Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

Iste’molchilar.
Iste’mol funksiyasi S=(SMM/2)+3 tenglamasida beriladi, bu yerda: S-iste’mol xarajatlari, shartli pul birligida, SMM – sof milliy maxsulot, shartli pul birligida.

1. 
   S grafigini tuzing, muvozanat nuktasini – ya’ni iste’mol darajalari iste’mol mollari ishlab chikarishda olinadigan daromadga teng buladigan nuktani toping.
   

Ishlangan chizmani xukumatga keyingi amallar uchuchn uzating.

2. 
   Investorlar ishlab chikarishga kuyilamalarni oshiradilar va xukumat bu investitsiya uzgarishiga kanday daromad usishi mos kelishini bilishi kerak. Buni xisoblash uchun iste’molga cheklangan moyillik kursatkichi zarur. U kuyidagicha aniklanadi.
   

Iste’molchilar butun daromadi ikki kismga bulinadi. Bu jamgarma (xaridga ketmayadigan, jamgariladigan daromad kismi) va iste’mol (maxsulot sotib olishga sarflanadigan daromad). Agar iste’molchilar daromadi, masalan, t1000 dan 1100 pul birligiga oshsa, unda ana shu usuv xam kushimcha jamgarma va iste’molga taksimlanadi. Iste’molga cheklangan moyillik kushimcha iste’molning daromad usuviga bulgan nisbati sifatida aniklanadi. Yoki daromad birligi oishishidan kelib chikadigan iste’molning oshishini kursatadi.
MPC=ΔC/ΔDI
MPC - iste’molga cheklangan moyillik;
ΔC - iste’mol usuvi;
ΔDI – daromad usuvi.
Agar, masalan, kushimcha 100 pul birligidagi daromaddan iste’molga 80 pul birligi sarflansa, unda MPC 8/10 ni tashkil etgandi. (jamgarmaga cheklangan moyillik MPS – 2/10).
Bizning uyinda 5 pul birligidagi daromaddan 4 pul birligi iste’molni tashkil etganligi ma’lum; 8 pul birligi daromadda u 6 pul birligiga teng. Iste’molga cheklangan moyillikni xisoblash va mikdorni investorlarga multiplikator darajasini aniklash uchun yetkazing.

3. 
   Davlat tulovga kobil talabni ragbatlantirish uchun iste’molchilar daromadini oshirish buyicha tadbirlar utkazadi. Xukumat sizga oshgan daromadlar mikdorini xabar kiladi. Lekin gap shundaki, real iste’mol C shaxsiy daromadlarga nisbatan kam mikdorda oshadi, chunki mablagning bir kismi jamgariladi. Bu yerda yana shuni xisobga olish kerakki, daromad usishi bilan iste’molga cheklangan moyillik kamayib boradi.
   

Kuyidagi shartni kabul kilamiz: Iste’molchilar daromadining 4 pul birl. oshishi MPC 1/6 ga kamayishiga olib keladi. Ya’ni iste’molga cheklanagan moyillikni MPC 2 xisoblang. Shundan keyin daromadlar oshsa iste’molning uzi ΔC kanchaga kupayishini aniklash mumkin. MPC2 va daromad usuvi ΔDI ni oshgan xolda ΔC ning kupayish mikdorini toping. Bu mikdorni - ΔC ni – xukumatga yetkazing.

4. 
   Iste’mol grafigi OY ukida C ni, xamda kupaygan ΔC darajasiga mos C1 nuktani belgilang.
   
5. 
   Nima uchun iste’molchilar daromadi usganda MPC kamayishini tushuntirib yozing (Keynsning «asosiy psixologik konuni»).