik zamanlı lezyonların
gözlenmesi
Veya bir yıl süre ile klinik ilerlemenin sürmesi

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
5
Zamanda ve mekanda yayılımı saptamak için MR kriterleri
Mekanda yayılım
Zamanda yayılım
McDonald 
2001
Aşağıda tariflenen dört kriterin üçünün 
pozitif olması
1 gadalinium pozitif Gd (+) lezyon veya 
9 T2 hiperintens lezyon
≥ 1 juxtakortikal lezyon
≥ 3 periventriküler lezyon
≥ 1 infratentoriyal lezyon
Not: 1 spinal lezyon, beyin 
lezyonlarından birinin yerine geçer 
(spinal lezyon: > 3mm, < 2 vertebra 
segment; enine kısmi spinal tutulum)
İlk klinik ataktan en az 3 ay 
sonra yapılan MR’da atakla 
ilişkisiz yerleşimli Gd (+) lezyon;
Bu MR da Gd (+) lezyon yoksa, 
en az 3 ay sonra yinelenen yeni 
MR’da Gd (+) lezyon/yeni T2 
lezyon;
MR ilk atağı izleyen 3 ay 
içerisinde yapılmışsa, ikincisi 
an az 3 ay sonra yapılmak üzere 
yukarıdaki MR kriterlerine 
uyum
McDonald 
2005
Aşağıda tariflenen dört kriterin üçünün 
pozitif olması
1 Gadolinium pozitif Gd (+) lezyon 
veya 9 T2 hiperintens lezyon
≥ 1 juxtakortikal lezyon
≥ 3 periventriküler lezyon
≥ 1 infratentoriyal lezyon ya da spinal 
kord lezyonu
Not: Spinal lezyon infratentoriyel 
lezyon olarak kabul edilir. Tüm 
spinal lezyonlar toplam lezyon sayısı 
içerisinde sayılır
İlk klinik ataktan 3 ay sonra 
yapılan MR’da atakla ilişkisiz 
yerleşimli yeni Gd (+) lezyon;
Ya da ilk MR’dan bir ay sonra 
yinelenen MR’da yeni T2 lezyon 
Yeni  
kriterler
Aşağıda tariflenen alanların ≥ 2 sinde ≥ 
1 lezyon: periventriküleri juxtakortikal, 
posterior fossa, spinal cord
İlk MR’dan sonra yapılan 
(süre kısıtlaması yok) takip 
MR’larında yeni T2 lezyon 
saptanması

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
6
MS TANISINDA PARAKLİNİK KANITLAR
Beyin Omurilik Sıvısı İncelemeleri
Görünüm: Berrak
Basınç: Normal
Elektrolit ve glukoz: Normal 
Hücre Sayımı:
Atak veya ataksız dönemler hastalık aktivitesi ile ilişkili olarak 10-20 lenfosit/cm
3
 
gözlenebilir, 
>50 lenfosit/cm
3
 gözlendiğinde ayırıcı tanı tekrar gözden geçirilmelidir.
ADEM olgularında akut dönemde >100 lenfosit/cm
3
 saptanabilir. 
Protein: 
Olguların 2/3’ünde protein düzeyi normaldir. 1/3 olguda (0.5-0.7 g/L) hafif düzeyde 
yüksek saptanabilir. 
Oligoklonal band: 
İntratekal IgG sentezi MS için yüksek oranda karakteristiktir. 
Kabul gören ve önerilen BOS ve serumda ‘‘izoelektrik fokuslama’’yöntemi ile oligoklonal 
bandların incelenmesidir. 
İzoelektrik fokuslama ile klinik kesin MS olgularının >95’inde oligoklonal band pozitifliği 
gözlenir. Ülkemizde pozitiflik oranı biraz daha düşük görünmektedir. 
BOS’da oligoklonal bandların pozitif, serumda negatif olması, ya da BOS’da serumdan 
daha fazla band gözlenmesi santral sinir sisteminde immünolojik aktivasyonun olduğunu 
gösterir. 
Oligoklonal bandlar MS’in başlangıcında negatif bulunabilir, ilerleyen dönemlerde 
pozitif olabilir. Pozitif saptandıklarında bir daha kaybolmazlar. 
Klinik izole sendrom olgularında oligoklonal bandların saptanması klinik kesin MS’e 
dönüşüm olasılığını arttırır. 
IgG İndeksi: 
BOS ve serum IgG düzeylerinin oranının, BOS ve serumdaki albumin düzeyi oranına 
bölünmesi ile elde edilir. 0.66 üzerindeki değerler artmış oranı gösterir. BOS elektroforez 
ya da izoelektrik fokuslama sonuçları ile ilişkilidir ancak kalitatif bir yöntem olduğundan 
sensitivitesi düşüktür. 
İntratekal IgG ölçümünde kullanılabilecek kantitatif yöntemlerin ise uygulaması zordur. 

