MÜNDƏRİcat redaksiya şurasindan

Абульгасан АББАСОВ – Национальная идеология и формирование

демократической государственности 70

история философии
Садагат АЛИЕВА – Психоанализ и художественное творчество 89

культурно-духовное наследие
Самира ГАСАНОВА – Обновление исламской правовой мысли в процессе

модернизации, место и роль принципа консультации

в разрешении современных проблем 109

Кенуль БУНЬЯДЗАДЕ – Поиск и творчество 122

НАУЧНО-ФИЛОСОФСКАЯ ЖИЗНЬ
Общий подход к новой мысли в современном мире

(международная научная конференция) 137

Коференция профессора С. Халилова в “Avrasya Bir Vakfı” (продолжение) 139

Встреча в Ассоциации Философских и Социально-Политических Наук

(продолжение) 150


ФИЛОСОФСКИЕ ЭССЕ 166
ФИЛОСОФСКИЕ ЭТЮДЫ 171

ПЕРЕВОДЫ
Мухаммед ИКБАЛ – Феномен “Аллах” и смысл поклонения 183

Table of Contents 212
TABLE OF CONTENTS

From Editorial Board
Ramiz MEHDIYEV – Instead of preface: The integrative tendencies of nations

thoughts in contemporary time 5

IBN HALDUN – 675
Ibn Haldun as materialist, K.Marx as idealist (S.Khalilov) 10

Ibn KHALDUN – İnsanların cəmiyyətlər şəklində yaşamaları haqqında 23

– Bəşəri nəfslərin növləri 27

MIKHAIL NAİYMY– 120
M.Naimy between East and West (S.Khalilov) 32

Михаил НУАЙМЕ – The last day (I and II parts) 37

– The book of Mirdad 48

Müasir fəlsəfənin aktual problemləri
Ramiz MEHDIYEV – Qlobal integration and about the reconsideration of

philosophical thought in Azerbaijan 61

POLITICAL SCIENCES

Abulgasan ABBASOV – National ideology and the formation of democratic

statehood 70

history of philosophy
Sadagat ALIYEVA – Psychoanalysis and the artwork 89

CULTURAL-MORAL HERITAGE
Samira HASANOVA – The renovation of Islamic legal thought in the process

of modernization and the role and the place of concept

of maslaha in the solution of modern problems 109

Kenul BUNYADZADEH – Searches and creation 122


SCIENTIFIC-PHILOSOPHICAL LIFE
“General view on modern thought in contemporary world”

(International scientific conference) 137

The conference of Prof. Dr. Salahaddin Halilov in “Avrasya Bir Vakfı”

(continuation) 139

Meeting in АФСЕА (continuation) 150


PHILOSOFICAL ESSAYS 166
PHILOSOFICAL SKETCH 171

TRANSLATIONS
Muhammed IKBAL – The conception of God and the meaning of prayer 183

1 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, İstanbul, 1989, s.118-126.

1 M. İqbal. İslam mədəniyyətinin ruhu. // Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər jurnalı, №1, 2009, s. 187-188.

2К. Поппер. Открытое общество и его враги. Том. 1. М.: «Феникс», 1992, стр. 71.

1 Yenə orada, səh. 72.

2 Б.Рассел. Мудрость Запада. М., 1998, стр. 408.

3 Бах мяс.: Сартре Ъ-П. Critique de la raison dialectique. Paris, 1960; R.Mehdiyev. Jan-Pol Sartr və onun fəlsəfi dün­ya­görüşü. – «Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər» jurnalı, 2005, № 1-2, səh.7.

4 K.Marks. Feyerbax haqqında tezislər //K.Marks və F.Engels. Seçilmiş əsərləri 3 cilddə, c. 1, Bakı, 1980.

1 İ.Erol Kozak. İbn Halduna görə insan – toplum – iktisat. İstanbul, Pinar yay., 1984, s. 42-66.

2 Yenə orada s. 43.

3 Yenə orada s. 44.

1 Yenə orada s. 57

1 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 103.

2 Yenə orada.

3 Маркс К. и Енгельс Ф. Сочинения, т. 19, с. 377.

4 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 100.

5 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 101.

1 Shaykh Taha Cabir al-Alani. The reality and importance of the islamization of knowledge // İssues in Contemporary Islamic Thought. (London-Washington, 2005, pp. 33.

