Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

bir zumli, qisqa muddatli 
va 
uzoq 
muddatli 
muvozanat turlarini ajratib ko‘rsatib beradi. Bir zumli 
muvozanatda taklif o‘zgarmaydi. Bunday sharoitda keskin oshgan talab 
qondirilishi mumkin emas (band bo‘lmagan quvvatlardan foydalanish 
yoki yangi quvvatlarni ishga tushirish uchun vaqt kerak bo‘ladi). Bu vaqt 
ichida tanqis (defitsit) mahsulotlarni ishlab chiqarayotgan tadbirkor 
bahoni oshirish hisobiga qo‘shimcha daromad olishi mumkin. Masalan, 
tirik baliq bozorida baliqqa bo‘lgan talab oshdi deylik. Baho ko‘tarildi, 
lekin o‘sha kuni sotuvchilar taklifni ko‘paytira olmaydilar (yangisini 
olib kelishga ulgurmaydilar). Shuning uchun taklif egri chizig‘i to‘g‘ri 
chiziq (S) ko‘rinishida bo‘ladi. Yuqorida qayd qilib o‘tganimizdek, 
baho oshadi (P1dan P2ga, 
9-rasm). 

---

279 
P 
S 
P2 
e1 
P1 
e0 
D2 
D1 
0 
Q1-Q2 
Q 
10-rasm. Bir zumli muvozanat 
 
Qisqa muddatli muvozanat amal qilib turgan ishlab chiqarish 
quvvatlari hisobiga o‘sgan talabni qondirish uchun taklifni ko‘paytirish 
imkonini beradi. Agar bozorda baliqqa bo‘lgan talab bir necha kun 
davomida ancha yuqori bo‘lsa, unda baliqchilar qo‘shimcha ishchi 
kuchi, ortiqcha to‘r va boshqa anjomlar hisobiga baliq tutishni 
ko‘paytirishga harakat qiladilar. Natijada taklif Q1 dan Q3 ga oshadi 
(10-rasm). Baho qanday bo‘ladi? U pasayishga intiladi (P3
rasmlarga qarang). 
P 
S 
P3 
e2 
P1 
e0 
D2 
D1 
0 
Q1 Q3 
Q 
11-rasm. Qisqa muddatli muvozanat 
 
Uzoq muddatli muvozanatda taklif talabning oshishiga moslasha 
oladi, negaki uning uchun vaqt yetarli bo‘ladi. Bu davr ichida ishlab 
chiqarish quvvatini, ishlab chiqarishni tashkil qilish uslubini o‘zgartirish, 
yangi korxonalarni ochish, yangi texnologiyalarni qo‘llash 

---

280 
mumkin. Sotuvchilarga ustama foyda keltiruvchi yuqori talab (D2 egri 
chizig‘i) va shunga muvofiq yuqori narx (P4) uzoq muddat saqlanib 
turgan sharoitda baliqchilar ishlab chiqarishni kengaytirish maqsadida 
ishlab chiqarish quvvatini kuchaytirishga kirishadilar (yangi baliq tutish 
kemalari, omborxonalar va boshqalar quriladi). Bu tarmoqqa yuqori 
daromad tufayli yangi ishlab chiqaruvchilar kirib keladi. Taklif (Q3 dan 
Q4 ga) ko‘payadi, baho esa (P3 dan P4 ga) pasayadi (11, 12- rasmlarga 
qarang).