Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

Kо‘nikma - 
ongli faoliyat (harakat)ni tez, tejamli, tо‘g‘ri, kam jismoniy va 
asabiy kuch sarflagan holda bajarish. Kо‘nikma shaxsning bilimlari asosida tarkib 
topadi. Dastlabki shakllanish bosqichlarida bunday harakatlar jiddiy diqqat bilan 
bajariladi, keyingi bosqichlarda diqqat bilan nazorat qilish kamayib boradi va 

---

49 
natijada avtomatlashgan harakatga aylanadi. Ta’lim mazmunida “bilim”, 
“kо‘nikma”ni tо‘ldiradigan atamalardan biri bu “malaka” tushunchasi mavjud. 
Malaka 
deganda biz - shaxsning ma’lum kasbga yaroqlilik, tayyorlik darajasi, 
shu kasbda ishlay olishi uchun zarur bilim, kо‘nikmalar yig‘indisi. Malaka - 
о‘zining shakllaiish jarayonida avtomatlashib ketgan, ya’ni ixtiyoriy ravishda tо‘liq 
takrorlash qobiliyati, odatdagi faoliyat sifatida shakllanib bо‘lgan xamda murakkab 
xarakatlarning tarkibiga kiritilgan jarayonlarni psihologik tanlashga aylanib ketgan 
ish-harakati, faoliyati. Kasbiy axborotlarning tez kо‘payib borayotgani ilgari 
о‘zlashtirilgan malakaning yetishmasligini keltirib chiqaradi. Bu yetishmaslikni 
qayta tayyorlash va malaka oshirish orqali kasbiy faoliyatni hozirgi о‘quvchilar 
darajasida davom ettirish imkoniyati hosil bо‘lishini tushunamiz. 
Malaka oshirish - mehnat ta’limi mutaxassislar kasbiy bilim va 
kо‘nikmalarini yangilash hamda rivojlantirish jarayonini tariflaydi. Shu bilan 
ta’kidlash zarurki, MEHNAT TA’LIMI O’QITISH METODIKASIda hamda 
mazkur ta’limni о‘zida boshqa atamalar kо‘p malakalar 
о‘rgatish
tushunchani 
axborotdan foydalanish va turli harakatlarni kо‘rsatilgan tartibda mustaqil bajarish 
kо‘nikmalarini egallash tushuniladi.
О‘qitish - о‘rgatish
- о‘quvchilarning maxsus tashkil etiladigan faol mustaqil, 
bilish - tanish, mehnat, estetik, jismoimy faoliyati bо‘lib, tabiiy qobiliyatlarini va 
psixik jarayonlarini rivojlantirish, tajriba-lar, kо‘nikmalar hamda bilimlarni 
egallash, о‘zlashtirishga yо‘naltirilgan faoliyatidir. 
Mehnat ta’lim metodikasida hamda mazkur ta’limni о‘zida “о‘zlashtirish” 
tushunchada tushunish, о‘rganish orqali axborotning ma’no-mazmuni, undan 
foydalanish yoki harakatlarni bajarish tartibi tо‘g‘isida bilim va kо‘nikmalar hosil 
bо‘lishi darkor. 
О‘zlashtirish shartli ravishda quyidagi uchta darajaga ajratiladi: 
1. О‘rgatilgan bilim va kо‘nikmalarni tо‘g‘ri takrorlash; 
2. Ularni amaliy faoliyatda qо‘llash, ulardan tegishli maqsadlarda foydalanish 
imkoniyatiga ega bо‘lish; 

---

50 
3. Ularni ijodiy tahlil qilish, qiyoslash, umumlashtirish, xulosalar chiqarish 
asosida takomillashtirish faoliyatini amalga oshirish imkoniyatiga ega bо‘ladi. 
Qayd etilganlardan ma’lum bо‘lmoqdaki, о‘quvchilar: bilim malaka, 
kо‘nikma, kasb, ixtisoslik va boshqa atamalardan о‘rnida ishlatilish usullarini 
mukammal qо‘llanish о‘rganishlari lozimdir. 
Shunda bilimlar, mehnat kо‘nikmalari va malakalarini teshirish о‘quvchilarga 
mehnat ta’limi berish va ularni tarbiyalash sifatini oshirishning eng muhim 
vositalaridan biri hisoblanadi. Mehnat ta’limi natijalarini о‘z vaqtida tekshirish 
о‘quvchilarda bilimlar va mehnat kо‘nikmalarining sifati uchun javobgarlik hissini 
rivojlantirishga yordam beradi, ularning intizomini yaxshilaydi va о‘zlariga 
nisbatan talabchan bо‘lishga о‘rgatadi, ishda kamchiliklarga yо‘l qо‘ymaslikka va 
о‘zini doimiy ravishda kamol toptirib borishga undaydi. 
Bilimlar va kо‘nikmalarni tekshirish о‘quvchilarga tayyorgarlik darajasini 
aniqlashga yordam beribgina qolmasdan, shu bilan birga yana bir muhim vazifani - 
ilgari о‘zlashtirilgan bilimlar va mehnat kо‘nik-malarini mustahkamlash vazifasini 
ham bajaradi.