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
7
BOS incelemesi ne zaman yapılmalı?
o Henüz KKMS tanısı almamış olgularda BOS incelemesi yapılmalıdır. 
o MS tanısı almış olgularda da BOS incelemesi tanıda değerlidir. 
o MS olgularının izleminde tanıda kuşku doğduğunda BOS incelemesi tekrarlanmalıdır.  
hastalıkta gözlenebilir. 
*BOS oligoklonal band pozitifliği MR ve Uyarılmış potansiyellerde olduğu 
gibi MS’e spesiŞk değildir. Intratekal IgG sentezi beyin ve meninkslerin 
akut - kronik inflamasyonunda, enfeksiyonlarında, paraneoplastik 
hastalıklarda vb pek çok hastalıkta gözlenebilir. 
Uyarılmış potansiyeller 
Görsel uyandırılmış potansiyellerde latans ve amplitudun değerlendirilmesi hem tanı 
hem de izlem açısından önem taşımaktadır. Fiksasyon ve görme keskinliğindeki sorunlar 
yanlış pozitif sonuçlar verebilir.
Uluslararası kabul görmüş kritelere göre, öncelikle P100 potansiyelinin latansı 
değerlendirilir. Amplitüdun düşük oluşu klasik olarak iskemik ON’un lehine 
değerlendirilirken günümüzde amplitüd düşüklüğünün MS’de aksonal hasar ile ilişkili 
olabileceği de düşünülmektedir (Göze ait primer bir patoloji olmadığı durumlarda OCT 
ile retinal sinir lifleri tabakasının ölçümünün hastalığın aktivitesi ve prognozuna yönelik 
gösterge olabileceğine dair çalışmalar yayınlanmaktadır ancak henüz rutin kullanım ve 
anlamı ile ilgili yeterli bilgi yoktur).
 Somatosensoryal uyandırılmış potansiyel incelemesinde hem üst hem de alt ekstremite 
değerlendirilmelidir. Öncelikle kortikal potansiyeller (P40 ve N20) değerlendirilir. Lezyon 
lokalizasyonu için spinal potansiyeller de değerlendirilebilir. 