1 Yenə orada

2 M. İqbal. İslam mədəniyyətinin ruhu, s. 186.

1 Bu məqalə İbn Haldun, Mukaddime (I cilt, Türk dilinə tərcümə edən Zakir Kadiri Ugan, İstanbul, 1989) əsərindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir.

1 A.İmanquliyeva. «Qələmlər birliyi» və Mixail Nüaymə. Bakı, Elm, 2002, s. 85.

1 Bax: A.İmanquliyeva. «Qələmlər birliyi» və Mixail Nüaymə. Bakı, Elm, 2002, s. 82.

1 A.İmanquliyeva. Yeni ərəb ədəbiyyatı korifeyləri, Bakı, Elm, 2003, s. 232.

2 Yenə orada.

1 Düşüncələr və Söhbətlər, 1942

 Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik

 Заведующий отделом социальной философии Института Философии, Социологии и Права, доктор философских наук, профессор.

 Тарих елмляри намизяди.



1Berger, Modernleşme ve Bilinç, s. 131

1 Türköne, İslamcılığın Doğuşu, s. 48-49, 63

2 Şener, “Abdü-l-Hak Hamit və M. Akif`e Göre Çağdaşlaşma ve İslam”, s. 107

1 Aral. Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, s. 32

2 Masud, Islamic Legal Philosophy, s. 1-2

1 Haqqında nəss, icma və qiyas kimi əmr edən ya da qadağan edən şəri bir dəlil olmayan və islamın ruhuna uyğun olan məsləhətlərə görə hökm verən metodun adıdır. Məsləhət sözünün cəm forması olan məsalih də eyni mənada istifadə edilməkdədir. Çünkü Fiqh üsul alimləri məsləhəti mötəbər (Şəriətin etibar etdiyi, yəni Allah Təalanın da hökm verərkən nəzərə aldığına dair dəlil olan məsləhətlərdir), mulga (Şəriətin etibarsız saydığı, yəni Allah Taalanın hökm verərkən nəzərə almadığı, etibarsız saydığı və bir müctəhidin də bir məsələnin hökmünü təyin edərkən əsaslanmaqdan çəkinməsi vacib olan məsləhətlərdir) və mürsəl məsləhətlər (mötəbər ya da etibarsız olduğuna dair müəyyən bir dəlil olmayan məsləhətlərdir) olaraq ayırıblar.

2 Abdelkader. “Modernity, the Principles of Public Welfare (maslaha) and the End Goal of Sharia (makasid) in Muslim Legal Thought”, s. 172

1 Karafi. Tenkihu`l-Fusu`l, s. 393

2 Dönmez. “Fıkıh Usulünün İşlevi ve İctihad Yöntemleri”, s. 665

1 Müsəlman olmayanların qəlblərinə islamı sevdirmək üçün Peyğəmbər dövründə beytul maldan hissə verilirdi. Amma bu payın təxsisi Xəlifə Ömər dövründə islamın güclənməsi, kimsəyə islamı sevdirmək məcburiyətində olmadığı səbəbiylə dayandırılmışdır.

2 Bkz: Karaman. İslam Hukuk Tarihi, s. 117, 118, 133-137

1 Şaban, İslam Hukuk İlminin Esasları, s. 123-124

2 Bagby, “The Issue of Maslaha”, s. 8

3 Səddu zərai, məfsədətə gedən yolların qadağan olunması deməkdir. Başqa bir tərifə görə isə, əslində, caiz olan fellərin, şəriətin qadağan etdiyi nəticəyə aparması səbəbiylə qadağan olunmasıdır.

4 Osman. Qaidətu Səddiz Zərai, səh. 70

1 Şatibi. əl Muvafaqat, II/288

2 Ahmet Fehmi Ebu Sunne. Əl Urf vəl-Adə fi Rəyil-Fuqaha, Matbaatul-Əzhəriyyə,1947; Ahmet b. Ali Seyr Mubareki. əl-Urf və əsəruhu fiş-şəria vəl-qanun, Riyad 1992; Ömer b. Abdulkerim Cidi. əl-Urf vəl-aməl fil-məzhəbil-Maliki, İhyaut-Turasil-İslami, Muhammədiyə 1984; Adil b. Abdukadir b. Muhammed Veli Kuvte, əl-Urf: hucciyyətuhu və əsəruhu fi fiqhil-muamələtil-maliyyə indəl-Hanabilə, nəşrə haz: Abdullah İbn Beyye. Məktəbətul-Məkkiyyə, Məkkə 1997

