Namangan davlat universiteti tibbiyot fakulteti

Yurakning o‘tkazuvchi sistemasi

Yurak o‘tkazuvchi sistemasining hujayra tarkibi:

- Peysmeker hujayralari ritmni boshlovchilar qo‘zg‘alishni hosil qiladi;
- oraliq hujayralar - qo‘zg‘alishni Peysmeker hujayralaridan bo‘lmacha­larning qisqaruvchi kardiomiotsitlariga yoki hujayralariga o‘tkazib beradi;
- Purkine hujayralari - qo‘zg‘alishni oraliq hujayralaridan qorincha­lar tipik kardiomiotsitlarga o‘tkazib beradi.
Peysmeker hujayralari asosan sinus tuguni markazida, oz miqdorda atrioventrikulyar tu­gunda joylashadi, ko‘p burchakli kichik (8-10 mkm) hujayralardir, miofibrillalar oz miqdorda bo‘lib A va I disklari yaxshi bilinmay­di, sitoplazmada mitoxondriyalar oz va mayda sarkoplazmatik tur sust rivojlangan, T-sistema bo‘lmaydi, ammo pinotsitoz pufakchalar va kaveolalar, kalsiy ionlari juda ko‘p, ularning tinchlik potensiali beqaror bo‘lib, membranasi hujayra ichiga natriy ionlarini o‘tkazib yuboradi va minutiga 60-80 marta o‘z-o‘zidan (spontan) depolyarizatsiyaga uchraydi va tirqishli hujayra­larga o‘tkazadi.
Oraliq hujayralar sinus tugunining chetlarida va asosan atrioventrikulyar tugunda joylashadi, ingichka, cho‘zinchoq shakldagi hujayralar bo‘lib, hajmi tipik kardio­miotsitlardan kichikroq, miofibrillalar asosan hujayraning chekka qismlarida joylashgan, A va I disklar yaxshi bilinadi, ba’zi hujayralarda T-sistema mavjud, ular qo‘zg‘alish impulsini Peysmeker hujayralardan Giss tutami hu­jayralariga va qisqaruvchi kardiomiotsitlariga etkazib beradi.
Purkine tolalari Giss tutami va uning oyoqchalarida, endokard ostida hamda miokard ichida joylashgan, ular to‘p-to‘p joylashgan bo‘lib, siyrak tolali biriktiruvchi to‘qima bilan o‘ralgan, hajmi qisqaruvchi kardiomiotsitlarga qaraganda yirik bo‘lib, mio­fibrillalar asosan hujayraning chetki qismlarida joylashgan, hujayra markazida yadro joylashgan,uning atrofida esa glikogen yig‘ilgan, shuning uchun oddiy mikroskopda yadro atrofi bo‘shga o‘xshab ko‘rinadi, ular qo‘zg‘alishni oraliq hujayralardan qisqaruvchi kardiomiotsitlar­ga o‘tkazib beradi.
Epikard
Epikard siyrak biriktiruvchi to‘qimaning yupqa qatlamidan iborat, qon tomirlarga boy bo‘lib, ma’lum miqdorda yog‘ kletchatkasi tutadi, tashqaridan bir qavat yassi hujayralar mezoteliy bilan qoplangan.