Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

№ 
Tо‘garak 
mashg‘ulotl
ari 
Kasbga yо‘naltirish ishining mazmuni 
Ish metodlari 
va usullari 
1.
Kirish 
mashg‘uloti 
Rо‘zg‘orda, ishlab chiqarishda, qishloq 
xо‘jalagida, transport va shu kabilarda 
texnikadan foydalanish “fan va texnika” 
videofilm, kinofilmlarni kо‘rish.
О‘tgan 
yillardagi 
tо‘garak 
a’zolari 
tayyorlagan buyumlarni namoyish qilish. 
Hikoya 
qilib 
berish, maxsus 
adabiyot о‘qish, 
videofilm, 
kinofilmlar-ni 
namoyish qilish. 
2.
Materiallar 
О‘rmon-bizning boyligimiz. 
Gapirib berish, 

---

269 
va asboblar 
О‘rmonni muxofaza qilish va bu ishda maktab 
о‘quvchilarining 
qatnashishi. 
О‘rmonchi 
kasbi bilan tanishtirish.
Qanday kasbdagi ishchilar qaychi, pichoq, 
bolg‘a, yassi jag‘li ombur, moyqalam 
ishlatadilar? Ana shu kasblar tо‘g‘risida 
qisqacha axborot.
namoyish qilish, 
suhbatlar. 
3.
Grafika 
savodi 
Chizma-texnika tili. Chizmachilik kasbi bilan 
tanishtirish. Rejalash -materiallarni tejashda 
dastlabki bosqichlardan biri. Yassi shakllarni 
belgilashda 
ijodiy 
masalalarni 
yechish 
namunalari 
Suhbat, hikoya 
qilib 
berish, 
namoyish qilish 
4.
Texnikaviy 
va 
konstruktorli
k-texnologik 
masalalar 
Korxonaning 
konstruktorlik 
byurosiga 
ekskursiY. Mashinalarni loyihalash va ishlab 
chiqarishning 
asosiy 
bosqichlari 
bilan 
tanishtirish. Qо‘l asbobini vazifasi jihatidan 
ana 
shunday 
mashinalar 
(parmalash 
mashinasi, parmalash dastgohi, randa, egov, 
frezalash dasgohi, silliqlash dastgohi) bilan 
taqqoslash. “Egizak asboblar”, “Bularning 
vazifasini 
aytib 
bering”, 
“Bu qanday 
materiallardan yasalgan?”, “Bu materiallarga 
nima bilan ishlov beriladi?” mavzularidagi 
suhbatlar. 
Ekskursiya, 
suhbat, oyinlar 
5.
Yassi 
bо‘laklarni 
konstruksiyal
ash 
Ixtirochi konstruktor respublika ixtirochilar va 
ratsionalizatorlar jamiyatining a’zosi bilan 
uchrashuvni tashkil etish. Texnik qurilma 
bо‘laklarini 
oqilona 
joylashtirishning 
ahamiyati tо‘g‘risida hikoY. 
Yassi shakillar zagatovkalari termasidan 
yassi modellar yig‘ish boyicha “kim tezroq 
yig‘adi” oyini. 
Uchrashuv, 
suhbat- 
6.
Hajmi katta 
bо‘lgan 
buyumlarni 
konstruksiyal
ash 
Oddiy 
geometrik 
jismlardan 
iborat 
buyumlarni 
konstruksiyalash 
chog‘ida 
konstruktorning 
ijodiy 
ish 
bosqichlari. 
“Konstruktorlar” filmini namoyish qilish. 
Turli shakldagi katta hajmli zagatovkalardan 
ishlangan transport mashinalari modellarini 
yig‘ish о‘yini 
Gapirib berish, 
suhbat, 
namoyish qilish. 
7.
Texnik 
modellashtiri
sh 
Konstruksiyalash majburiy tarkibiy qismi 
sifatida 
modellashtirishning 
ahamiyati. 
Modellarda ilmiy tadqiqotlarda foydalanish. 
Tо‘garak mashg‘ulotlarida tayyorlangan va 
turli maqsadlarda ishlatiladigan modellarni 
Suhbat, 
namoyish qilish 

