Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti meliyeva shohida maksudovna
Yüklə 1,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
I bob bo‘yicha xulosa
Mavzuga doir psixologik-pedagogik, metodik adabiyotlarni o‘rganish natijasida quyidagilarni xulosa qilish mumkin: nutqiy ifodaning paydo bo‘lishi va rivojlanishi murakkab bo‘lib psixik jarayonlarning yetilganligini talab etadi. Bola uni asta-sekin, nutqning rivojlanishi jarayonida o‘zlashtirib egallab oladi. Aqli zaiflikning tuzilishini, uning sabablarini, birlamchi va ikkilamchi nuqsonlarning turli munosabatlarini aniqlash maktabgacha davrda bolalar rivojlanishidagi nuqsonlarni korreksiyalashning eng samarali usullarini tanlashga imkon yaratadi. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarning nutqiy faoliyatini rivojlantirish – juda jiddiy ilmiy-metodik muammo bo‘lib, ushbu muammmoga psixologik-pedagogik adabiyotlarda katta ahamiyat berilgan. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarning nutqini rivojlantirish muassasasiga qaratilgan tadqiqotchilarning ishlarini tahlili ham muammoning muhim ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatdi. Aqli zaif bolalar nutqidagi nuqsonlar, ya’ni faol lug‘atning qashshoqligi, tushunchalar ahamiyatining (mohiyatining) cheklanganligi, ularni noto‘g‘ri qo‘llash, grammatik vositalarning bo‘shligi va stereotipligi, mustaqil nutqning zaifligi va boshqa omillar bunday toifadagi bolalar psixikasining shakllanishiga salbiy ta’sir qiladi. Aqli zaif bolalar nutqining rivojlanishini tadqiqoti bilan shug‘ullangan barcha tadqiqotchilar aqli zaiflarda intellekti birlamchi saqlanib qolgan tengdoshlariga qaraganda juda ko‘p nutqiy kamchiliklar tarqalganligini ko‘rsatadilar va ularni korreksiyalash va bartaraf etishning samarali yo‘llarini tadqiq etish zarurligini ta’kidlaydilar. Ana shu samarali vositalarga didaktik o‘yinlar ham kiradi. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar nutqini rivojlantirishda didaktik o‘yinlardan foydalanishning ahamiyati kattadir. CHunki maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni tarbiyalashda, maktab ta’limiga tayyorlashda bu davrda bolalarning asosiy faoliyat bo‘lgan o‘yinning ahamiyati yanada muhim bo‘lib qoladi. O‘yinda, ayniqsa, didaktik o‘yin orqali bolalar yangi bilimlar, tushunchalar, ko‘nikma va malakalarni egallab oladilar. 46 Maktabgacha ta’lim muassasalarida aqli zaif bolalarning nutqini shakllantirish va o‘stirishga qaratilgan korreksion-rivojlantiruvchi ishlarda didaktik o‘yinlar orqali aqli zaif bolalar nutqining eng asosiy funksiyasi, ya’ni faoliyatni regulyatsiyalovchi funksiyasi, muloqot (kommunikativ, bilish) shakllanadi va rivojlanadi. Bularning barchasi maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarda nutqni rivojlantirish jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanish yo‘llarini tadqiq etish zaruriyatini keltirib chiqaradi. |