N. M. AĞABƏyli

Sulfat süxurları. Təbii sularda sulfat birləşmələrinin miqdarı 
artdıqca, onlar çöküntü halında ayrılır. Həmin çöküntülər sıxlaşaraq 
sulfat süxurlarını əmələ gətirir. Bu süxurlardan inşaatda çox işlədiləni 
gips daşı, anhidrit və gəcdir. 
Gips daşı (CaSO
4

2H
2
O) eyni adlı mineraldan ibarət kristallik 
dənəli süxurdur. Əsasən, ağ rəngdə olur. Sıxlığı 2000

2300 kq/m
3
, 
sıxılmada möhkəmlik həddi 15

80 MPa-dır. Bərkliyi 2-dir. 

---

37 
37 
Gips daşı gips yapışdırıcı maddələrin istehsalında və daxili 
üzlük tavaların hazırlanmasında istifadə edilir. 
Anhidrit eyni adlı CaSO
4
mineralından ibarət süxurdur. Sıxlığı 
2900

3000 kq/m
3
-dur. Gips daşından daha bərk olmasına görə 
fərqlənir. Bərkliyi 3-dür. Ondan anhidrit yapışdırıcı maddələrin, xarici 
görünüşcə naxışlı növlərindən isə üzlük tavalarının istehsalında 
istifadə edirlər. Adətən, anhidrit gips daşı ilə bir yataqda olur. 
Gəc tərkibi gips, gil və qumdan ibarət süxurdur. Inşaatda çiy və 
yandırılmış halda (yapışdırıcı maddə kimi) işlədilir.
Azərbaycanda ən böyük gəc yataqları Gəncə şəhəri yaxınlığın-
dadır. Bundan başqa Qazaxda, Qarabağda, Naxçıvan Muxtar Respub-
likasında, Lənkəranda və respublikamızın digər rayonlarında gəc 
yataqları vardır. 
Allit süxurları. Bu süxurların tərkibi, başlıca olaraq, alüminium 
oksidindən ibarətdir. Bunlara boksit və laterit aiddir. 
Boksit. Tərkibi alüminium hidrooksidindən (diaspordan), gilli 
minerallardan və digər qatışıqlardan ibarətdir. Rəngi tərkibindəki 
dəmir hidrooksidinin miqdarından asılı olaraq qırmızı, boz, qəhvəyi, 
yaşılımtıl-boz olur. Sıxlığı 2900

3000 kq/m
3
-dur. 
Boksit alüminium istehsalı üçün əvəzedilməz xammaldır. On-
dan süni abrazivlər, odadavamlı materiallar da istehsal edilir. 
Alüminat sementinin istehsalında əsas xammal kimi boksitdən istifadə 
edilir.
Laterit qələvi və turşu püskürülmüş süxurların tropik iqlim şə-
raitində aşınmasından əmələ gəlmişdir. Tərkibi, əsasən, kaolinitdən, 
dəmir hidrooksidlərindən və az miqdarda alüminium hidrooksidindən 
ibarətdir. Qırmızı, boz yaxud sarı rəngdə olur. Laterit, bəzən qalıq 
boksiti də adlanır. O, aşınmaya qarşı yüksək davamlı olduğundan 
inşaat daşı kimi istifadə olunur. 
Orqanogen süxurlar 
Bu süxurlar dəniz və şirin sularda bitki və heyvan orqanizm-
lərinin həyat fəaliyyəti və onların məhvi nəticəsində əmələ gəlmişdir. 
Orqanogen süxurlar iki qrupa bölünür: silisiumlu süxurlar və karbonat 
süxurları.