Mustaqil 0 ‘zbekistonimizda bugungi kunda olib borilayot-gan izchil islohotlar xalqimizning hayot farovonligini ta’min-lashga xizmat qilmoqda

77

6.24-rasm. Bog‘-parklarda tog‘li sharsharalar


kompozitsiyasining ko‘rinishi.

Shuning uchun ham bunday kompozitsiyalar yaratishda ol­ dindan uning sxemasi chizib tayyorlanadi.

Istirohat bog‘larida manzarali daraxtzorlar chegaralarini shakllantirish, yosh daraxtlarda siyraklashtirish ishlarini olib borish bog‘larga tashrif buyuruvchilarga daraxtlami uzoqdan jozibador qilib ko‘rsatadi.

■ I

6.25-rasm. Heir xil qurilish materiallari va marmar bo‘laklaridan yo‘laklar barpo qilish hamda o‘simlik dunyosini joylashtirish.

78

6.26-rasm. Bog‘-parklarda manzarali tog‘li ko'rinishlar kompozitsiyasini yaratish.

Daraxtzorlar tarkibini shakllantirishda ulami asosiy va yor-daxnchi daraxt turlariga ajratish. Bu holda daraxtzoming asosiy turi daraxtlaming 50-70% idan kam bo‘lmasligi kerak. Ularga asosiy daraxt turlari va ulaming manzarali estetik xususiyatga ega bo‘lgan, ushbu sharoitga o‘sib-rivojlangan turlari kiradi.

Manzarali daraxtzorlar chegaralarini shakllantirish, yosh daraxtlarda siyraklashtirish ishlarini olib borish kerak. Nina bargli daraxt turlari ichida asosiy turlari qora qarag‘ay, mojjevelnik sinfi(archalar); yaproq bargli daraxt turlari ichidan yong‘oq, chinor, eman, qayin, qayrag‘och va boshqalar, yordamchi turlar: do‘lana, chetan (ryabina), oq akas, oq tut va boshqalar.

Daraxtzorlami shakllantirishda daraxtlaming quyidagi sinflari qo‘llaniladi: yaxshi daraxtlarga asosiy turlar, I-II sinfga mos bo‘lgani, bularga to‘g‘ri o‘sib-rivojlangan manzarali daraxt turlari kiradi. Bog‘-parklardagi manzarali yaproq va nina bargli daraxt turlariga o‘z vaqtida parvarishlash ishlari olib borilganda ular tez o‘sib-rivojlanadi va manzarali xususiyatlarini namoyon qiladi. Yordamchi daraxt turlariga baquwat, o‘zining o'sib-

79

rivojlanishi bilan asosiy daraxt turining o‘sishiga yordam beruvchi manzarali va chiroyli landshaft hosil qiluvchi turlar kiradi.

Keraksiz daraxtlarga qurigan, kasallangan va zararkunan-dalar bilan zararlangan, asosiy daraxt turining o‘sishiga xalaqit beruvchi, tanasi xunuk bo‘lgan va landshaft tarkibini buzuvchilar kiradi. Ushbu daraxtlar o‘z vaqtida kesib olib tashlanishi zarur. Chunki bog‘-parklarda bunday noo'xshov da­ raxt va butalar mavjud bo‘lsa, ular park hududidagi manzarali ko‘rinishni buzib ko‘rsatadi.

Shahar o‘rmonlarida kesishdan asosiy maqsad yuqori manzara beruvchi va sanitar ahamiyatga ega bo‘lgan daraxt turlarini shakllantirishdan iboratdir. Bog‘-parklarda yoritish uchun daraxtlaming shox-shabbasi bir-biriga yaqinlashganda va o‘sishdan orqada qolganda kesiladi. 0 ‘sishdan qolganlari, sovuqdan va tashqi ta’sirdan zararlanganlari olib tashlanadi. Doimo istirohat bog‘larida manzarali o‘simliklar o'rtasida monitoring olib borib ulami shakllantirish kerak bo‘ladi.