Mundarija kirish 1 I. Nazariy qism 4

U-simon trubali issiqlik almashinish qurilmasi. Bunday qurilmalarda bitta teshikli truba panjarasi bo`lib, U-simon trubaning ikkala uchi unga mahkamlanadi. Shuni alohida aytish kerakki, trubalarning o`zi kompensastiyalovchi moslama funkstiyasini bajaradi (7b-rasm). Qurilma tuzilishi sodda va trubalarning tashqi yuzasini tozalash oson. Undan tashqari, ikki va undan ortiq yo`lli bo`lgani uchun issiqlik almashinish jarayoni intensiv bo`ladi. Trubalarning ichki yuzasini tozalash qiyin va teshikli panjarada ko`p miqdorda trubalar joylashtirish murakkab.

Qurilmaning pastki teshikli truba panjarasi harakatchan bo`lganligi uchun butun trubalar o`rami qo`zg`almas qobig`ga nisbatan mustaqil, erkin harakat qila oladi. Bu esa havfli bo`lgan trubalar temperatura deformastiyasi, ularning teshikli panjara bilan zichlanishining buzilishi oldini olish imkoniyatini beradi. Lekin shuni qayd qilish kerakki, temperatura ta’sirida uzayishi kompensastiya qilish, qurilmani murakkablashishi va og`irlashishi hisobiga erishiladi.
Harakatchan qalpoqchali issiqlik almashini qurilmasi. Truba va qobiqning katta siljishini ta’minlash zarur bo`lgan hollarda harakatchan qalpoqchali issiqlik almashinish qurilmalaridan foydalaniladi (8-rasm).
Qo`shaloq trubali issiqlik almashinish qurilmasi. Qurilmaning bir tomonida ikkita teshikli truba panjarasi o`rnatilgan bo`ladi (9-rasm).

9-rasm. Qo`shaloq trubali qobiq-trubali issiqlik
almashinish qurilmasi.
1, 3 - tеshikli panjara; 2 - ichki truba; 4 - tashqi truba.
Teshikli panjara 1 da kichik diametrli ikkala uchi ochiq trubalar o`rami 2 mahkamlansa, panjara 3 da esa, katta diametrli chap uchi yopiq trubalar mahkamlanadi. Ichki truba tashqi trubaning o`rtasida joylashishi shart. Muhitlardan biri I qurilmaning ichki 2 va tashqi 4 trubalari hosil qilgan halqasimon bo`shliq orqali harakatlanib, truba 2 orqali trubalararo bo`shliqdan chiqarib yuboriladi. Ikkinchi muhit II esa, yuqoridan pastga qarab qurilmaning trubalararo bo`shlig`idan harakat qiladi va truba 4 ning tashqi yuzasini yuvib chiqib ketadi.
Bunday qurilmalarda temperatura ta’sirida trubalar bir – biridan bevosita istalgan miqdorda uzayishi mumkin.
Qo`shaloq trubali issiqlik almashinish qurilmalarining afzalliklari: sodda, trubalararo bo`shliqda yuqori bosimlarni qo`llash mumkin va qarama - qarshi yo`nalishli qobiq - trubali qurilmaga o`xshab ishlaydi.
Kamchiliklari: oddiy qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmasiga nisbatan o`lchami katta va narxi qimmat.

Qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmalari suyuqlik va kondensastiyalanayotgan bug` orasida issiqlik almashinish uchun qo`llaniladi. Odatda suyuq faza trubalar ichiga yo`naltiriladi, bug` esa - trubalararo bo`shliqqa.
Qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmalarining afzalliklari: ixcham, metall sarfi kam, U-simon trubali qurilmadan tashqari hamma qurilmalardagi trubalar ichini tozalash nisbatan oson.
Agar, issiqlik almashinish qurilmasi qo`zg`almas teshik panjara tuzilishi, qobiq va trubalar temperaturala rining o`rtacha farqi 50°S dan katta bo`lsa, qobiq va trubalar uzayishi har xil bo`ladi. Bu hol o`z navbatida teshikli panjarada katta kuchlanishlar hosil qiladi va panjaradagi trubalar zichlanishini, payvand choklarini buzadi va yo`l qo`yib bo`lmaydigan issiqlik eltkichlar aralashishiga olib keladi. Tabiatda uchraydigan jismlardan qorakuya absolyut qora jismga yaqinroq. Lekin, u ham faqat 90...96  nurlangan energiyani yuta oladi. Tushayotgan nurlangan energiyani o`ta silliqlangan, yorug` yuzalargina to`liqroq qaytarish qobiliyatiga ega. Ko`pchilik qattiq jismlar shaffof emas jismlar turiga kiradi. Ammo, hamma gazlar (ko`p atomli gazlardan tashqari) shaffof bo`ladi.



Kamchiliklari: issiqlik eltkichlar tezligini oshirish murakkab (ko`p yo`lli qurilmalardan tashqari); trubalararo bo`shliqni tozalash qiyin; trubalararo bo`shliqni kuzatish va ta’mirlash uchun imkoniyatlar chegaranlangan; razvalstovka va payvandlashga moyil bo`lmagan materiallardan, bu turdagi qurilmalarni yasash murakkab.