«Научный импульс» Февраль, 02 582 savod o‘rgatish o‘qish darslarining turlari va tuzilishi. Savod
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 2 « Научный импульс » Февраль , 202 3 587 3. Rasm bilan matn norasida bo‘g’lanish bormi? 4. Matn mazmunini rasmga qarab so‘zlb bering. Demak o‘qish o‘qilganlarni o‘zlashtirishga yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim , shundagina matndagi asosiy fikr , ilgri surilayotgan g’oya o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtiriladi.Savod o‘rgatishning birinchi kunidayoq o‘qish ongli bo‘lishi, bolalarni ongli o‘qishga o‘rgatish juda muhim.So‘roqlar yordamida o‘qilganlarni bola qandy tushingani aniqlanadi, tekshiriladi.Sharoitga qarab muammoli holatni yaratish zarur.Bunday holatda “Alifbe” dan yoki harf terish matosidan, o‘qiladigan topishmoqdan yoki muammmoli savolni keltirib chiqardigan taxminiy suhbat yordamida hosil qilish mumkin.Masalan : Qishda qushlar qyerga uchib ketadi? Ongli o‘qishni ifodali o‘qishdan ajrtib bo‘lmaydi. Ammo analitik o‘qishning birinchi bosqichida ifodali o‘qish mumkin emas, chunki bolalar so‘zda urg’uli bo‘g’inni ajrata olmaydilar, tugallangan intonatsiyani, so‘roq ohgangini hatto, orfaepik to‘g’ri o‘qishni hm bilmaydilar. shuning uchun analitik o‘qish bosqichida so‘zni yaxlit, orfoepik qayta o‘qish tavsiya qilinadi.Bunday qayta o‘qish to‘g’ri intonatsiyaga, ifodalilikkka o‘rgatadi, o‘qishning ongli bo‘lishiga yordam beradi. O`qishning ongliligini va tasirchanligini taminlash uchun matn mazmunini o‘quvchilarning ko‘rgan –kechirganlari taassurotlari bilan bog’lash lozim. Shunda o‘quvchida o‘qishga, o‘rganishga qiziqish ortadi.Ongli o‘zlashtirishni amalga oshirishda lug’at ustida ishlash ham muhimdir. So‘zlarning ma’nosi ustida to‘xtalish fikrni oydinlashtiradi, mtinni tushinishga yordam beradi.Ma'lumki, savod o`rgatish jarayonidagi asosiy davrning vazifasi o`quvchilarni tovush va harf bilan tanishtirish, ularning to`g`ri talaffuzini o`rgatish orqali bolalarda bo`g„inlab to`g„ri, ongli, ifodali o`qish ko`nikmalarini shakllantirishdir. Shuningdek, o`quvchilar lug`atini boyitish, bog`lanishli nutqini o`stirish, bilimini boyitish, tafakkurini, eshitish, qabul qilish sezgisini o`stirish ham shu davrning vazifalariga kiradi.Asosiy davrda tovush-harf bilan tanishtirish Nn tovush va harfi bilan boshlanadi, o`rganilgan tovush- harflarni o`zaro bog`lab so`z tuzish va o`qish alifbo davri sanaladi. Bo`g„inlardan so`z tuzish va o`qish, so`zlardan gap tuzish va o`qish mashqlari bajariladi. Bolalar tovushlarni yozuvda harf bilan ifodalash, harflardan bo`g‘in va so`z tuzishga, ularni o`qishga o`rganadilar.Gap va bog`lanishli matnni ongli,to‘g‘ri bo‘inlab o`qish ko`nikmasini egallaydilar. Savod o`rgatishning asosiy davri darslarida o`quvchilarning boshqalar nutqini diqqat bilan tinglash va nima haqida gapirayotganini tushunib olish ko`nikmalari o`stiriladi. Bolalar sinf o`quvchilari oldida gapirishga, o`qituvchining savollariga javob berishga, topshiriqlarni mustaqil bajarishga, bilmaganlari va o`zlari qiziqqan narsalar to`g„risida so`rab bilib olishga, o`qiganlarini qayta hikoyalashga, o`zlari kuzatgan, ko`rgan diafilm va kinofilmlar hamda eshitgan va o`qigan hikoya, ertaklarini kuzatgan rasmlari haqida hikoya qilib berishga o`rganadilar. “Alifbe”, tarqatma material va metodik qo`llanmalarda berilgan didaktik o`yinlardan foydalanib,bir turidan boshqa turiga o`tiladi va toliqishining oldi olinadi. O`quvchilarni o`qishga o`rgatish bo`g’in asosida olib boriladi. Bo`g„inlab o`qishga o`rgatish uchun so`zni bo`g’inga bo`lish, bo`g’in chegarasini aniqlash muhim sanaladi. Savod o`rgatish davrida |