MüNDƏRİcat giriş FƏSİl I bazar iqtisadiyyatı və kommersiya strukturu

Distansiyalı bank xidmətləri modeli dedikdə, müasir şəraitdə inkişaf etmiş əksər ölkələrdə klassik filial modelindən distansiyalı (məsafəli) bank xidmətləri modelinə keçid müşahidə olunur və müştərilər banka baş çəkmədən getdikcə daha çox əməliyyatlar həyata keçirirlər. Distansiyalı bank xidmətləri anlayışı ilə virtual bank anlayışı bir –birinə sıx bağlıdır. Əgər distansiyalı xidmətləri istənilən banklar həyata keçirə bilirsə, virtual banklar tikintiyə pul xərcləməmək üzrə ixtisaslaşır. Virtual banklar öz müştəriləri üçün adi universal bankların həyata keçirdiyi kompleks xidmətlər göstərir. Bu bankların həyata keçirmədiyi xidmət növü kassa xidmətidir. Müştərilərinə nağd pul vəsaitlərinin verilməsi üçün virtual banklar digər bankların bankomatlarından və terminallarından istifadə edir.
Virtual banklar müştərinin nağdsız pul vəsaitləri ilə maliyyə əməliyyatlarına xidmət üzrə yüksək ixtisaslaşmış kompyuter proqramı sistemini özündə əks etdirir. Real banklar kimi virtual banklar da pul vəsaitlərinin hesabdan hesaba köçürülməsi, idxal –ixrac ödənişləri, vəsaitləri cəlb etmək, konvertasiya və s. xidmətləri həyata keçirir.
Bankomatlarla xidmətin mahiyyəti oldan ibarətdir ki, bankomatlar nağd pulla əməliyyat aparmaq üçün plastik kartlarla idarə edilən çoxfunksiyalı avtomatdır. İlk bankomatlar (ATM –Automated Teller Machine) XX əsrin 60 –cı illərinin sonlarında meydana gəlmişdir. Bu maşınların ixtirası Don Vetselin adı ilə bağlıdır.
Bazar münasibətlərinin müasir şəraitində iqtisadi subyektlərin bank xidmətlərinə çıxış imkanlarının təmin edilməsi və artırılması məqsədilə yerli şəraitin spesifikliyinə adekvat olan beynəlxalq təcrübənin üstünlüklərinin öyrənilməsi və tətbiqi mühüm əhəmiyət kəsb edir. Nağd pul vəsaitlərini depozit və əmanətə qəbul edən bankomatlar (cash –in funksiyalı ATM) bu kateqoriyaya daxildir. Çoxfunksiyalı bankomat hesab olunan cash –in bankomatları müştərilərin bank xidmətlərinə çıxış imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, bankların müştərilərlə işinin səmərəliliyinin artırılmasına əlverişli imkan yaradır. Onların tətbiqi ilə bankların filial və şöbələrinə tələbatı azalır və bank xərcləri optimallaşır.
Beynəlxalq statistikaya əsasən bu gün dünyada bank xidmətlərinin 34% -i müştərilə məhz ATM vasitəsilə çatdırılır. Təkcə bir faktı qeyd edək ki, hazırda ABŞ –da müasir ATM –lərin son nəsli müştərilər üçün 125 növə yaxın xidmət göstərir.