N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor

 
Æ
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining 
berilishi.
 
Æ
O‘zbekiston SSR siyosiy rahbariyatidagi yangi 
o‘zgarishlar.
 
Æ
Mustaqillik Deklaratsiyasi va uning ahamiyati.
 
Æ
O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligining e’lon 
qilinishi.
Sovet Ittifoqi rahbariyati, ayniqsa, maxsus xizmatlar mil-
liy respublikalarni, jumladan, O‘zbekistonni qo‘l ostida ushlab turish 
uchun bor kuchlarni ishga soldilar. Masalan, Farg‘ona, Qo‘qon, Quva-
soy, Gulis ton, Parkent, Bo‘kada millatlararo mojarolar chiqarish orqali 
odamlar diqqatini chalg‘itish, ularni bostirish orqali milliy-ozodlik hara-
katini so‘ndirishga qattiq bel bog‘ladilar.
185

---

MA’LUMOT UCHUN
Bu o‘ta qaltis va og‘ir davrda – 1989-yil 23-iyunda O‘zbekis-
ton SSR rahbarligiga Islom Karimovning kelishi davlat mustaqilligini tik-
lash jarayoniga respublikadagi ilg‘or va hur fikrlovchi boshqaruvchilarni 
ham uyushtirish imkonini tug‘dirdi. Negaki, partiya, ijro va vakillik idora-
lari, harbiylashtirilgan tuzilmalarda O‘zbekistonni ozod ko‘rish, mustaqil 
rivojlanish yo‘liga uzil-kesil o‘tish qarashi bilan yongan shaxslar kam 
emasdi. 
1989­yil 21­oktyabr
da respublika 
Oliy 
Sovetining XI se
ssiyasi «O‘zbekis
ton 
SSR davlat tili haq
ida»gi Qonunni qabu
l qi
­
lib, o‘zbek tiliga davlat tili maqomini ber
di.
Mustaqillik sari maqsad
­
ga muvofiq harakat o‘z sa
ma
­
rasini bera boshladi. 1990
­yil 
24-martda O‘zbekiston 
SSR 
Oliy Soveti Islom Karimo
vni 
O‘zbekiston SSRning prezid
en
­
ti etib saylaydi. 
Shu yilning 20-iyunid
a 
Mustaqillik Deklar
atsiyasi qa
­
bul qilindi. Ushbu tarixiy 
huj-
jatning qabul qilinishi davlat 
mustaqilligimizni tiklash sari 
qo‘yilgan zalvorli qadam bo‘ldi. 
Bu kabi keskin va ilg‘or o‘zgarishlar bosh-
qa respublikalarda ham yuz bera boshlagani 
sharoitida Moskvadagi imperiyaparast kuchlar 
1991-yil 19-avgustda davlat to‘ntarishi uyush-
tirish orqali SSSRni saqlab qolishga urinib 
ko‘rdilar. Biroq ushbu xatti-harakat uch kundan 
oshmay, muvaffaqiyatsizlikka uchradi. O‘zbe
-
kistonda mustaqillik sari intilishlar yanada avj 
oldi. 
O‘zbekiston SSR Prezidentining 25-avgust-
dagi farmoni bilan res publika ichki ishlar vazir-
ligi va davlat xavfsizligi qo‘mitasi O‘zbekiston 
SSRning qonuniy tasarrufiga olindi, SSSR 
Ichki ishlar vazirligining ichki qo‘shinlari bevo-
sita O‘zbekiston SSR Prezidentiga bo‘ysundi-
rildi.
186

---

187
DARSDAN IJOBIY SABOQ CHIQARIB
1. 1989­yil 23­iyundan O‘zbekistonning Ittifoqdagi o‘rnida qanday 
o‘zgarishlar bo‘ldi?
2. Mustaqillik Deklaratsiyasi qanday huquqiy ahamiyatga ega hujjat bo‘lgan?
3. «O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi Qo­
nun qanday maqsadlarni o‘ziga qamrab oldi?
4. 
QR kodda berilgan deklaratsiyani o‘qing. Uning mazmunini gapirib bering. 
Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilingunga qadar 
bu hujjat qanday maqomga ega bo‘lganligini mulohaza qiling. Fikringizni 3­sa­
volda berilgan qonun bilan asoslang.
Nihoyat, o‘zbek xalqining necha-necha avlodi orziqib kutgan kun 
keldi. 1991-yilning 31-avgustida O‘zbekiston SSR Oliy Sovetining o‘n 
ikkinchi chaqiriq navbatdan tashqari 6-sessiyasida O‘zbekiston Res-
publikasining Davlat mustaqilligi to‘g‘risida Oliy Kengash bayonoti va 
«O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida» 
Qonuni qabul qilindi. 
Shunday qilib, 1991-yil 31-avgustda o‘zbek xalqi bir asrdan ortiq qa-
ramlik davridan so‘ng o‘z milliy davlatchiligini tiklash baxtiga erishdi. Du-
nyo siyosiy xaritasida juda qadimiy davlatchilik an’analariga ega bo‘lgan 
O‘zbekiston Respublikasi paydo bo‘ldi.
Bu nodir voqea kamida 3 500 yillik o‘tmishga ega o‘zbek xalqi va dav-
latchiligi tarixiga zarhal sahifalar bo‘lib yozildi. 
Mustaqillik xalqimizning XX asrda erishgan eng yuksak yutug‘i, ajdod-
larimiz to‘kkan qutlug‘ va tabarruk qonning mahsuli hisoblanadi.

---

188
Atamalar izohi