Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

3. Taqvimiy mavzuli rejani tuzish. 
О‘quv rejasi va о‘quv dasturi asosida har 
bir maktab о‘qituvchisi tomonidan mahalliy shart-sharoitlarni hisobga olgan holda 
taqvimiy mavzuli reja
 
ishlab chiqiladi va maktab metodik birlashmasi, pedagogik 
kengashi muhokamasi orqali maktab direktori tomonidan tasdiqlanadi. 
Taqvimiy mavzuli rejada har bir bо‘limini qanday mavzularga ajratilab, ular 
qanday ketma-ketlikda, necha soatdan va о‘quv yilining qaysi qismlarida о‘qitilishi 
belgilab olinadi. Bu mavzular о‘qitishning qaysi shakl, metod yordamida 
о‘rgatilishi, har bir mavzuni о‘qitishda qaysi ishni bajarish, buning uchun qanday 
asbob-uskunalar, xom ashyo, texnik–texnologik hujjatlar zarurligi, shuningdek, 

---

178 
о‘qitishning texnikaviy vositalari, adabiyot va metodik qо‘llanmalarning qaysilari 
zarur bо‘lishini oldindan kо‘rsatuvchi hujjat bо‘lib, har bir sinf uchun yarim yoki 
bir yilga mо‘ljallab tuziladi. 
Taqvimiy mavzuli rejani tо‘liq ishlab chiqish quyidagi jadvalning barcha 
ustunini metodik jihatdan tо‘g‘ri hal etgan holda tо‘ldirilishini taqozo etadi. 
Bu jadvalni tо‘liq tо‘ldirilish uchun о‘quv ustaxonasida qilinadigan ishlar 
rо‘yxati va mehnat ta’limini tabiiy –ilmiy sikldagi fanlar bilan bog‘liqlik grafigi 
kerak bо‘ladi. Xuddi shuningdek, darslarning taqvimiy mavzuli rejasini tuzish 
uchun bu rо‘yxat va grafikning о‘zi kifoya qilmaydi, ular о‘zaro bir-biri bilan 
bog‘liqdir, chunki qaysi mavzu uchun qanday ish obyekti tanlash kerakligi va 
uning izchilligini yoki boshqa fanlardagi mavzuga qaysi mavzuni bog‘lab о‘tish 
kerakligini aniqlash uchun birinchi navbatda mehnat ta’limi darslarida о‘tiladigan 
mavzular va ularning ketma-ketligini aniqlash zarur bо‘ladi. Shu sababli taqvimiy 
mavzuli rejani tо‘liq ishlab chiqish ikki bosqichni о‘z ichiga oladi.
Birinchi bosqichda о‘tiladigan mavzular nomi, ularni о‘qitish ketma-ketligi, 
unga ajratilgan soat va о‘qitish vaqti aniqlanadi. 
Ikkinchi bosqichda о‘quv ustaxonada qilinadigan ishlar rо‘yxati va mehnat 
ta’limini tabiiy–ilmiy sikldagi fanlar bilan bog‘liqlik grafigi tuzilganidan sо‘ng 
qolgan ustunlar tо‘ldiriladi.
№ 
tar
ti
b
Mav
zu
va
ma
v
zu
ch
al
ar
A
jr
at
il
g
an
s
o
at
О
‘q
it
is
h 
v
aq
ti
О
‘q
it
is
h 
sh
ak
li
D
ar
s 
me
to
d
i 
Is
h
o
b
y
ek
ti
X
o
m
as
h
y
o
A
sb
o
b
-u
sk
u
n
al
ar
Ji
h
o
z 
va
m
o
sl
ama
lar
T
ex
n
ik
x
u
jj
at
la
r 
Fan
larar
o
b
og
‘l
an
is
h 
T
ex
n
ik
vo
si
tal
ar
Is
h
ch
i 
k
as
b
lari
A
d
ab
iy
o
tl
ar
Izo
h
О‘lchov
Is
h
ch
i 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 11 12 13 14 15 16 17 