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
8
**MS ve diğer otoimmun hastalıkların birlikte görülebileceği akılda
tutulmalıdır. 
AYIRICI TANI: 
MS ayırıcı tanısında
1-) MS ile ilişkili primer SSS hastalıkları, 
2-) MS ile karışabilecek sistemik hastalıklar göz önünde bulundurulmalıdır. 
1- MS ile ilişkili primer SSS hastalıkları
Akut dissemine ensefalomyelit: 
Akut monofazik inflamatuar demyelinizan bir tablodur. Sıklıkla çocuklarda görülür. 
Spontan gelişebildiği gibi çoğunlukla hastalıktan 6 gün ile bir ay arası öncesinde 
aşılama veya enfeksiyon öyküsü vardır. 
MS’e benzer belirti ve bulguların yanında sıklıkla başağrısı, bulantı-kusma, bilinç 
bulanıklığı, meninks irritasyon bulguları, epileptik nöbet gibi ensefalit bulguları mevcuttur. 
MRG’de beyin ve omurilikte multipl, bazen diffüz-büyük, hemen hepsi kontrast tutan 
(aynı yaşta) lezyonlar vardır ve klinik düzelme ile parelel olarak lezyonlarda da belirgin 
düzelme gözlenir. 
Nörolojik tablo hızlı progressiftir ancak ölümle sonlanan az sayıda olgu dışında hastalar 
çok az sekelle ya da tam düzelir. 
Grubun önerisi: MS hastalarında VEP ve SEP istenmesi hem tanı hem takip 
açısından değerlidir. 
Kesin MS tanısı konulmuş olgularda dahi yapılması önerilen laboratuar 
incelemeleri: Çalışma grubu önerisi: 
Hemogram, Sedimentasyon, C-reaktif protein 
Rutin biyokimya: Kan şekeri, Karaciğer fonksiyon testleri, Böbrek fonksiyon 
testleri, lipid paneli, homosistein 
Hormon: Tiroid fonksiyon testleri, Tiroid otoantikorları, B12, folik asit, 
Vaskülit belirteçleri: ANA (>1/320, paternleri), antidsDNA, antikardiolipin 
antikorları, Anti-ssA, Anti-ssB, P-ANCA

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
9
Balo’nun konsantrik sklerozu
Nadir bir varyant olup çocuk ve genç yaştaki insanları etkilemektedir. SSS’nin fulminan 
gidişli inflamatuvar demyelinizan hastalıklarından biridir. Sıklıkla başağrısı, afazi, kognitif ve 
davranışsal bozukluklar ve nöbetler ile kendini gösterir. 
Histopatolojik olarak konsantrik, lamelli tarzda demyelinizan ve eşlik eden remyelinizan 
alanlarla karakterizedir. 
Tanı histopatolojik bulgular ile konulmasına rağmen son yıllarda MR bulguları ile tanısı 
konmuş olguların sayısı artmaktadır. MR incelemelerde konsantrik halkalar ya da T2 ağırlıklı 
incelemelerde helezon şeklinde lezyonlar gözlenir. Sıklıkla hemisferik ve kitle etkisi olan 
tek lezyon izlenmesine karşın serebellum, beyin sapı, spinal kord ve optik kiazmada da 
lezyonlar bildirilmiştir. 
Akut MS (Marburg tip MS)
1906 yılında Otto Marburg tarafından tanımlanan ağır seyreden hızlı progressif bir 
tablodur. Serebral, serebellar ve spinal kord bulguları birliktedir. Hastalar başlangıçtan 
itibaren ilk birkaç yılda kaybedilir. Otopside çok büyük, aynı yaşta MS plakları gözlenir. Beyin 
omurilik sıvısında (BOS) hücre reaksiyonu gözlenir ancak oligoklonal bant saptanmaz. 
Merkezi sinir sistemi ile birlikte periferik sinir sistemi tutulumu da tanımlanan olgular 
bildirilmiştir.
Nöromyelitis Optica (Devic Sendromu); 
Nöromyelitis Optica (Devic Sendromu); optik sinirlerin ve omuriliğin ön planda 
tutulduğu SSS’in nadir görülen, otoimmun inflamatuar demyelinizan bir hastalığıdır. 
İlk kez 1984 yılında Gault ve Devic  tarafından tanımlanmıştır. NMO, son 10 yıldaki 
gelişmeler ışığında  nöromiyelitis optika spektrum hastalıkları(NMODS) başlığı altında 
toplanan, NMO IgG pozitifliği ile ilişkili daha geniş bir hastalık yelpazesi içinde yer 
almaktadır.
2- MS ile karışabilecek sistemik hastalıklar
• Sistemik Lupus Eritematosus
• Antifosfolipid Antikor Sendromu
• Primer Sjögren Sendromu
• Behçet Hastalığı
• Vitamin B12 eksikliği
• Santral Sinir Sistemi Vaskülitleri
o Sistemik vaskülite sekonder
o İzole santral sinir sistemi vasküliti