---

270 
namoyish qilish 
8.
Texnik 
о‘yinlar, 
atraksionlar 
“Ota-onalaringizning kasblari” mavzusida 
suhbat 
hamda 
ota-onalar 
ishlaydigan 
uskunalar 
va 
asboblarning 
modellarini 
namoyish qilish. Ana shunday topshiriqlar 
bilan о‘yinlar tashkil qilish. 
9.
Yakunlovchi 
mashg‘ulotla
r 
Tо‘garak ishlarining kо‘rgazmasini tashkil 
qilish va unga eksponatlar tayyorlash. Yozgi 
ta’til davrida kasbga yо‘naltirishga oid 
materiallarni yig‘ishga doir topshiriqlarni 
taqsimlash 
Yoshlarga kо‘maklashishi va umuman mehnat resurslarini oqilona 
taqsimlashda ta’sir о‘tkazishi lozim. Mazkur vazifani amaliy jihatdan rо‘yobga 
chiqarish uchun umumiy ta’lim, mehnat politexnik maktabi ta’lim-tarbiya ishi 
mazmunida asos solingan. 
Ilg‘or pedagogika fani shunga asoslanadiki, tо‘garaklarda beriladigan umumiy 
ma’lumotlar hech qachon birdan-bir maqsad bо‘lmay, balki keyinchalik 
yoshlarning mehnat ta’limiga о‘tishi uchun hamisha vosita bо‘lib keldi. 
Yosh avlodni kasb tanlashga yо‘naltirish davlat tizimida maktab etakchi 
bо‘g‘in hisoblanadi. Maktab – о‘quvchilarda kasbga qiziqish uyg‘otishda va 
bitiruvchilarni kasbni ongli ravishda tanlashga tayyorlashda asosiy tayanch 
nuqtasidir. Qiziqish, moyillik, qobiliyat, politexnik bilim va mahorat kabi shaxsiy 
fazilatlar о‘quvchilarni kasbni о‘zlari tanlashiga faol undovchi sababdir. 
Faoliyat muayyan sabablar mavjud bо‘lgan chog‘da vujudga keladi. Ijobiy 
vajlar faoliyat vujudga kelishining majburiy sharti bо‘lib, shu tufayli kasbiy 
yо‘nalish shakllanadi. Kasbga yо‘naltirishga kasb tanlash vajlarini ilmiy 
boshqarish tizimi, yoshlarni bozor iqtisodiyotida kichik mutaxassislarga bо‘lgan 
talab-extiyojini hisobga olib, ongli ravishda kasb tanlashga tayyorlash deb 
qaralmoqda. 
Mehnat ta’limi о‘quvchilarni turli kasblarning xususiyatlari, ulardan birini 
tо‘g‘ri tanlash shartlari tо‘g‘risida bilimlarnnng muayyan majmuasi bilan 
qurollantirishni; ularda kasbiy va ijtimoiy faoliyatning har xil turlariga ijobiy 

---

271 
munosabatda bо‘lish hissinni tarbiyalashni; asosli kasbiy shakllantirishni 
(jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy talab-ehtiyojlarini va shaxsning psixofiziologik 
xususiyatlarini anglash ana shu niyatlarning asosini tashkil etadi) kо‘zda tutadi. 
Mehnat ta’limisiz о‘quvchilarni kasblarni ongli ravishda tanlashga samarali 
tayyorlash mumkin emas. Ana shu tarkibiy qismning ijtimoiy nuqtai nazardan 
qaraganda ahamiyati shundaki, shu tarkibiy qism tufayli kasbni tanlash erkinligi 
doirasi kengayib boradi: yigit yoki qiz ishlab chiqarish va kasblarning turli 
xillarini, mehnat sharoitlarini, u yoki bu kasbni qaerda о‘rganish mumknn ekanini 
va shu kabilarni qanchalik kо‘p bilsa, uning kasb tanlashi shu darajada ongli 
bо‘ladi. 
О‘qituvchi о‘z navbatida kasbiy axborotni, kasbiy targ‘ibotni va kasbiy 
tashviqotni о‘z ichiga oladi. Bu elementlar ham ichki jihatdan bir-biri bilan о‘zaro 
bog‘langandir. Bо‘larning maqsadi bozor iqtisodiyotining eng ommaviy kasblari 
tо‘g‘risida о‘quvchilarga muayyan ma’lumotlar berishdan, ana shu kasblarni 
egallash usullari va shart-sharoitlari haqida ularni xabardor qilishdan, iqtisodiy 
mintaqa bozor iqtisodiyoti ayni vaqtda g‘oyat katta ehtiyoj sezayotgan kasblarning 
ijtimoiy ahamiyatini targ‘ib qilishdan iborat. 
Mehnatning hozirgi turlari g‘oyat kо‘p va hilma-xil bо‘lgan, kuch ishlatish 
imkoniyatlari juda ham kengayib borayotgan hozirgi sharoitda mehnat ta’limi 
(kasbiy axborotni, kasbiy targ‘ibotni) tо‘g‘ri yо‘lga qо‘ymay turib, yoshlarning 
tо‘g‘ri kasb tanlashi ancha qiyindir.