Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

SHVEYTSARIYA MUSIQA TA’LIMI TIZIMI 
 
Emil Jak-Dalkroz (1865–1950) Shveytsariyalik pedagog, kompozitor, 
musiqachi, yozuvchi va jamoat arbobi, musiqiy-ritmik tarbiya tizimi 
yaratuvchisidir. 1910-yilda “musiqa va ritm” maktabini Jenevada “Jak- Dalkroz” 
institutini tashkil qilgan. Keyinchalik Jak-Dalkroz ishi davomchilari Stokgolmda, 
Londonda, Parijda, Venada, Barselonada, Nyu-York shaharlarida “Jak-Dalkroz” 
maktabi, “Jak-Dalkroz” institutlarini tashkil qilganlar. Jak-Dalkroz musiqiy 
dinamika va emotsional harakatlari hamda obrazli mazmun, musiqa ostida plastik 
harakatlar jo‘rligida musiqiy faoliyatga jalb qilish tizimini yaratdi. O‘quvchilarda 
improvizatsiya, obsolut eshitish qobiliyatini rivojlantirish tizimini ishlab chiqdi. U 
o‘z o‘quvchilarining plastik ritm tuyg‘usiga ega bo‘lishlarida ularning nerv tizimi 
va 
muskul apparatini mukammal rivojlantirishga intildi. Uning nazari yasiga ko‘ra, 
ritmni o‘quvchilarga tushuntirish muhim emas, ritmni o‘zlashtirilmasdan ham tana 

---

151 
harakatlarini his etgan holda mashqlarni takrorlash va ritmik harakatlar bajarish 
yaxshi natija beradi. Jak-Dalkroz, Zoltan Koday, Karl Orf tomonidan ishlab 
chiqilgan musiqiy tarbiyaning yaxlit tizimlari turli mamlakatlardagi musiqa tarbiya 
nazariyasi va amaliyoti ishlariga katta ta’sir ko‘rsatdi. 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar 
1. Gollandiyada musiqa ta’limini rivojlanish tarixi. 
2. Ruminiyada nafosat tarbiyasini shakllanishida xalq an’analarining 
ahamiyati. 
3. Chexiyada musiqa o‘qitishning o‘ziga xos tomonlari. 
4. Shveytsariyada musiqa ritmik harakatlarni musiqa madaniyati darslarida 
tutgan o‘rni. 
5.4. ROSSIYA, ESTONIYA, LITVA, POLSHA 
MAMLAKATLARIDA MUSIQA TA’LIMINING RIVOJLANISHI. 
ROSSIYADA MUSIQA TA’LIMI TIZIMI 
 
Rossiyada musiqa pedagogikasi katta muvaffaqiyatlarga erishdi va jahon 
musiqa jamoatchiligining hurmat-e’tiboriga sazovor bo‘ldi. Shu jumladan, taniqli 
kompozitor, pedagog, musiqa va jamoat arbobi D.B.Kabalevskiy (1909–1982) 
hozirgi zamon musiqiy tarbiyasiga katta hissa qo‘shdi. D.B.Kabalevskiy ishlab 
chiqqan tarbiya tizimida ichki aloqalar birligi mezoni asosiy o‘rin tutadi. Uning 
fikricha, darsning tarkibiy mushtarakligi mashg‘ulotlar izchilligining asosini 
tashkil etishi kerak. Birlik mezoni bilan bir qatorda, dasturda umumlashtirish 
qoidasiga o‘rin ajratilgan. Ta’kidlash lozimki, bolalar bilim egallashida 
“xususiylikdan umumiylikka” formulasi “umumiylikdan xususiylikka” qoidasi 
bilan almashtirilgan. D.B.Kabalevskiy tizimining asosida “uch kit” ya’ni qo‘shiq,