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
10
o Sistemik skleroz
o Susac Sendromu
• Non-inflamatuar vasküler hastalıklar
o CADASIL (serebral otozomal dominant subkortikal iskemik lezyonlar)
• Sarkoidoz
• Kronik infeksiyonlar
o  Lyme hastalığı
o  Meningovasküler sifiliz
o  HIV ensefaliti
o  Progressiv multifokal lökoensefalopati (PML)
o  Subakut Sklerozan Panensefalit
o  Whipple hastalığı
• Primer Santral Sinir Sistemi Lenfoması
• Mitokondriyal hastalıklar
• Herediter ataksiler ve parapareziler
• Lökodistrofiler
o AdrenolökodistroŞler
o Metakromatik lökodistrofiler
o Globoid (Krabbe) lökodistrofi
o Adult başlangıçlı dominant lökodistrofi
o Herediter adult başlangıçlı Alexander hastalığı
• Paraneoplastik sendromlar
• Çöliak hastalığı
Tanıda kırmızı bayraklar
• 60 yaş üstü veya adolesan öncesi başlangıç 
• Ailede benzer hastalık öyküsü
• Genç bir hastada primer progressif gidiş  
• Erken kognitif bozulma
• Kortikal belirtiler
• SSS tutuluşu dışı semptomlar
• Ekstrapiramidal belirtiler
• Poliradikülopati veya Multipl Kraniyal sinir tutuluşu
• Amyotrofi
• Hipotalamik bozukluklar

MULTİPL SKLEROZ TANI VE TEDAVİ KLAVUZU
11
• Diabetes insipitus
• Baş ağrısı ve meningismus
• Israrlı monofokal prezentasyon
• İşitme kaybı
• Tek başına progressif ataksi
KLİNİK İZOLE SENDROMLU HASTADA YAKLAŞIM
İzole optik nöropati, medulla spinalis tutulumu, beyin sapı sendromu, daha az sıklıkla 
hemisferik tutulum şeklinde ortaya çıkan, MR’da MS’i düşündürten semptomatik ya 
da asemptomatik (sessiz) lezyonların gözlendiği, santral sinir sisteminin inflamatuar-
demyelinizan doğada etkilendiği ilk nörolojik tablo klinik izole sendrom (KIS) olarak 
adlandırılmaktadır.
Günümüzde tedaviye tam olarak ne zaman başlanması gerektiği konusu tartışmalıdır.
KIS lu olgularda MR incelemede çoklu beyin ya da spinal kord demyelinizan lezyonunun 
varlığı, BOS’ta oligoklonal band pozitifliği KIS’un MS’in ilk atağı olma olasılığını arttırır. 
MS tanısı koyabilmek için olası diğer hastalıklar dışlandıktan sonra aşağıda belirtilen 
maddeler akla gelmelidir.
•  Beyin  MRG  MS  gelişim  olasılığı  konusunda  yardımcı  olabilir.  MRG  de  anormallik 
saptanan olgularda klinik kesin MS gelişme oranı %60-80, MRG normal olgularda %20 
oranında bildirilmiştir.
• Tanıya destek olacak MR takip protokolleri (Bakınız MS’de MRI kılavuzu)
• Görüntüleme incelemeleri ile tanı konamamış, ancak kuvvetle inflamatuar bir hastalık 
düşünülüyor ise BOS’u oligoklonal band açısından incelemek ve uyarılmış potansiyellere 
bakmak yardımcı olabilir. 
 Başlangıç bulguları MS açısından atipik olan olgularda ayırıcı tanıda klinik ve paraklinik 
tanı yöntemlerinden yararlanılmalıdır. Yakın klinik takip ve öykü bazı olgularda tetkiklerden 
daha fazla yardımcı olabilir.