DAVLAT BOSHLIG„I — davlatning ichki va tashqi ishlariga oliy rahbarlikni
amalga oshiruvchi shaxs yoki organ. Monarxiya boshqaruvi shaklidagi davlatlar (Buyuk
Britaniya, Shvetsiya, Yaponiya)da D.b. monarx (qirol, podsho, imperator, emir) bo‗lib,
uning hokimiyati hukmron xonadon bir vakilidan ikkinchi vakiliga qonunda belgilangan
tartibda o‗tadi. Respublika boshqaruvi shakli amalda bo‗lgan davlatlarda ko‗pincha
prezident D.b. hisoblanadi. U bevosita fuqarolar tomonidan saylanishi (Rossiya,
Fransiya, Meksika va b.), fuqarolar vakillari tomonidan pog‗onali asosda saylanishi
(AQSH, Argentina) yoki prezident saylash uchun tashkil qilingan organ tomonidan
saylanishi (mas., Germaniya) yoxud parlament tomonidan saylanishi (Chexiya) mumkin.
Deyarli barcha davlatlar kontitutsiyalarida D.b.ga juda keng vakolatlar berilgan: u
hukumat boshlig‗ini va vazirlarni tayinlaydi, qurolli kuchlar oliy bosh qo‗mondoni
hisoblanadi, mahkumlarni afv etish va veto huquqiga ega bo‗ladi, fuqarolarni orden va
medallar bilan taqdirlaydi, parlamentlarning sessiyalarini chaqiradi va h.k. Ayrim
davlatlarda unga parlamentni yoxud uning quyi palatasini tarqatib yuborish huquqi ham
berilgan. Parlamentar respublikalarda D.b.ning barcha vakolatlarini uning nomidan
hukumat amalga oshiradi.
DAVLAT BOSHQARUVI —.davlat organlarining tashkillashtiruvchi, ijro etuvchi
va farmoyish beruvchi faoliyati bo‗lib, qonun asosida amalga oshiriladi. Bu faoliyatni
davlat boshqaruv organlari amalga oshirib, ijro etish jarayonida qonunlarning va unga
asoslangan hujjatlarning bajarilishini ta‘minlash uchun farmoyish berish huquqiga ega
bo‗ladi. Davlat boshqaruvi xalq deputatlari kengashining rahbarligi va nazorati ostida
tashkil etiladi. Bu faoliyat ijtimoiy turmushning barcha tarmoqlari – xalq xo‗jaligi,
50
ijtimoiy-madaniy, ma‘muriy-siyosiy sohalarda va sohalararo tashkil etiladi hamda
qonunga asoslangan bo‗ladi.