---

179 
Darslar bо‘yicha taqvimiy mavzuli reja ishlab chiqish birinchi bosqichida har 
bir sinf uchun о‘quv dasturidan boblar uchun ajratilgan soatlar bilan tanishib 
chiqish kerak bо‘ladi. Tegishli boblarda о‘quvchilar uchun yetkazilishi kerak 
bо‘lgan texnik ma’lumotlar va bajarilishi kerak bо‘lgan amaliy ish mazmuni 
belgilanadi, о‘quv dasturidan dastlab boblarni, sо‘ng shu boblar mazmunini 
qamrovchi mavzular ajratiladi. 
Mavzularning о‘qitilish tartibi tahlil qilinadi va о‘rinli joylashtirib chiqiladi, 
dasturning mavzuli reja qismida bob uchun ajratilagan umumiy soatlar miqdorini 
mavzularga mazmuni, hajmi va о‘zlashtirish imkoniyatlarini hisobga olgan holda 
taqsimlab chiqiladi. 
Beshinchi ustun о‘qitish shakli - о‘quvchilarni bilim, malaka va kо‘nikmalar 
bilan qurollantirish uchun ular qay tarzda tashkil etilganligini xarakterlaydi. 
Mehnat ta’limini о‘qitishning bir necha xil shakllari mavjud bо‘lib, ular 
maktabdagi ta’lim-tarbiyaviy ishlar xarakteri, mahalliy shart-sharoitlar va 
ta’limning umumiy maqsad hamda vazifalarini hisobga olgan holda tanlanadi. 
Tashkiliy shakl deganda о‘qituvchi tomonidan qо‘yilgan maqsadga erishishga 
yо‘naltirilgan о‘quvchilar о‘quv-mehnat faoliyatini tashkil etish va rahbarlik qilish 
usullarini tushunmoq kerak. Bu shakllar har bir mavzu mazmuni va uning oldiga 
qо‘yilgan maqsadlariga kо‘ra tanlanadi. Ba’zan birgina darsning о‘zi 2-3 xil 
shaklda ham tashkil etilishi mumkin. 
Oltinchi ustunda о‘qitish metodi - о‘qituvchi tomonidan bilim, malaka va 
kо‘nikma singdirilishi va о‘quvchilar tomonidan bu bilim, malaka, kо‘nikmalarni 
о‘zlashtirishining о‘ziga xos usullarini xarakterlaydi. 
Yettinchi ustunda ish obyekti – har bir mavzuni о‘qitishda nazariya bilan 
amaliyotining birligi qoidasiga amal qilinishini ta’minlash zarur. Shu sababli 
berilayotgan ishlar bir-biriga mos kelishi kerak. Bu narsani nisbiy hal etishda 
о‘quv ustaxonada qilinadigan ishlar rо‘yxatidan foydalaniladi. Birinchi ish 
obyektini qaysi mavzuni о‘qitishdan boshlab qaysi mavzuni о‘qitishda tugatilishi 
kerak ekanligini aniqlab, sо‘ngra buning uchun ajratilgan vaqtlarni hisobga olgan 

---

180 
holda tо‘ldiriladi. Bunda har bir darsda kirish instruktaji va boshqa tashkiliy ishlar 
uchun sarflanadigan vaqtlar hisobga olinishi kerak. 
Sakkizinchidan о‘ninchi ustunlarda tanlangan, ish obyektini tayyorlash uchun 
qanaqa xomashyo ( aniq turi, о‘lchamlari) kerakligi, qanday о‘lchovlarni bajarish 
va ishlov berish uchun qanday asboblar, texnologik kartalar zarur ekanligi 
kо‘rsatiladi.
О‘n birinchi ustunda jihoz va moslamalar, ish bajarishda foydalaniladigan 
dastgohlar yoki qurilmalar kо‘rsatiladi. 
О‘n ikkinchi ustunga texnik xujjatlar, dastgohlar yoki qurilmalarning 
pasportlari yoki boshqa texnik hujjatlari kiritiladi. 
О‘n uchinchi ustunda fanlararo bog‘lanishlar kо‘rsatiladi, mehnat ta’limining 
tabiiy-ilmiy sikldagi fanlar bilan aloqadorligi grafigiga asoslangan holda har bir 
mavzuni boshqa fanlardan о‘rganilgan qaysi bо‘limning qaysi mavzusiga bog‘lab 
о‘tish mumkinligi oldindan rejalashtiriladi. 
О‘n tо‘rtinchi ustunda о‘qitishning texnikaviy vositalari – tegishli mavzuni 
о‘rgatishda О‘TVning qayi turi qо‘llanishi mumkin ekanligi (sharoitni hisobga 
olgan holda) kо‘rsatiladi. 
О‘n beshinchi ustunda mavzuga taalluqli ishchi kasblari va kasbkorlik xaqida 
ma’lumot beriladi. 
О‘n oltinchi ustunda о‘qituvchi va о‘quvchi ushbu mavzu mazmuni bilan 
qaysi adabiyot yoki qо‘llanmaning qaysi beti, nechanchi paragrafida tanishish 
mumkinligi aniq kо‘rsatiladi. 
О‘n yettinchi ustunda izoh berilishi mumkin, biror sabablarga kо‘ra о‘quv 
dasturi yoki taqvimiy mavzuli rejada о‘zgarish sodir bо‘lib qolsa, dasturning 
bajarilishiga oid kо‘rsatmalar va boshqa izohlar berilishi mumkin.