3 əl-Ənam, 6/107: “ Biz səni aləmlərə ancaq rəhmət üçün göndərdik”, əl-Ənbiya, 21/16: “ Biz göyləri, yeri və ikisinin arasındakıları oyun olması üçün yaratmadıq” əl-Muminun, 23/115: “ Sizi boş yerə yaratdığımızı və Bizə döndürülməyəcəyinizimi güman etdiniz”

4 İbn Abdussəlam. Qavaidus-Suğra, səh. 108-109, Buti, Davabit, səh. 69-72

5 Əbu davud. “Akdiyə”, 11, Tirmizi, “ahkam”, 3, İbn Macə “Mənasik”, 38

6 İbn Qayyum. İlamul-Muvakkiin, I/61,66

7 Şatibi. əl-Muvafaqat, IV/4-5

8 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 173-174, Buti, Davabit, səh. 308-314

2 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 172-175; Hallaf, İslam Hukuk Felsefesi, səh. 266-267

3 Hallaf. İslam Hukuk Felsefesi, səh. 269

4 Şafii. İbtalul-İstihsan, səh. 37-38

5 Şafii. İbtalul-İstihsan, səh. 39

1 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 175-176

2 Bagby. “The Issue of Maslaha”, səh. 9

3 Bagby. “The Issue of Maslaha”, səh. 9

4 Bagby. “The Issue of Maslaha”, səh. 9

5 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 176

1 Cessas. Usul, IV/223

2 Cessas. Usul, IV/226

3 Şafii. İbtalul-İstihsan, səh. 39

4 Əsl, hökmün nəss (dini mətn) ya da icma tərəfindən müəyyənləşdirilmiş qiyas ediləcək olan əsas məsələdir.

5 Qəzzali. əl-Mustasfa, I/311

6 Qəzzali. əl-Menhul, səh. 353

1 Bardakoğlu. “Tabii Hukuk Düşüncesi açısından İslam Hukuçularının İstihsan ve İstislah Görüşü”, səh.133

2 Dönmez. “Fıkıh Usulunun İşlevi ve İctihad Yöntemleri”, səh. 669

1 Dönmez. “Fıkıh Usûlünün İşlevi ve İctihad Yöntemleri”, s. 669

1 Дж.Г. Байрон. Избранное, М., Из-во «Детская литература, 1964, с. 13.

1 Ф.В. Шеллинг Сочинения, М., Мысль, 1998, с. 1014.

1 С.Кьеркегор Страх и трепет. М., Рес­пуб­лика, 1993, с. 255.

2 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 267.

3 Йеня орада.

4 С. Кйеркегор. Ады чяк. ясяр, с. 270.

5 М.Ю. Лермонтов. Стихотворения. Поэмы. Маскарад. Герой нашего времени, М., Худож. литер., 1984, с. 34.

1 Ц. Бцнйадзадя. Бир юлцмцн ажыьына, Бакы, Эянжлик, 1993,с. 55.

2 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 262.

3 С. Кйеркегоr. Ады чяк. ясяр, с.184.

4 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 42.

1 Йеня орада, с. 61.

2 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с. 37.

3 М. Мцшфиг. Сечилмиш ясярляри, Бакы, Маариф, 1983, с. 27.

1Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 61.

2 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 1984, с. 14.

3 Ц. Бцнйадзадə. Ады чяк. ясяр, с.61.

4 З. Мяммядов. Азярбайжан фялсяфяси тарихи. Бакы, Шярг-Гярб, 2006, с. 117.

1 Йеня орада, с. 117.

2 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 90.

1 С.Кйегкегор. Ады чяк. ясяр, с. 193-194.

2 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 919.

3 Ейнялгцзат Мийаняжи. Тямщидат, Бакы, Адилоьлу, 2006, с. 5

1 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с. 15.

2 С. Кйеркегор. Ады чяк. ясяр, с. 251.

3 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с.1009.

4 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с.342.

1 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 904-905.

2 С. Кйеркегор. Ады чяк. ясяр, с. 267.

1 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 959.

