Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

4. О‘quv ustaxonalarida bajariladigan ishlar rо‘yxatini ishlab chiqish. 
О‘quv ustaxonasida qilinadigan ishlar rо‘yxati – har bir sinfda о‘quv yili davomida 
qanday ishlarni bajara olish imkoniyati mavjudligini oldindan aniqlash, bu ishlarni 
bajarishda nazariya va amaliyotning bir-biriga mutanosibligini amalga oshirish 
hamda ularni qanday ketma-ketlikda bajarish kerakligini kо‘rsatuvchi hujjat bо‘lib, 

---

181 
har bir maktab о‘qituvchisi mahalliy shart-sharoitlar, tushgan buyurtmalar, о‘quv 
dasturida kо‘rsatilgan ish obyektlarining namunaviy rо‘xatini hisobga olgan holda 
taqvimiy mavzuli rejaga solanib ishlab chiqadi va maktab direktori tomonidan 
tasdiqlanadi. 
О‘quv ustaxonasida qilinadigan ishlar rо‘yxati va taqvimiy mavzuli reja bir 
vaqtda tuziladi. О‘quv ustaxonasida qilinadigan ishlar rо‘yxati bu ishlar 
о‘quvchilar tomonidan dars davomida bajariladigan bо‘lganligini uchun 
о‘quvchilar yil davomida qancha vaqt amaliy ish bilan mashg‘ul bо‘lishlarini 
aniqlashdan boshlanadi. Buning uchun о‘qituvchi tomonidan ishlab chiqilgan 
taqvimiy mavzuli rejani tahlil etilib, quyidagi savollar aniqlashtiriladi: Qaysi 
mavzularni о‘qitishda о‘quvchilar amaliy ish bajarmaydilar masalan, nazariy 
darslarda, “Yog‘ochlarning tuzilishi va ularning xossalari”, “Tokarlik vintqirqar 
stanogining umumiy tuzilishi va ishlash prinsipi”, “Korxonalarga ekskursiya” va 
h.k. 
Amaliy soatlarning umumiy yig‘indisi aniqlanadi. Har bir amaliy 
mashg‘ulotda о‘qituvchi darsning tashkiliy qismi va kirish instruktaji hamda darsni 
yakunlash uchun har bir darsning 1\4 qismi, ya’ni 25%gacha sarflashi kerak. 
Yuqoridalarni hisobiga olgan holda о‘quvchilarning о‘quv yili yoki choragi 
davrida tegishli bо‘lim bо‘yicha amaliy ishlarni bajarishlari uchun qancha vaqt 
ishlashlari aniqlanadi. 
Faraz qilaylik, biriktirilgan sinf bо‘yicha yog‘ochlarga ishlov berish uchun X 
soat rejalashtirilgan, Shulardan U soatida faqat nazariy darslar tо‘g‘ri keladigan 
vaqt. Amaliy mashg‘ulotlar uchun X-U soat vaqt qoladi. О‘quvchilarning amaliy 
ishlar bilan band bо‘ladigan sof soatlari quyidagicha bо‘ladi. 
(X-U) * ¾ soat↔ (X-U) * ¾ * 45 ≈ 34 * (X-U) min 
Demak tanlagan bо‘lim bо‘yicha rejalashtiriladigan ishlarni о‘quvchilar (X-
U) * ¾ soatda bajara oladigan bо‘lishlari kerak.
Bu amaliy ishda bajarilishi zarur bо‘lgan ikkinchi topshiriq tegishli sinfda 
qanday ish obyektlarini bajarish mumkinligini aniqlashdan iboratdir. 

