Nizami Gəncəvi haqqında məqalə

İqbalnamə» 
Nizami «İskəndərnamə» poemasını iki yerə bölməklə onun I hissəsini «Şərəfnamə» 
adlandırılıb daha çox İskəndərin qoçaqlığı, hərbi yürüşlərdəki  şücaəti və  ədalətindən 
bəhs edir. II hissəni «İqbalnamə» adlandıraraq  şair burada hikmət,  əxlaq və elmə 
üstünlük verir. Digər tərəfdən dünyada heç nəyin  əbədi olmadığına işarə edir. Ancaq 
yaxşılıq və pislik kimi iki qutbün olduğuna ehkam vurur.Şubhəsiz, Nizami heç də 
tarixdəki hikmətdən danışmaq istəməmiş, amma bəşəri hisldərdən də geridə qalmaq 
istəməmişdir. Çünki, onun seçdiyi qəhrəman da  elə bu  nəticəyə gəlir. Nizami göstərir 
ki, dünyanı güc və zor hesabına deyil ağıl və    ədalətin təntənəsi ilə idarə etmək olar. 
Nizami qədim Yunan tarixini bilib, bütün islamı  dəyərlərdən istifadə etmişdir. Nizami 
bu qədim mədəniyyətləri tərənnüm etdirmiş, dünyanın yadından çıxanları bir daha 
xatırlatmışdr.  Şair xristian və müsəlmanların yaxşı  nəyi varsa əxz etmişdir. O, Bizans 

124 
 

 
imperiyası, qədim yunan elmi, əxlaqını  dəqiq verməklə bütün bunlar barəsində doğru 
fikir yaratmışdır. Əlbəttə, yunan mədəniyyəti daha qədimdən mövcud idi, lakin Nizami 
onu Şərqlə-Qərb vəhdətində birləşdirən yeganə adam olmuşdur. 
İskəndərin  ən böyük işi onun İskəndəriyyə  şəhərini saldırıb adını tarixdə  əbədi 
olaraq yaşatmaq idi ki, o da ona müyəssər oldu. İskəndəriyyə bu gün də Misirin ən 
böyük və gözəl liman şəhərlərindən biridir. 
hər bir işin başlanğıcı olduğu kimi sonu da vardır. İskəndər də doğulur, məşhurlşır 
və ölür, ancaq Nizami qələmiylə o, əbədi bir dirilik simvoluna çevrilir. Nizami qələmi 
və elminin gücü bəşəriyyətin qibləgahı kimi daima səcdə yeri olaraq qalacaqdır. 
Doktor Kamil Əhmədnejad Nizamini özünəməxsus meyarlarla açmışdır. Nizamini 
şahlara tabe olmamaq, saraydan qaçmaq və sərbəst işləməsini özəl olaraq vurğulayır ki, 
bu da doğrudur.