2 Ж.Г. Байрон. Ады чяк. ясяр, с. 104.

3 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 52.

1 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 911.

 Мящз жаван йашында ад-сан газанан, цчцнжц китабын – тябиятин «оху­нушу»нда бюйцк мцвяффягиййятляр ялдя едян тябиятшцнас алимляр дя вардыр ки, онларын да щяйат вя йарадыжылыьындан бизим мювзу цчцн мараглы мя­лу­мат­лар тапмаг мцмкцндцр. Лакин биз буну эяляжяк тядгигатчылара бу­ра­ха­раг, йалныз фялсяфя, ядябиййат вя гисмян, мусиги сащяси иля ки­фа­йят­лян­ми­шик. Бундан башга, зяннимизжя, биринжилярдян фяргли олараг бу шяхслярин дц­шцн­жяляри, фикирляри даща субйектив олдуьундан инсанын мян-ини даща айдын ифадя едир.

1 З. Мяммядов. Азярбайжан фялсяфяси тарихи. Бакы, Шярг-Гярб, 2006, с. 117.

2 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 62.

3 С. Кйеркегоr. Ады чяк. ясяр, с. 251.

4М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с.52.

5 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 9.

1 Ж.Г. Байрон. Ады чяк. ясяр, с. 57.

2 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 1984, с. 37.

1 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 85.

2 А.С. Пушкин. Шеирляр, поемалар, повестляр, Бакы, Йазычы, 1987, с. 12.

3 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 46.

 Яввяли кечян сайымызда.

 Яввяли кечян сайымызда.

1 Шеллинг Ф. «Философия искусства». М., Мысль, 1999, с. 415

1 Фялсяфи етцдляр. Фялсяфя вя сосиал-сийаси елмляр, 2008, № 4, с. 166.

 Bu məqalə Məhəmməd İqbalın 1928-1929-cu illərdə Madras, Heydərabad, və Aligarh universitetlərində ingilis dilində verdiyi və sonralar The Reconstruction of Religious Thoughts in Islam adıyla kitablaşdırılan yeddi konfransdan üçüncüsünün tərcüməsidir.

1 Berqson, Creative Evolution, s. 13 və 45-46.

2 Yenə orada s. 14.

3 L.R. Farnell, The Attributes of God, s. 56.

1 Kainatın yaranması mövzusunda uzun-uzadı mübahisələrə misal olaraq bax: Qəzzali, Ta­ha­fut al-Falasifah əsərinin S.A. Kamila tərəfindən ingilis dilinə tərcümə olunmuş variantı, Incoherence of Philosophers, səh. 13-53, və İbn Rüşdün Tahafut al-Tahafut əsərinin Simon van den Bergh tərəfindən ingilis dilinə tərcümə olunmuş variantı, The Incoherence if Incoherence, səh. 1-69. Bunlardan başqa bax: G.F. Hourani, “Alghazala and the Philosophers on the Origin of the World”, The Muslim World, XLVII/2(1958), səh. 183-191, 308-314; M. Saeed Sheikh, “Al-Ghazalâ: Metaphysics”, A History of Muslim Philosophy, kitabın redaktoru, M.M. Sharif, I cild, səh. 598-608.

1 A.S. Eddington, Space, Time and Gravitation, səh. 197-198.

1 A.N. Whitehead, Science and the Modern World, səh. 49.

1 Louis Rougier, Philosophy and the New Physics, səh. 143.

1 Təbiətin harmoniyası və vəhdəti haqqında Quranda belə deyilir: Sən Rəhman olan Allahın yaratdığında heç bir uyğunsuzluq görməzsən. Bir gözünü qaldırıb bax, heç orada bir yarıq (çatdaq, nöqsan) görə bilərsənmi?! Sonra gözünü qaldırıb iki dəfə bax. Göz oradan zəif, yorğun düşərək yenə də sənə tərəf qayıdacaqdır! (67:3-4).

2 Joseph Friedrich Naumann, Briefe ü ber Religion, səh. 68.

1 William James, The Principles of Psychology, I, 316.

1 Qurana görə bütün bəşəriyyət “tək bir ümmətdir”. Bax. Quran, 2:213, 10:19.

2 Quran bunu belə ifadə edir: Ey insanlar! Biz sizi bir kişi və bir qadından yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq (49:13).

- -