---

182 
О‘quv dasturida har bir sinfda har bir bо‘lim bо‘yicha bajarish uchun tavsiya 
etilgan bir qancha ish obyektlarining taxminiy rо‘yxati keltirilgan. Bundan 
tashqari, maktabga tushgan buyurtmalar, maktab ehtiyoji uchun kerakli bо‘lgan ish 
obyektlari ham bо‘lishi mumkin. Bu ish obyektlarini sinflar bо‘yicha 
rejalashtirishda har bir sinfda о‘rganilgan mavzu, о‘quvchilar tomonidan 
о‘zlashtirilgan operatsiyalar ish turlari hamda о‘quvchilarning yosh va individual 
xususiyatlari hisobga olinadi, yuqoridagi ish obyektlari о‘quv dasturi talablariga 
mos kelsa, birinchi navbatda maktabga tushgan buyurtma va maktab uchun zarur 
bо‘lgan ish obyektlari rejalashtiriladi. 
Gorizontal grafaga tegishli sinfgacha va ushbu sinfda о‘quvchilar qanday ish 
turlarini о‘rganishlari dasturida kо‘rsatilgan bо‘lsa, barchasi biror ish obyektini 
bajarish ketma-ketligida yozib chiqiladi. Ikkinchi vertikal ustunga rejalashtirilgan 
ish obyektlari osondan qiyinga tomon yozib chiqiladi. Har bir ish obyektida qaysi 
turi qatnashadigan bо‘lsa, qalam bilan plyus (+) belgisi qо‘yib chiqiladi. Eng kam 
ish turlari qatnashadigan ish obyekti birinchi pog‘onaga, kо‘p qatnashadigani esa 
ikkinchi, uchinchi va hokazo ketma-ketlikda joylashtirib chiqiladi. Mazkur sinf 
о‘quvchilari tegishli ish obyektidagi operatsiyalarning har birini bajarish uchun 
sarflanadigan vaqtlarni minutlar hisobida ifodalab plyus belgi о‘rniga yozib 
chiqiladi. Har bir ish obyektini bajarish uchun qancha vaqt sarflash undagi 
operatsiyalar uchun sarflanayotgan vaqtlar yig‘indisi teng bо‘ladi. 
О‘quvchilarning bevosita amaliy ish bilan mashg‘ul bо‘ladigan vaqtlari 
aniqlanadi. 
X - 14 soat 
(X-U) * ¾ =(14-6) * ¾ =6 soat=6*45=270min 
U - 6 soat
Demak, ish obyektlarini shunday tanlash kerakki, bunda yuqoridagi ish 
turlarining barchasi qatnashsin va ularni 6 soat ichida о‘quvchi bajara olsin. 
Buning uchun yuqorida kо‘rsatilgan 17 ta ish obyekti kо‘plik qiladi. Ulardan 
keraklisini tanlab olish imkoniyati bor (yetishmasa, qо‘shish ham mumkin). Bu ish 
obyektlarida qaysi ishlar qatnashishini aniqlash uchun quyidagi jadval tо‘ldiriladi.

---

183 
№ 
Ish obyekti 
Ish turlari 
X
om
as
h
y
o
t
ay
y
o
rl
as
h
Rej
al
ar
K
о‘n
da
la
ng
ig
a 
arra
la
sh
U
zu
n
as
ig
a
arra
las
h
Ran
d
al
as
h
Mi
x
b
il
an
i
sh
las
h
Bu
ram
a 
mi
x
b
il
an
i
sh
las
h
K
ley
b
il
an
i
sh
la
sh
Parma
las
h
Ji
lv
ir
la
sh
L
ak
va
b
о‘y
oq
la
r 
b
il
an
i
sh
la
sh
1. 
Plakat uchun 
reyka 
+ 
+ 
+ 
_ 
+ 
2. 
Taglik taxta 
+ 
+ 
+ 
_ 
+ 
+ 
3. 
Bolalar 
kurakchasi 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
4. 
Uy modeli 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
5. 
Avtomobil 
modeli 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Demak, 270 min yoki 6 soatlik amaliy ish jarayoni uchun oxirgi 3 ta ish 
obyekti yetarli ekan (bu tanlangan obyekt tuzilishining sodda yoki murakkabligiga 
ham bog‘liq, shuning uchun uning xomaki chizmalarini ham tayyorlamoq zarur). 
Shu tartibda har bir bо‘lim uchun о‘quv ustaxonasida qilinadigan ishlar 
rо‘yxatini ishlab chiqish tavsiya etiladi.